Wieża północna i galerie komunikacyjneElewacja wschodnia (tylna) części mieszkalnejElewacja wschodnia (tylna) z częścią usługową i przyziemiemElewacja wschodnia (tylna) z częścią usługową i przyziemiem, w tle Sky TowerPo lewej Silver Tower Center, w tle Sky Tower i Centrum Południowe, górne kondygnacje galeriowca i bloków osiedla BarbaraWidok ze Sky Tower, po lewej w dole galeriowiec, za nim osiedle Barbara i dalej inne części miastaWidok ze Sky Tower, jeszcze przed budową Centrum PołudniowegoPawilony użytkoweElewacja zachodnia
Galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64 (zwany Titaniciem) – budynek mieszalno-usługowy położony we Wrocławiu przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64 w ramach wrocławskiego osiedla Powstańców Śląskich (Osiedle Południe). Ten obiekt został zbudowany jako jeden z trzech budynków stanowiących tak zwaną ścianę wschodnią ulicy Powstańców Śląskich. W części mieszkalnej jest budynkiem typu galeriowiec. Na dwóch pierwszych kondygnacjach zrealizowano część handlowo-usługową.
Budynek położony jest w pierzei wschodniej ulicy, przy jej odcinku od ulicy Zaolziańskiej do ulicy Radosnej[6][12]. Przy północnym krańcu sąsiaduje z zachowaną kamienicą historyczną ujętą w gminnej ewidencji zabytków położoną pod adresem ulica Zaolziańska 1[13][14]. Naprzeciwko budynku po stronie zachodniej ulicy Powstańców Śląskich rozlokowana jest zabudowa tak zwanego Centrum Południowego[15][16], po w kierunku południowo-zachodnim Sky Tower[2][17][18][19]. Z kolei po wschodniej stronie budynku znajduje się zabudowa osiedla Barbara[20][21][22], z zielenią międzyblokową[23][24] stanowiącą obszar standardu zieleni[24]. Osiedle Barbara powstało w ramach inwestycji polegającej na zabudowie południowej dzielnicy Wrocławia, tak zwanego osiedla Południe, realizowanego w latach 60. i 70. XX wieku[20][25][26][27]. Dwa kolejne galeriowce tworzące ścianę wschodnią ulicy Powstańców Śląskich położone są przy tej ulicy w kierunku południowym. Bliższy położony jest między ulicą Radosną i Wielką (galeriowiec przy ulicy Powstańców Śląskich 82-94) oraz następny między ulicą Wielką a placem Powstańców Śląskich[12][28][29].
Jednym z trzech galeriowców tu zbudowanych jest budynek przy ulicy Powstańców Śląskich 46-64. Autorami projektu[a] są Wacław Kamocki[32][33] i Julian Łowiński[32][33][34][35][36][37]. Projekt powstał w 1978 r.[32][33] (lub w 1985 r.[37]). Początek budowy miał miejsce w 1988 r.[5] Został oddany od użytkowania w 1991 r.[5][34][35] (lub jak podają niektóre źródła rok później – w 1992 r.[2][18]).
W 2015 r. wykonano remont budynku[17][35][38]. Obejmował on między innymi odnowienie galerii komunikacyjnych, malowanie elewacji i wymianę wind[17][38]. W 2023 r. w budynku przeprowadzono remont elewacji[34].
