Futro (odzież futrzana) – odzież wykonana ze skór zwierząt futerkowych[1]. Określenie „odzież futrzana” jest często używane w odniesieniu do płaszczy, chust, szalików lub innych elementów ubioru wykonanych z futr zwierząt.
Jedna z najstarszych form ubioru, szeroko stosowana odkąd człowiekowate po raz pierwszy rozprzestrzeniły się poza Afrykę. Zapewnia ciepło i zazwyczaj uważana jest za dobro luksusowe. Współcześnie ubiór ten wzbudza liczne etyczne kontrowersje związane z prawami zwierząt i obawą o stosowanie wobec nich okrucieństwa przy pozyskiwaniu surowca.
Futro jest powszechnie uważane za jeden z pierwszych materiałów wykorzystywanych do produkcji odzieży i ozdób ciała. Dokładna data pierwszego użycia futra w odzieży jest przedmiotem dyskusji. Wiadomo, że kilka gatunków człowiekowatych, w tym Homo sapiens i Homo neandertalensis, wykorzystywało odzież z futra.
Futro jest nadal noszone w większości umiarkowanych i chłodnych klimatów na całym świecie ze względu na jego wyjątkowe ciepło i trwałość. Od czasów wczesnoeuropejskiego osadnictwa, aż do rozwoju nowoczesnych alternatyw odzieżowych, odzież futrzana była popularna w Kanadzie podczas mroźnych zim. Wynalezienie niedrogich syntetycznych tekstyliów do izolacji odzieży doprowadziło do porzucenia mody na odzież futrzaną.
Futro jest nadal używane przez ludność indiańską i społeczeństwa rozwinięte, ze względu na jego dostępność i doskonałe właściwości izolacyjne. Ludność Eskimosów z Arktyki polegała na futrach przy większości swojej odzieży, a także stanowi część tradycyjnej odzieży w Rosji, Ukrainie, Jugosławii, Skandynawii i Japonii.
Jest ono również niekiedy kojarzone z elegancją i rozrzutnością wydatków. Wielu konsumentów i projektantów — w szczególności brytyjski projektant mody i rzecznik praw zwierząt Stella McCartney — rezygnuje z futer z powodu przekonań moralnych i okrucieństwa wobec zwierząt[2].
Zwierzęce futra używane do produkcji części garderoby i wykończeń mogą być barwione na intensywne kolory lub we wzory, które często imitują egzotyczne skóry zwierząt: ewentualnie można je pozostawić w oryginalnym wzorze i kolorze. Futro może zostać ostrzyżone tak, aby przypominało w dotyku aksamit, tworząc tkaninę zwaną shearling(inne języki).
Ze względu na ich obfitość, lisy rude należą do najistotniejszych zwierząt futerkowych hodowanych w przemyśle futrzarskim. Ich skóry używane są do obszywania szalików, mufek, kurtek i płaszczy. Wykorzystywane są głównie do wykończenia zarówno płaszczy materiałowych, jak i odzieży futrzanej, włączając w to okrycia wieczorowe[6]. Skóry lisów srebrnych są popularnym materiałem na peleryny[6], podczas gdy lisy cross są wykorzystywane głównie do produkcji szalików i bardzo rzadko do obszywania[6]. Najcenniejszymi osobnikami w hodowli futer są odmiany srebrzyste, następnie odpowiednio odmiany cross i rude[7].
Skórki ptasie
Nazwą futro określa się również ptasie skórki pokryte obfitym puchem (np. skórki pingwinów, gęsi i łabędzi), wykorzystywanych w celach estetycznych, bądź przy produkcji ubrań o dużych walorach cieplnych[8].
Produkcja odzieży futrzanej wymaga uzyskania skór zwierzęcych na których pozostawiono sierść. Niektóre środki chemiczne stosowane w przetwórstwie futer w zależności od rodzaju futra i jego przeznaczenia mogą obejmować sól kuchenną, sole glinu, kwasy, węglan sodu, trociny, skrobię kukurydzianą, lanolinę, środki odtłuszczające oraz, rzadziej, wybielacze, barwniki i tonery (dla skór barwionych)[potrzebny przypis]. Wykazano, że pracownicy narażeni na pył futrzarski powstały w trakcie obróbki futra mają obniżoną sprawność płuc proporcjonalnie do długości ich narażenia[9].
