Budynki elewatorów zbożowych w Zaandam po adaptacji do celów mieszkaniowych
Zwaardemakerowie (Swaerdemaker) to holenderska rodzina mennonicka o kilkusetletniej tradycji. W połowie XVII wieku Claes Jansz Swaerdemaker był starszym zgromadzenia Zaandam-Oost Waterlander i zamożnym biznesmenem. Dirk Zwaardemaker (1791–1838), jego brat Hendrik (zm. 1841) i Dirk H. Zwaardemaker (zm. 1896) byli przedsiębiorcami w Zaandam[1]. Należące do rodziny budynki elewatorów zbożowych są obecnie chronionymi obiektami zabytkowymi.
Ojciec Hendrika Zwaardemakera był księgarzem i wydawcą, a matka – Jacoba Berendina (Codien) Zwaardemaker-Visscher (1835–1912) – pisarką.[potrzebny przypis]
W latach 1897–1927 Zwaardemaker był profesorem fizjologii doświadczalnej na Uniwersytecie w Utrechcie.
Badania naukowe
Olfaktometr Zwaardemakera
Zasada olfaktometru ZwaardemakeraZwaardemaker w pracowni
Zasadę konstrukcji olfaktometru, zaproponowanego przez Zwaardemakera, ilustruje przykład prostej wersji, wykorzystywanej w czasie ćwiczeń z psychofizjologii, prowadzonych w amerykańskich laboratoriach uniwersyteckich, opisanych przez Edmunda Sanforda(inne języki) (1859–1924) w książce A Course in Experimental Psychology (1894)[3][4]
Stosowano przesłonę między osobą badaną i operatorem w formie wyposażonej w uchwyt deseczki (około sześć cali kwadratowych), z otworem nieco poniżej środka. W otworze umieszczano korek z dwoma wygiętymi szklanymi rurkami (np. średnica 0,7 mm, długość 13 cm). Wygięte krótsze końcówki wprowadzono do nosa. Na proste fragmenty po przeciwnej stronie przesłony nasuwano wężyki gumowe, pokryte wewnątrz wonną cieczą.
W czasie badania stopniowo zsuwano wężyki z rurek, wskutek czego zwiększała się wielkość zwilżonej powierzchni wężyka, która kontaktowała się z wdychanym powietrzem. Od tej wielkości zależała ilość odorantów uwalnianych do tego strumienia. Za miarę progu wyczuwalności zapachu uznawano długość fragmentu wężyka, który znajdował się poza rurką szklaną. W chwili, gdy osoba badana wyczuła zapach, odczytywano długość odsłoniętej części rurki z umieszczonej na niej podziałki.
Działanie historycznych olfaktometrów Zwaardemakera, zachowanych w muzeach techniki, jest oparte na tej samej zasadzie. W konstrukcji tych urządzeń zastosowano modyfikacje, umożliwiające zwiększenie precyzji pomiarów (np. ustalona prędkość przepływu powietrza nad wonną cieczą, precyzyjne pomiary długości odsłoniętych powierzchni wonnych)[5].
Olfaktometry Zwardemakera były stosowane np. w czasie ocen wrażliwości sensorycznej ludzi (progów wyczuwalności zapachów) oraz badań interakcji węchowych w mieszaninach. Przykładowe wyniki pomiarów progu węchowej wyczuwalności, wykonanych przez Zwaardemakera, zestawiono poniżej[6].
Warunki pomiarów
średnica rurki: 0,8 cm, długość 10 cm, pojemność 50 cm3, powierzchnia kontaktu na cm3 cylindra: 2,5 cm2, prędkość powietrza 100 cm3/s.
Próby klasyfikacji zapachów były podejmowane już w starożytności. Znana jest klasyfikacja Arystotelesa, który proponował wyodrębnienie sześciu klas, określonych nazwami pochodzącymi od smaków, które są łatwiejsze do nazwania. Jest to związane, jak wiadomo obecnie, z odbieraniem wrażeń smakowych przez pięć różnych receptorów bodźców smakowych[7][8]. W roku 1752 Linneusz wyodrębnił siedem klas zapachu. Hendrik Zwaardemaker stwierdził potrzebę wprowadzenia dodatkowych dwóch lub trzech klas (określeń kolejnych zapachów podstawowych). W tabeli poniżej zamieszczono nazwy dziesięciu proponowanych klas[9]. Częściej opisywany jest system Zwaardemakera, polegający na założeniu istnienia dziewięciu klas[10].
Założenia i wyniki badań Zwaardemaker opisał w swoim najważniejszym dziele – książce Die Physiologie des Geruchs (Fizjologia węchu), wydanej w 1895[11].
W następnych latach podejmowano kolejne próby klasyfikacji wrażeń węchowych (np. Hans Henning, E.C. Crocker i L.F. Henderson, John E. Amoore, Howard G. Schutz), które nie doprowadziły do ostatecznych rozstrzygnięć.
Nazwisko Hendrika Zwaardemakera zajmuje znaczące miejsce na liście Honorowych Członków British Psychological Society[14]. Jest upamiętnione w zbiorach danych historycznych American Psychological Association[15]. Jest wymieniane w licznych współczesnych publikacjach naukowych i monografiach[16][17].
↑W. S Cain, E. C. Carterette, M. P. Friedmann. History of research on smell. „Handbook of Perception”. VIA. Tasting and Smelling, s. 197-243, 1978. (ang.).
↑3.2 Rodzaj zapachu. W: J. Kośmider, B. Mazur-Chrzanowska, B. Wyszyński: Odory. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 22-27. ISBN 978-83-01-14525-5. (pol.).
↑Hendrik Zwaardemaker (tłum. A. Junker Von Langegg): Die Physiologie Des Geruchs. Kessinger Publishing's Photocopy Edition 2010, 1895. ISBN 1-168-44493-4. [dostęp 2011-01-21]. Brak numerów stron w książce
↑Heart Radioactivity, TIME, 1929 [dostęp 2007-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-14]. Brak numerów stron w książce
↑Hendrik Zwaardemaker. Der Verlust an höhen Töner mit zunehmenden Alter. Ein neues Gesetz.. „Arch. Ohr. Nas. u. KehlkHeilk.”. 32, s. 53-56, 1891.