Nieruchomości i własność
Współcześnie według podziałów gruntów pierwotny obiekt podzielony jest na kilka nieruchomości gruntowych, a tym samym także w ewidencji gruntów i budynków zewidencjonowanych jest kilka budynków. Najwyższy budynek w tym zespole z częścią mieszkalną stanowi jedną nieruchomość. Działka gruntu na której jest posadowiony zajmuje 1.5604 ha[39][40]. Pod względem klasoużytku sklasyfikowano ją jako B – tereny mieszkaniowe[39]. Nieruchomość gruntowa stanowi współwłasność należącą do osób fizycznych i innych osób prawnych[40], ale zarządzana jest przez Spółdzielnię Mieszkaniową Południe[17][38]. Natomiast powierzchnia zabudowy budynku wynosi 1.423 m². Według Klasyfikacji Środków Trwałych zaliczany jest do rodzaju m – budynki mieszkalne (110). Budynkowi temu przypisano identyfikator EGiB G5 026401_1.0022.AR_24.4/1.1_BUD, oraz identyfikator IIP: PL.PZGiK.112.EGiB A5B44E44-7797-459D-BB1F-E752A1081794[41]. Budynek ma przypisane do ulicy Powstańców Śląskich następujące numery porządkowe: 46, 48, 50, 52, 52a, 52b, 52c, 54, 54b, 56, 56b, 56c, 56d, 56e, 58, 58a, 58b, 58c[39][40]. Dwie dolne kondygnacje zajmują biura, siedziby różnych firm i lokale przeznaczone do świadczenia usług[17][37]. W budynku tym przy ulicy Powstańców Śląskich 50 mieści się Urząd Pocztowy nr 15[42][43].
Ponadto w obrębie wyżej opisanej działki wydzielono trzy działki ewidencyjne z pawilonami usługowymi. Są to kolejno:
numer 60: działka o powierzchni 0,1675 ha[44][45], klasoużytek: Bi – Inne tereny zabudowane[44], która stanowi własność gminy z ustanowionym prawem użytkowania wieczystego[45], z budynkiem o powierzchni zabudowy wynoszącej 1.117 m², rodzaj budynku według Klasyfikacji Środków Trwałych: h – budynki handlowo-usługowe (103)[46]
numer 62: działka o powierzchni 0,1145 ha[47][48], klasoużytek: Bi – Inne tereny zabudowane[49], która stanowi własność Skarbu Państwa w zarządzie, użytkowaniu[48], z budynkiem o powierzchni zabudowy wynoszącej 1.1747 m², rodzaj budynku według Klasyfikacji Środków Trwałych: b – budynki biurowe (105)[50], w budynku tym mieści się Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego KRUS Oddział Regionalny[51][52]
numer 64: działka o powierzchni 0,1669 ha[53][54], klasoużytek: B – Tereny mieszkaniowe[53], która stanowi własność gminy z ustanowionym prawem użytkowania wieczystego[54], z budynkiem o powierzchni zabudowy wynoszącej 1.580 m², rodzaj budynku według Klasyfikacji Środków Trwałych: h – budynki handlowo-usługowe (103)[55].
Architektura
W różnych publikacjach publicystycznych podawana jest liczba pięter budynku jako 16 (tj. 17 kondygnacji nadziemnych)[2][18][34]. Jednak w ewidencji gruntów i budynków liczba kondygnacji budynku mieszkalnego określona jest na 14[41]. Jego wysokość zaś określa się na około 60 m – wysokość strukturalna[2][18] (około 59 m[5]). Główną funkcję obiektu jest mieszkalnictwo[2][18], a długość budynku z częścią mieszkalną na biską 300 m[32]. Budynek został ukształtowany jako wieloklatkowy wieżowiec w układzie galeriowca[2][18][34][35][56], to znaczy budynku, w który wejścia do mieszkań prowadzą z otwartej galerii komunikacyjnej[17][56]. Może w nim mieszkać nawet 2,5 tysiąca osób[34].
Charakterystycznym elementem budynku są cztery wieże wyraźnie wyodrębniające się i dominujące w bryle budynku mieszkalnego[32][36][56], w których mieszczą się pionowe ciągi komunikacyjne, kontrastujące z poziomymi podziałami fasady wynikającymi z ukształtowania galerii komunikacyjnych[32]. Duża część elewacji pomalowana jest na kolor biały[56].
Wewnętrzna architektura jednak odstaje od współczesnych standardów i wielu mieszkańców podnosi zarzut dotyczący niewygodnych, ciasnych mieszkań, niefunkcjonalnych galerii, ciągłego hałasu i niskiego komfortu[36].
