Opos

Opos
Philander
Brisson, 1762[1]
Ilustracja
Opos szary (P. opossum)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

dydelfokształtne

Rodzina

dydelfowate

Podrodzina

dydelfy

Plemię

Didelphini

Rodzaj

opos

Typ nomenklatoryczny

Didelphis opossum Linnaeus, 1758

Synonimy
Gatunki

12 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Opos[6] (Philander) – rodzaj ssaków z podrodziny dydelfów (Didelphinae) w obrębie rodziny dydelfowatych (Didelphidae).

Zasięg występowania

Do rodzaju należą gatunki występujące od północnego Meksyku po północną Argentynę[7][8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 20,7–33,1 cm, długość ogona 25,3–37,7 cm; masa ciała 148–910 g[9][10].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa poświęconej królestwu zwierząt[1]. Brisson nie wskazał gatunku typowego. W 1998 roku Międzynarodowy kodeks nomenklatury zoologicznej (ICZN) uznał za nieważną całość Regnum animale ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednocześnie zachowując do celów nomenklatorycznych nazwę Philander i wyznaczając (późniejsze oznaczenie) na gatunek typowy oposa szarego (P. opossum)[11].

Etymologia

  • Philander (Phillander): gr. φιλανδρος philandros ‘miłujący ludzi’, od φιλεω phileō ‘kochać’; ανηρ anēr, ανδρος andros ‘człowiek, mężczyzna’[12].
  • Metachirops: rodzaj Metachirus Burmeister, 1854 (oposowiec); gr. ωψ ōps, ωπος ōpos ‘twarz’[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Didelphis quica Temminck, 1824 (= Didelphys frenata Olfers, 1818 (= Didelphis opossum Linnaeus, 1758)).
  • Hylothylax: gr. ὁλος holos ‘kompletny, cały’; θυλαξ thulax, θυλακος thulakos ‘wór’[4]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Didelphis opossum Linnaeus, 1758.

Podział systematyczny

Voss, Díaz-Nieto i Jansa (2018) wyróżniają dodatkowo gatunek Philander quica (obejmujący populacje zaliczane we wcześniejszych publikacjach do gatunku P. frenatus, zdaniem autorów nienależące do tego samego gatunku co holotyp P. frenatus), Philander canus (uznawany przez nich za starszy synonim gatunków P. mondolfii i P. olrogi), Philander melanurus, Philander pallidus i opisany przez autorów nowy gatunek Philander pebas; autorzy uznają jednocześnie gatunek P. frenatus za młodszy synonim P. opossum[14]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[15][7][6]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa Podgatunki[9][7][10] Rozmieszczenie geograficzne[9][7][10] Podstawowe wymiary[9][10]
(DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała) 		Status IUCN[16]
Philander quica (Temminck, 1824) opos brazylijski monotypowy południowo-wschodnia Brazylia (Bahia, Minas Gerais i interior Goiás), na południe do wschodniego Paragwaju i północno-wschodniej Argentyny (Misiones) DC: 26–33 cm; DO: 25–33 cm; MC: 220–910 g  LC 
Philander pebas Voss, Díaz-Nieto & Jansa, 2018 monotypowy wschodni Ekwador (Orellana), wschodnie Peru (na południe do Madre de Dios), Brazylia (Acre, Amazonas i Pará brak danych  NE 
Philander canus (Osgood, 1913) opos nizinny monotypowy wschodnia część Andów w Kolumbii, Wenezuela, Peru, Boliwia, Paragwaj, północna Argentyna (Formosa i Chaco), zachodnia i środkowa Brazylia (prawdopodobnie w całej Amazonii) DC: 20–33 cm; DO: 19–33 cm; MC: 200–674 g  NE 
Philander andersoni (Osgood, 1913) opos andyjski monotypowy południowo-wschodnia Kolumbia, południowo-środkowa Wenezuela (Bolívar i Amazonas), zachodnia Brazylia (Amazonas i Acre) oraz wschodnie, wschodnio-środkowe, północne i środkowe Peru (na wschód od Andów) DC: 22–31 cm; DO: 25–33 cm; MC: 225–600 g  LC 
Philander nigratus (O. Thomas, 1923) monotypowy wschodnia część Andów (Ayacucho i Junín), Peru DC: 26–28 cm; DO: 27–30 cm; MC: brak danych  NE 
Philander mcilhennyi A.L. Gardner & Patton, 1972 opos amazoński monotypowy wschodnio-środkowe Peru (Loreto i Ukajali) i zachodnia Brazylia (Amazones i Acre) DC: 29–31 cm; DO: 26–38 cm; MC: 396–640 g  LC 
Philander opossum (Linnaeus, 1758) opos szary monotypowy region Gujana, wschodnia, amazońska część Brazylii DC: 20–33 cm; DO: 19,5–33 cm; MC: 200–674 g  LC 
Philander deltae Lew, Pérez-Hernándeez & Ventura, 2006 opos deltowy monotypowy delta rzeki Orinoko i zatoka Paria (wschodnie Monagas i Delta Amacuro), Wenezuela DC: około 21 cm; DO: około 30 cm; MC: 148–530 g  LC 
Philander melanurus (O. Thomas, 1899) monotypowy Panama, pacyficzne niziny w Kolumbii i zachodnim Ekwadorze; być może Kostaryka (granice zasięgu z P. vossi niepewne) DC: 20–33 cm; DO: 19,5–33 cm; MC: 200–674 g  NE 
Philander vossi A.L. Gardner & Ramírez-Pulido, 2020 monotypowy wschodni i południowy Meksyk (na południe od Tamaulipas), Gwatemala, Belize i Slawador; być może Honduras (granice zasięgu z P. melanurus niepewne) DC: 20–33 cm; DO: 19,5–33 cm; MC: 200–674 g  NE 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe z miocenu Ameryki Południowej[17]:

Uwagi

  1. ↑ Typ nomenklatoryczny: Philander virginianus Tiedemann, 1808 (= Didelphis opossum Linnaeus, 1758).
  2. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Philander Linnaeus, 1758.

Przypisy

  1. ↑ a b M.J. Brisson: Regnum animale in classes IX. distributum, sive, Synopsis methodica: sistens generalem animalium distributionem in classes IX, & duarum primarum classium, quadrupedum scilicet & cetaceorum, particularem divisionem in ordines, sectiones, genera & species: cum brevi cujusque speciei descriptione, citationibus auctorum de iis tractantium, nominibus eis ab ipsis & nationibus impositis, nominibusque vulgaribus. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak, 1762, s. 13, 207. (łac.).
  2. ↑ F. Tiedemann: Zoologie: zu seinen Vorlesungen entworfen. Allgemeine Zoologie, Mensch und Säugthiere. Landshut: In der Weberichen Buchhandlung, 1804, s. 426. (niem.).
  3. ↑ P. Matschie. Bemerkungen über die Gattung Didelphis L.. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. 1916, s. 262, 267, 1916. (niem.). 
  4. ↑ a b A. Cabrera: Genera Mammalium. Madrid: Imprenta y Librería de Nicolás Moya, 1919, s. 47. (hiszp.).
  5. ↑ C. Rivillas, E. Caro, H. Carvajal & I. Vélez. Algunos tremátodos digeneos (Rhopaliasidae, Opistorchiidae) de Philander opossum (Marsupialia) de la costa pacífica colombiana, incluyendo Rhopalias caucensis n. sp.. „Revista de la Academia Colombiana de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales”. 28 (109), s. 591, 2004. (hiszp.). 
  6. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 5. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 50–52. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  8. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Philander. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-20].
  9. ↑ a b c d D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 165–167. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  10. ↑ a b c d Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 37. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  11. ↑ Anonim. Regnum Animale ..., Ed. 2 (M.J. Brisson, 1762): rejected for nomenciatural purposes, with the conservation of the mammalian generic names Philander (Marsupialia), Pteropus (Chiroptera), Glis, Cuniculus and Hydrochoerus (Rodentia), Meles, Lutra and Hyaena (Carnivora), Tapirus (Perissodactyla), Tragulus and Giraffa (Artiodactyla). „The Bulletin of zoological nomenclature”. 55 (1), s. 64–71, 1998. (ang.). 
  12. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 531, 1904. (ang.). 
  13. ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 175. (ang.).
  14. ↑ R.S. Voss, J.F. Díaz-Nieto & S.A. Jansa. A revision of Philander (Marsupialia, Didelphidae). Part 1, P. quica, P. canus, and a new species from Amazonia. „American Museum Novitates”. 3891, s. 1–70, 2018. DOI: 10.1206/3891.1. (ang.). 
  15. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-05-07]. (ang.).
  16. ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-05-07]. (ang.).
  17. ↑ J.S. Zijlstra, Philander Brisson, 1762, Hesperomys project (Version 23.6.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-07-19] (ang.).
  18. ↑ F. Ameghino: Sinopsis geológico-paleontológica. Suplemento (adiciones y corecciones). La Plata: La Libertad, 1899, s. 7. (hiszp.).
  19. ↑ F.J. Goin. Una nueva especie de Philander (Marsupialia, Didelphidae) del mioceno tardío del noroeste Argentino. „Mastozoología Neotropical”. 28 (1), s. e0540, 2021. DOI: 10.31687/saremMN.21.28.1.0.10. (hiszp.).