Iwan Barabasz (ukr.: Іван Барабаш) (zm. 1648) – kozak rejestrowy, pułkownik czerkaski wojsk zaporoskich.
Uczestnik wojen polsko-tureckich z początku XVII wieku, walczył pod Cecorą (1620) i pod Chocimiem (1621). Wierny Rzeczypospolitej, za zasługi w tłumieniu powstania Ostrzanina i Huni został mianowany pułkownikiem czerkaskim.

Miał być ojcem chrzestnym Bohdana Chmielnickiego^[1].

Cieszył się dużym zaufaniem zarówno króla Władysława IV jak i starszyzny zaporoskiej. Wielokrotnie bywał na dworze królewskim z okazji koronacji, imienin króla, przywoził skargi kozaków na samowolę i ucisk starostów i magnatów ukrainnych. Barabasz miał odegrać ważną rolę w planowanej w tajemnicy, wojny z Turcją. Król widział w nim przyszłego hetmana zaporoskiego.

W latach 1646–1647 Barabasz oraz Eliaszeńko i Bohdan Chmielnicki spotykali się w tej sprawie z królem dwukrotnie. Na mocy tajnych instrukcji królewskich zaporożcy mieli zbroić się i przygotowywać do wojny oraz atakować czarnomorskie wybrzeża tureckie, liczba Kozaków rejestrowych miała wzrosnąć dwukrotnie (z 6 tys. do 12 tys.). Te sekretne dokumenty królewskie miał później przejąć podstępnie Chmielnicki i wykorzystać do podburzania czerni kozackiej przeciw Rzeczypospolitej oraz do uzyskania poparcia imperium osmańskiego.

Barabasz przestrzegał kozaków przed próbami oderwania się od Polski, przed buntem. Po wybuchu w 1648 powstania stanął po stronie Rzeczypospolitej i w kwietniu wyruszył na czele wiernych koronie kozaków rejestrowych wzdłuż Dniepru, przeciw Chmielnickiemu. 5 maja 1648 w okolicach Kudaku, został zamordowany przez własnych żołnierzy, którzy zdecydowali się przejść na stronę powstańców.

Pojawił się w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza.

• Енциклопедія українознавства, Lwów 1993, t. 1, s. 90
• Eugieniusz Latacz, Barabasz Iwan [w] Polski Słownik Biograficzny. Warszawa 1935, tom I, s. 268.