Gubernia taurydzka

Таври́ческая губе́рния

gubernia
1802–1921
Herb
Państwo	Imperium Rosyjskie
Siedziba	Symferopol
Populacja (1897) • liczba ludności	1 447 790[1]
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba ujezdów	10
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons

Gubernia taurydzka (ros. Таврическая губерния) – gubernia Imperium Rosyjskiego odpowiadająca ziemiom historycznego Chanatu Krymskiego, obejmująca tereny dzisiejszej południowej Ukrainy (w tym Republiki Autonomicznej Krymu), istniejąca w latach 1802–1921. Jej stolicą był Symferopol. Graniczyła od północnego zachodu z gubernią chersońską, od północy i północnego wschodu z gubernią katerynosławską, z pozostałych stron oblana wodami Morza Czarnego.

Utworzona ukazem cara Aleksandra I z 8 października^?/20 października 1802^[2]. Powstała z podziału guberni noworosyjskiej na trzy gubernie: taurydzką, katerynosławską i chersońską. W maju 1803 roku w Symferopolu otwarto siedzibę władz gubernialnych oraz innych urzędów administracji^[3]. W latach 1802–1873 gubernia podlegała pod generał-gubernatorstwo noworosyjskie^[3]. Faktycznie przestała funkcjonować w momencie rozkładu Imperium Rosyjskiego po rewolucji lutowej, a następnie w wyniku powstawania na tym obszarze nowych państw (m.in. Ukraińskiej Republiki Ludowej, Doniecko-Krzyworoskiej Republiki Rad, Wolnego Terytorium, Krymskiej Republiki Ludowej, Radzieckiej Socjalistycznej Republiki Taurydy) i rosyjskiej wojny domowej^[4][5]. Ostatecznie została podzielona wzdłuż Przesmyku Perekopskiego pomiędzy USRR (część północna) a RFSRR (Krym). Formalnie istniała do 1921 roku, gdy część włączona administracyjnie do RFSRR została zastąpiona przez Krymską Autonomiczną Socjalistyczną Republiką Radziecką^[6].

W 1897 roku gubernię taurydzką zamieszkiwało 1 447 790 mieszkańców^[1][7]. Respondenci zadeklarowali następujący język ojczysty:

• ukraiński – 611 121
• rosyjski – 404 463
• tatarski – 196 854
• niemiecki – 78 305
• jidysz – 55 418
• bułgarski – 41 260
• białoruski – 9 726
• grecki – 18 048
• polski – 10 112
• ormiański – 8 938
• rumuński i mołdawski – 2 259
• turecki – 2 197
• estoński – 2 210
• Inne – 524^[7][8].

Liczba mężczyzn wyniosła 762 804, a liczba kobiet 684 986^[8].

W ujezdach kontynentalnych guberni (berdiański, melitopolski, dnieprowski) dominowali Ukraińcy, przed Rosjanami. W ujezdach Krymu (symferopolski, eupatoryjski, jałtański, teodozyjski) dominowali Tatarzy przed Rosjanami, w ujeździe perekopskim u nasady półwyspu istniała równowaga czterech narodowości (Tatarzy, Rosjanie, Ukraińcy, Niemcy), w gradonaczalstwach (miastach wydzielonych) Sewastopol i Kercz-Jenikale zdecydowaną większość stanowili Rosjanie, którzy dominowali również w miastach guberni.

• Prawosławni – 1 069 556 (Ukraińcy, Rosjanie, Bułgarzy, Grecy)
• Muzułmanie – 190 800 (Tatarzy)
• Judaizm – 60 752
• Luteranie – 42 654 (Niemcy)
• Katolicy – 29 393 (Niemcy, Polacy)
• Mennonici – 25 508 (Niemcy, Czesi)
• Staroobrzędowcy – 13 724 (Rosjanie)
• Karaimi – 6166^[4].

W 1905 roku liczba mieszkańców wynosiła 1 602 700^[7].

W 1803 roku dzieliła się na siedem ujezdów (powiatów), których liczba następnie wzrosła do dziesięciu^[10]. W 1820 roku ujezd tmutarakański został wyłączony spod zarządu guberni. W 1838 roku utworzono ujezd jałtański, a w 1843 roku berdiański. Na początku XX wieku podział administracyjny guberni taurydzkiej wyglądał następująco:

• Таврическая губерния Энциклопедия Брокгауза Ф.А. и Ефрона И.А.

• Таврі́йська губе́рнія w: Енциклопедія історії України: Т. 10. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2013, Wyd. «Наукова думка». ISBN 966-00-0632-2.

• Taurycka gubernia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 265 .