Garncarzowate

Garncarzowate
Furnariidae[1]
G.R. Gray, 1840
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – garncarz rdzawy (Furnarius rufus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

tyrankowce

Rodzina

garncarzowate

Podrodziny

zobacz opis w tekście

Garncarzowate[2] (Furnariidae) – rodzina ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes), obejmująca około dwustu trzydziestu[2] gatunków ptaków, występujących wyłącznie w krainie neotropikalnej[3][4].

Charakterystyka

Ich nazwa wywodzi się od zwyczaju budowania przez niektóre gatunki należące do tej rodziny, mocnych garncarzowatych, glinianych gniazd. Jednakże większość ptaków z tej grupy buduje klasyczne plecione gniazda na drzewach lub wykopuje tunele w skarpach ziemnych. Niezależnie od typu gniazda, wspólną cechą wszystkich gatunków jest obecność dachu (przykrycia od góry) w budowanych przez nie gniazdach. Składają do 6 białych lub blado ubarwionych jaj.

Systematyka

Badania filogenetyczne prowadzone w ciągu ostatnich lat sugerują włączenie do tej rodziny tęgosterów (Dendrocolaptidae)[5], które w tradycyjnym ujęciu wyodrębniane są w oddzielną rodzinę[6]. Do garncarzowatych zwykle zalicza się też liściarki (Sclerurinae)[3][7], które na Kompletnej liście ptaków świata traktowane są jako osobna rodzina (Scleruridae)[2].

Autorzy Handbook of the Birds of the World (HBW) w 2003 roku wyróżniali 236 gatunków[6]. Obecnie (2023) IOC wyróżnia 315 żyjących współcześnie gatunków[3], na liście opracowywanej przy współpracy BirdLife International z autorami HBW wyróżnia się ich 331[8], a w serwisie Birds of the World – 307[9]; należy jednak zauważyć, że te trzy bazy danych do rodziny garncarzowatych wliczają obecnie zarówno tęgostery, jak i liściarki[3][8][9]. Na Kompletnej liście ptaków świata, która traktuje tęgostery i liściarki jako osobne rodziny, do garncarzowatych zaliczane są jedynie 232 gatunki[2].

Do rodziny garncarzowatych należały także żyjące w plejstocenie gatunki z rodzaju PseudoseisuropsisPseudoseisuropsis nehuen, Pseudoseisuropsis cuelloi i Pseudoseisuropsis wintu, odkryte w Urugwaju i Argentynie[10]. Na podstawie budowy czaszki umieszczono je w rodzinie Furnariidae, możliwe, że należały do tęgosterów (Dendrocolaptinae)[11]. Pozycji filogenetycznej Pseudoseisuropsis w obrębie garncarzowatych nie określiła jednoznacznie analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Stefaniniego, Gómeza i Tambussi (2016); wynika z niej, że Pseudoseisuropsis mógł być spokrewniony z tęgosterami, należeć do garncarzy lub liściowców albo być bazalnym przedstawicielem garncarzowatych nienależącym do żadnej z podrodzin[10].

Podział systematyczny

W ujęciu systematycznym według autorów Kompletnej listy ptaków świata do rodziny garncarzowatych należą następujące podrodziny[2]:

Przypisy

  1. Furnariidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c d e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Furnariidae Gray,GR, 1840 - garncarzowate - Horneros, Foliage-gleaners and Spinetails (wersja: 2022-09-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-23].
  3. a b c d F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
  4. Ovenbirds (Furnariidae). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2015-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-11)]. (ang.).
  5. Martin Irestedt i inni, Systematic relationships and biogeography of the tracheophone suboscines (Aves: Passeriformes), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 23 (3), 2002, s. 499–512, DOI10.1016/S1055-7903(02)00034-9.
  6. a b J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 162. ISBN 84-87334-50-4.
  7. John H. Boyd III: Furnariidae: Ovenbirds. [w:] Aves—A Taxonomy in Flux 3.08 [on-line]. John Boyd's Home Page. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
  8. a b HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 7 [online], grudzień 2022 [dostęp 2023-05-23].
  9. a b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Ovenbirds and Woodcreepers (Furnariidae), version 1.0. [w:] Birds of the World (red. S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-05-23]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  10. a b M. Ignacio Stefanini, Raúl O. Gómez i Claudia P. Tambussi. A new species of the Pleistocene furnariid Pseudoseisuropsis (Aves, Passeriformes). „Journal of Vertebrate Paleontology”, s. e1100630, 2016. DOI: 10.1080/02724634.2016.1100630. (ang.). 
  11. Santiago Claramunt & Andrés Rinderknecht. A new fossil Furnariid from the Pleistocene of Uruguay, with remarks on nasal type, cranial kinetics, and relationships of the extinct genus Pseudoseisuropsis. „The Condor”. 107 (1), s. 114–127, 2005. 

Information related to Garncarzowate