Między mieszkalnym wieżowcem a pawilonami usytuowano trakt komunikacyjny długości ponad 200 m i szerokości około 10 m[57]. Wysokość budynków handlowo-usługowych i biurowego liczba kondygnacji określona jest na dwie[46][50][55].
Odbiór
W odniesieniu do tego budynku, ze względu na jego architekturę, bywa stosowane określenie, nazwa potoczna – „Titanic”[18][32][34][35][56]. Inne określenia to między innymi „niezatapialny Titanik” czy „zagubiony transatlantyk”[36]. Niezależnie od tego spotyka się też określenie „Galeriowiec”[36][56]. Wynika z to z faktu zewnętrznego ukształtowania budynku w formie przypominającej statek[32][34][35][37] lub prom wycieczkowy[56]. Taki bowiem był zamysł projektanta, który chciał nawiązać do wyglądu dużego pasażerskiego statku (liniowca pasażerskiego). Zamysł taki wynikał, jak stwierdza sam autor projektu (jeden z autorów), z jego pasji do wszystkiego co pływa. Ponadto charakterystyczne cztery wieże wyodrębnione w bryle budynku przywodzą na myśl skojarzenie z czterema kominami historycznego statku Titanic. Wielkość natomiast projektu sprawia, że jest równocześnie określany jako jeden z największych „molochów” w mieście. To sprawia, iż jest obiektem którego nie da się nie zauważyć, przy czym nie tylko ze względu na wielkość, ale także jako obiekt charakterystyczny pod względem architektonicznym[34][35][36]. Ocena samego budynku jest bardzo zróżnicowana. Od pozytywnej, szczególnie w zakresie konstrukcji, do negatywnych wynikających według tych opinii z zaburzania krajobrazu[35], ale także architektura powodująca nazywanie budynku „maszkaronem”. Pojawiają się głosy z postulatami wyburzenia budynku. Ze względu na wielkość budynku mówi się o nim „gigant”. Niezależnie od tego w którą stronę kieruje się opinia, jest to niewątpliwie budynek wobec którego trudno pozostać obojętnym, gdyż wzbudza spore emocje, choć największe zainteresowanie i zachwyt wzbudzał w okresie zakończenia budowy, a z czasem jego blask przygasł. Wskazuje się jednak, że niezależnie od swoich wad i zalet budynek przesłania brzydkie blokowiska[36].
Bardzo mocne, skrajne głosy krytyczne wobec budynku wskazują na takie mankamenty jak: przeskalowanie niektórych elementów np. pasażu z którego korzysta stosunkowo niewiele osób przy dużym koszcie utrzymania, monumentalizm, gigantyzm, demiurgiczność, brak czytelności układu komunikacyjnego – betonowy labirynt, niedoświetlone światłem dziennym przejścia i klatki schodowe – jest ciemno i straszno oraz z tym związane – betonowe, pionowe sarkofagi bez drzwi i okien mające być w zamyśle architekta klatkami schodowymi, mroczne tunele przyziemi, w których czai się mnóstwo „niespodzianek” oraz wiele „wynikowych” ślepych zaułków, służących dziś za dzikie toalety lub wysypiska odpadów, antyhumanitaryzm, degeneracja końca modernizmu i inne, które prowadzą autora tej krytyki do takich między innymi wniosków jak: nieudana próba połączenia modernistycznej architektury z wielofunkcyjnością naturalnej miejskości, anty-ludzka makabra, makabryczny mutant modernizmu, najdroższy w utrzymaniu i jednocześnie najbardziej beznadziejny[58][59]. Autor tej chyba jednej z najskrajniejszych opinii krytycznych stawia zarzut, że autorom[a] projektu zabrakło wyobraźni lub wiedzy o zachowaniach ludzi i psychologii środowiskowej[58].