Futro sztuczne
Futro sztuczne to każdy materiał syntetyczny mający na celu imitację wyglądu i odczuć prawdziwego futra. Pierwotnie weszło na rynek w 1929 roku i były wyprodukowane z użyciem włosów z alpaki. Jednakże nowoczesne sztuczne futra zostały opracowane dopiero w połowie lat 50., kiedy to wprowadzono poliakrylany jako zamienniki włosów alpaki[10].
W przeciwieństwie do prawdziwego futra, sztuczne futro jest tkaniną i z tego względu stosunkowo łatwo się je szyje. Nie wymaga przechowywania w chłodni, by uniknąć zepsucia i nie jest podatne na konsumpcję przez mole[11]. Nie jest ono tak dobrze izolujące i nie pozwala skórze oddychać tak samo jak prawdziwe futro[12]. Jest również mniej biodegradowalne; jest wykonane z różnych materiałów, w tym mieszanek polimerów akrylowych i modakrylowych pochodzących z węgla, powietrza, wody, ropy naftowej i skał wapiennych. Rozkład tych materiałów syntetycznych może trwać długo, prawdopodobnie nawet od 500 do 1000 lat[13].
Certyfikacja
Certyfikacja futra to dodatkowa procedura weryfikacyjna mająca na celu potwierdzenie pochodzenia skór od zwierząt hodowlanych utrzymywanych we właściwych warunkach pochodzących z krajów, w których przestrzegane są prawa zwierząt. Potwierdza ona także wysoki poziom dobrostanu zwierząt, profesjonalnego przygotowania hodowców, zachowania reżimu dotyczącego ochrony środowiska czy profilaktyki weterynaryjnej[14].
Saga Furs
Saga Furs to najbardziej rozpowszechniony na świecie i prestiżowy zarazem znak jakości skór futerkowych promowany przez organizację Saga Furs założoną w 1954 r.[15][14] W komisji unifikacyjnej poza przedstawicielami fińskim oraz norweskim znajduje się także przedstawiciel polski. Komisja ta pracuje między innymi nad ujednoliceniem certyfikatów. Dzięki tym pracom polskie certyfikaty uznawane są przez Dom Aukcyjny w Helsinkach oraz zostały włączone w certyfikowane kolekcje skór[14]. Saga Furs pracuje wyłącznie z europejskimi fermami przestrzegającymi prawa krajowe i międzynarodowe chroniącymi dobrobyt zwierząt[16].
Znak OA™ (Origin Assured)
Znak OA™ (Origin Assured, „Pochodzenie Gwarantowane”)[14] to symbol oraz akcja mająca na celu pokazanie konsumentowi kupującemu futro informacji o źródłach jego pochodzenia oraz drogi jaką futro pokonuje (ferma → dom aukcyjny → zakłady odzieżowe)[14]. Znak OA™ ma być zapewnieniem, że futro oznaczone tym symbolem pochodzi z kraju w których przestrzegane są prawa zwierząt oraz ferm na których prowadzone są legalne hodowle w których przestrzega się ochrony środowiska[14][17]. Projekt powstał i jest promowany przez IFTF (International Fur Trade Federation) – Międzynarodowe Stowarzyszenie Futrzarskie, Domy Aukcyjne (NAFA, Kopenhagen Fur, Finnish Fur Sales oraz American Legend)[14]. Pierwszy raz znak ten został zaprezentowany na rynku futrzarskim w grudniu 2006 r. Od tego czasu międzynarodowe domy aukcyjne które są partnerami programu OA™ odpowiedzialne są za sortowanie oznaczonych futer, ich czytelną identyfikację oraz za dystrybucję samych oznaczeń[18].
Polska znajduje się na liście krajów produkujących futra na fermach hodowlanych, które później oznaczone mogą być znakiem Origin Aprroved[19]
Trwałość futer
Trwałość futra zależna jest od budowy histologicznej włosów, stopniem osadzenia oraz stosunkiem ilościowym włosów pokrywowych. Jako standard najwyższej jakości przyjmuje się futro z wydry morskiej[20].
Trwałość futer poszczególnych gatunków zwierząt futerkowych[20]
Przeciwnicy futer uważają, że metody stosowane w gospodarstwach futrzarskich są ukierunkowane na maksymalizację zysków kosztem dobrostanu zwierząt futerkowych[21][22][23]. Podobnie jak w przypadku innych rodzajów hodowli zwierząt, warunki bytowania zwierząt są zróżnicowane, a skrajne przypadki budzą wiele kontrowersji. Według PETA większość hodowców futrzarskich umieszcza zwierzęta w małych klatkach, uniemożliwiając im zrobienie więcej niż kilku kroków w tył i w przód. PETA twierdzi, że lisy i inne zwierzęta cierpią z powodu ograniczonego środowiska, a nawet mogą się wzajemnie kanibalizować jako reakcja na ich trzymanie w niewoli[21].
