Eskadra – jednostka organizacyjna lotnictwa wojskowego, składająca się z kilku lub kilkunastu, rzadziej kilkudziesięciu samolotów wojskowych. Eskadra może dzielić się na klucze, lecz jest z reguły najmniejszą samodzielną jednostką organizacyjną lotnictwa. Kilka eskadr może tworzyć dywizjon lub pułk lotniczy.
Eskadra w polskich wojskach lotniczych
Polskie lotnictwo przyjęło nazwę eskadry dla podstawowej jednostki organizacyjnej od samego swojego powstania w listopadzie 1918 roku. Początkowo eskadra miała się składać etatowo z 6 samolotów, od jesieni 1919 z 10 samolotów[1], stany faktyczne jednak były niższe z powodu braków samolotów. W okresie międzywojennym, od 1921 do 1939 roku z eskadr mogły się składać pułki i dywizjony.
Decyzję o tym, że słowo squadron, czyli „eskadra”, będzie tłumaczone na polski jako „dywizjon” podjęto w październiku 1939 roku, kiedy rozpoczynała się odbudowa polskiego lotnictwa na Zachodzie. Przyczyny takiej decyzji to po części skutek prowizoryczności ówczesnych ustaleń, a po części – względy prestiżowe (chodziło o sprawienie wrażenia, że polskie jednostki mają większe znaczenie)[2]. Wobec różnych interpretacji angielskiego słowa squadron definicja eskadry w języku polskim może być niejednoznaczna. Popularność książki Arkadego FiedleraDywizjon 303 spopularyzowała tłumaczenie słowa squadron jako „dywizjon”, niemniej jednak poprawny ekwiwalent tego terminu w języku polskim to: eskadra[2].
Określenie squadronu mianem dywizjonu było nieporozumieniem. Ta niefortunna nazwa musi na zawsze pozostać w uwiecznionych w historii imionach polskich jednostek lotniczych w Wielkiej Brytanii, ale nie powinna być szerzej stosowana do jednostek RAF-u […].
Jerzy Bogdan Cynk, Polska eskadra i dywizjon a RAF-owski squadron – problem polskiej nomenklatury dla jednostek PSP w Wielkiej Brytanii. W: 80 lat lotnictwa polskiego – historia i współczesność. Warszawa: 1998, s. 198.
Niejednoznaczność słowa w języku polskim ma też związek z tym, że w okresie PRL w polskim lotnictwie wojskowym obowiązywały struktury bardziej związane z wojskami lądowymi, wzorem lotnictwa ZSRR:
dywizja lotnicza → pułk lotnictwa → eskadra (eskadry były umownymi częściami pułku, oznaczano je tylko literowo, np. A, B, C).
Natomiast podczas działań RAF-u w czasie drugiej wojny światowej obowiązywała struktura: wing (skrzydło lotnicze) → squadron (eskadry/dywizjony, oznaczane niepowtarzalnym numerem, np. 308) → flight (klucz; squadron myśliwski miał początkowo 2 klucze po 6 samolotów, później 4 klucze po 3 samoloty, w korespondencji radiowej oznaczane jedynie kolorami).
W ostatnich latach w Polsce, w związku ze zmianą struktury organizacyjnej, powrócono do wyodrębniania eskadry jako podstawowej jednostki organizacyjnej i dotychczasowe pułki przemianowano na eskadry (np. 1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego „Warszawa” stał się 1. Eskadrą Lotnictwa Taktycznego)[3].
Na podstawie obecnego funkcjonowania słowa squadron w lotnictwie wojskowym Stanów Zjednoczonych można przyjąć, że:
eskadra jest najmniejszą samodzielną jednostką administracyjną struktury (tzn. można z niej wydzielić mniejsze jednostki pod kątem wykonywania szczególnych zadań, lecz ma wspólną strukturę dowodzenia, szkolenia, zaopatrzenia itp.),
eskadrę da się wyróżnić w całości struktury organizacyjnej lotnictwa danej formacji przez jej niepowtarzalny numer i/lub nazwę (dla odmiany „kluczy «A»” lub „kluczy niebieskich” może być wiele),
eskadra posiada swoją odrębną tożsamość (nazwa, godło, motto) i tradycję, często trwającą od wielu lat i powiązaną z poprzednimi formami istnienia jednostki (inne oznaczenie, inny zakres działań).
Liczebność eskadry
Przykładowa liczba samolotów w eskadrach myśliwskich podczas II wojny światowej:
Polska 1939 – 10 samolotów (dwie eskadry tworzyły dywizjon),
Wielka Brytania (ang.Squadron) – 12 samolotów (+ 6 w rezerwie). Uwaga – nazwa ta tłumaczona jest w Polsce zwyczajowo jako dywizjon, a jako eskadrę przyjmuje się flight – 6 lub 4 samoloty[4],
USA (ang.Squadron) – 25-40 samolotów[4]. Uwaga – nazwa ta jest tłumaczona w Polsce również jako dywizjon.
Współcześnie:
Polska – eskadra lotnictwa taktycznego – 16 samolotów[potrzebny przypis],
USA (Squadron) – od 4-5 samolotów (jednostki bardziej specjalistyczne, np. rozpoznania elektronicznego) do 10-24 samolotów (jednostki ogólnego przeznaczenia, np. myśliwskie)[potrzebny przypis].
↑ abJerzy B. Cynk: Polska eskadra i dywizjon a RAF-owski squadron – problem polskiej nomenklatury dla jednostek PSP w Wielkiej Brytanii. W: 80 lat lotnictwa polskiego – historia i współczesność. Warszawa: 1998, s. 189–198. ISBN 83-909950-1-8.
↑ abcTomasz JerzyT.J.KowalskiTomasz JerzyT.J., Godło i barwa w lotnictwie polskim 1939-1945, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, ISBN 83-206-0616-0, OCLC69291077. Brak numerów stron w książce
↑Krzysztof Zalewski: Japońskie lotnictwo pokładowe. Lampart, bdw. Brak numerów stron w książce