Ten konkretny galeriowiec również jest wyraźnym elementem charakterystycznym, szczególnym, stanowiącym dominantę. Pełni rolę pielęgnacji lokalnego dziedzictwa, a także wzmacnia cechy reprezentacyjności galeriowców wzdłuż ulicy Powstańców Śląskich, charakterystycznych w skali osiedla i miasta. Uznaje się go za predysponowanego do objęcia ochroną jako zabytku[61]. Obiekt kreuje obszar standardu usług z ofertą usług podstawowych oraz przestrzenią dla gastronomii[62].
↑ abPewne wątpliwości budzi udział Wacława Kamockiego w projektowaniu tego galeriowca, a to wobec faktu, że większość źródeł wymienia jedynie Juliana Łowińskiego. Jednak jedno ze źródeł wskazujące na udział w projektowaniu Wacława Kamockiego wydaje się wystarczająco wiarygodne, bowiem autorami opracowania są takie uznane osoby jak Agnieszka Zabłocka-Kos, Michał Duda, Agata Gabiś.
MichałM.DębekMichałM., Spektakl o mądrym mieście, [w:] TomaszT.Bojęć (red.), Miasto mądre i samodzielne, wyd. Tom 4, Wrocław: Biuro Festiwalowe IMPART 2016, 2016 (Strategie dla Miasta Przyszłości), s. 17–68, ISBN 978-83-946602-5-3, ISBN serii: 978-83-946602-6-0(pol.), Foresight Społeczny Wrocław 2036/56. Projekt Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.
Galeriowiec, WebMediaTech (urbanity.pl), 19 lipca 2017, b13485 [dostęp 2024-02-07](pol.).
Geoinfo Portal (GIPortal2), Zarząd Geodezji, Kartografii i Katastru Miejskiego we Wrocławiu we Wrocławiu [dostęp 2024-01-23](pol.).
TomaszT.KanikTomaszT., Galerie strachu [online], wroclaw.naszemiasto.pl; Polska Press Sp. z o.o., 11 czerwca 2001 [dostęp 2024-02-07](pol.).
RobertR.MasztalskiRobertR., PiotrP.KryczkaPiotrP., Problemy lokalizacji budynków wysokościowych w śródmieściu Wrocławia, w aspekcie dynamiki zmian polityki przestrzennej miasta, [w:] ZbigniewZ.Zuziak, AndrzejA.Grzybowski (red.), Centra miast metropolitalnych w Polsce urbanistyka a polityka przestrzenna, Monografia, Katowice: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, 2018, s. 139–152, ISBN 978-83-952000-3-8, Wydawnictwo dofinansowane z budżetu Samorządu Województwa Śląskiego. Publikacja dofinansowana z budżetu miasta Katowice. Monografia dofinansowana ze środków Śląskiej Okręgowej Izby Architektów RP.
IzabelaI.MironowiczIzabelaI., Analiza funkcjonalna osiedli Wrocławia, AFO, Badanie i publikacja współfinansowana przez miasto Wrocław (www.wroclaw.pl), Wrocław: Fundacja Dom Pokoju, 2016, ISBN 978-83-941467-3-3(pol.).
Schematy komunikacji zbiorowej, aktualizacja: 2023-10-16, Urząd Miejski Wrocławia: Oficjalny portal internetowy Wrocławia, Centrum Informacji Urzędu Miejskiego, Wrocław, 2 kwietnia 2022 [dostęp 2024-01-24](pol.).
System Informacji Przestrzennej Wrocławia – Mapy, „geoportal.wroclaw.pl”, Jadwiga Brzuchowska, Urząd Miejski Wrocławia: Wydział Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego Wrocławia, Wrocław [dostęp 2024-01-23](pol.).
AgnieszkaA.Zabłocka-KosAgnieszkaA., Agata GabiśA.G.Michał DudaAgata GabiśA.G., Wrocławska architektura 1945–1989: lista obiektów i założeń urbanistycznych, SARP(pol.).
.jpg)