Raport dotyczący sytuacji wielkopolskich ferm futrzarskich autorstwa Najwyższej Izby Kontroli z 2011 roku, wskazuje że „w 87% tych ferm nie przestrzegano wymagań ochrony środowiska, w 48% działalność hodowlana prowadzona była w obiektach nielegalnie wybudowanych lub użytkowanych, a w 35% niezgodnie z przepisami weterynaryjnymi.”[25]
Prawo
W niektórych krajach europejskich zakazano lub ściśle uregulowano hodowlę zwierząt futerkowych[26]. Na świecie znane są protesty organizacji prozwierzęcych i proekologicznych, które przeciwstawiają się handlowi, jak i zabijaniu zwierząt dla futra. Jedną z najsłynniejszych kampanii jest „I’d Rather Go Naked Than Wear Fur” (w tłumaczeniu: Wolę chodzić nago niż nosić futro)[27].
Szczegółowe warunki i metody uśmiercania zwierząt futerkowych w Polsce reguluje „Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt”[29].
Projekt zakazu hodowli zwierząt futerkowych w Polsce
Transparent Otwartych Klatek niesiony w trakcie Wielkiego Marszu dla Zwierząt w Warszawie, 4 października 2021.
W 2011 roku Koalicja dla Zwierząt, porozumienie kilkudziesięciu organizacji pro-zwierzęcych, złożyła w Sejmie projekt nowej ustawy o ochronie zwierząt, w którym ujęty został również zakaz chowu zwierząt futerkowych na futra (z okresem karencji). Projekt został złożony jako tzw. inicjatywa ludowa po zebraniu 224 736 podpisów[31]. W lutym 2012 roku protestem pod Krajowym Pokazem Skór Futerkowych, rozpoczęła działalność Koalicja na Rzecz Zakazu Hodowli Zwierząt Futerkowych w Polsce[32].
W lutym 2016 r. grupa posłów partii Nowoczesna złożyła poselski projekt ustawy, który miał m.in. zabronić hodowli zwierząt futerkowych[33]. Wywołało to falę krytyki[34]. Miesiąc później wycofano cały projekt ustawy[35].
Nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt zwana potocznie "Piątką dla zwierząt" uchwalona przez Sejm 18 września 2020 r. zawierała zapisy o zakazie hodowli zwierząt na futra. Po zaniechaniu dalszego procedowania tej nowelizacji, Małgorzata Tracz z partii Zieloni, zapowiedziała złożenie w Sejmie do końca listopada 2021 r. nowego projektu zakazującego hodowli zwierząt na futra przewidującego dłuższe Vacatio legis oraz wypłacanie odszkodowań hodowcom.[36]
Raport Najwyższej Izby Kontroli
Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2011 roku, dotyczący działania 23 ferm zwierząt futerkowych w latach 2009–2010 na terenie województwa wielkopolskiego wskazuje na nierzetelność sprawowanego Nadzoru Weterynaryjnego. Według raportu w 87% sprawdzonych ferm nie przestrzegano wymagań dotyczących ochrony środowiska, natomiast w blisko połowie ferm działalność hodowlana była prowadzona w obiektach nielegalnie wybudowanych lub użytkowanych[37]. Kolejny raport NIK z 2014 roku wykazał poprawę nad kontrolami ferm przemysłowych. W okresie 2011–2013 przeprowadzono przez Inspekcje Weterynaryjną kontrolę na prawie wszystkich legalnie działających fermach zwierząt futerkowych w Polsce[38].
↑Słownik języka polskiego. red. nauk. Mieczysław Szymczak. T. I: A-K Wyd. 7 zm. i popr.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10903-3. Brak numerów stron w książce
↑Art. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania (pdf)
↑Art. 2 Ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich (Dz.U. z 2021 r. poz. 36)
↑ abcMaxM.BachrachMaxM., Fur, a practical treatise, Prentice-Hall, inc., 1946(ang.). Brak numerów stron w książce
↑Webster Family Library of VeterinaryW.F.L.V.MedicineWebster Family Library of VeterinaryW.F.L.V., The fox, London ; New York ; Bombay : Longmans, Green, and Co., 1906 [dostęp 2019-10-22]. Brak numerów stron w książce
.jpg)
