James Jonathon Wilby^[1] (ur. 20 lutego 1958 w Rangunie) – angielski aktor filmowy, teatralny i telewizyjny.

Urodził się w Rangunie^[2], stolicy Mjanmy^[3]. Jego ojciec był kierownikiem firmy^[4]. Uczęszczał do Terrington Hall School w North Yorkshire. Naukę kontynuował w Sedbergh School w Kumbrii, a następnie udał się na studia na wydziale matematyki w Grey College na University of Durham (1980)^[5].

We wczesnych latach 80. wstąpił do Royal Academy of Dramatic Art^[6] i zaczął grać na scenie w spektaklach: Inny kraj (Another Country, 1983) i The Common Pursuit (1988)^[4].

Debiutował na ekranie komediodramacie Oxford Film Company Uprzywilejowany (Privileged, 1982) z Hugh Grantem. Za tytułową kreację Maurice’a Halla w melodramacie Maurycy (1987) Jamesa Ivory'ego^[7] wg powieści E.M. Forstera otrzymał Puchar Volpiego dla najlepszego aktora na 44. MFF w Wenecji. Rola Tony’ego Lasta w ekranizacji powieści Evelyna Waugha Garść prochu (A Handful of Dust, 1988) przyniosła mu nagrodę na Bari Film Festival. Za rolę Freddie Nesbitta w dramacie Roberta Altmana Gosford Park (2001) został uhonorowany nagrodą Gildii Aktorów Ekranowych i nagrodą Satelity.

W 1995 w londyńskim Barbican Centre grał w przedstawieniu Johna Osborne A Patriot for Me^[4]. Występował też w komedii szekspirowskiej Jak wam się podoba w Royal Exchange Theatre w Manchesterze, Chips with Everything Arnolda Weskera w Leeds Playhouse w Leeds, Jane Eyre Charlotte Brontë w Chichester, Kto się boi Virginii Woolf? Edwarda Albeego w Belgrade Theatre w Coventry, Helping Harry w Jermyn Street Theatre (2001), Don Juan w Lyric Theatre (2004), Less Than Kind Terence’a Rattigana (2012), On Emotion (2008) w Soho Theatre, The Consultant Neila Fleminga (2011) z Hydrocracker Theatre Company w londyńskim Theatre 503.

Pojawił się jako elegancki klient w teledysku do piosenki Westlife „Uptown Girl” (2001)^[4] z Claudią Schiffer, Timem McInnerny i Ioanem Gruffuddem.

25 czerwca 1988 ożenił się z Shaną Louise Magraw, z którą ma trójkę dzieci: dwóch synów Barnaby Johna Loxleya (ur. 1988) i Nathaniela Jerome'go (ur. 1996) oraz córkę Florence Hannah Mary (ur. 1992).

• 1982: Uprzywilejowany (Privileged) jako Jamie
• 1986: Pokój z widokiem jako gość na przyjęciu
• 1987: Maurycy jako Maurycy
• 1988: Garść prochu (A Handful of Dust) jako Tony Last
• 1992: Powrót do Howards End (Howards End) jako Charles Wilcox
• 1997: Kobieta w bieli (The Woman in White, TV) jako sir Percival Glyde
• 2001: Gosford Park jako Freddie Nesbitt
• 2004: De-Lovely jako Edward Thomas
• 2012: The Best Possible Taste jako Wilfred De'ath

• 1984: Bill (The Bill) jako Higgins
• 1988: Bajarz (The Storyteller) jako książę
• 1989: Mother Love jako Christopher „Kit” Vesey
• 1993: Lady Chatterley jako Charles Henderson
• 1996: Opowieści z krypty jako Nick Marvin
• 2004: Detektyw Foyle jako major Cornwall
• 2004: Milczący świadek jako Matt Gibb
• 2006: Starożytny Rzym: wzlot i upadek imperium (Ancient Rome: The Rise and Fall of an Empire) jako Ofoniusz Tygellinus
• 2006: Agatha Christie: Panna Marple jako Stanley Kirkwood
• 2008: Poirot jako Andrew Restarick
• 2010: Morderstwa w Midsomer jako Edward Milton
• 2011: Sekretny dziennik call girl jako Henry
• 2012: Titanic jako J Bruce Ismay
• 2017: Poldark – Wichry losu jako lord Falmouth

• James Wilby w bazie IMDb (ang.)
• James Wilby w bazie Filmweb
• James Wilby w bazie Notable Names Database (ang.)