Bzowscy herbu Ostoja (właśc. Janota Bzowscy) – polski ród szlachecki pieczętujący się herbem Ostoja^[1], należący do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców)^[2][3][4], wywodzący się z Bzowa w dawnym woj. krakowskim, pow. lelowskim^[5]. Bzów był wsią szlachecką, w której obok przedstawicieli Ostojów dziedziczyli także rycerze innych herbów – Cielątkowa, Nowina, Prus, Pilawa^[2] oraz Przeginia i Zadora^[5].

Przydomkiem rodu Bzowskich herbu Ostoja jest imionisko Janota pochodzące od imienia Jan (imię pochodzenia hebrajskiego, od Jehöhanan Jahwe jest łaskawy^[6]). Pierwszym, spotykanym w źródłach Bzowskim h. Ostoja używającym przydomku Janota był Maciej Janota z Bzowa występujący w roku 1464^[7][8]. Być może tożsamym z Maciejem Janotą był, występujący w roku 1432, Maciej z Bzowa, syn Jana, który procesował się przeciw Jerzemu zw. Liga, kmieciowi z Żukowic o część dziedziny w Bzowie^[9]. Według Seweryna hr. Uruskiego na początku XV wieku żył Jan z Bzowa zw. Janotą, który miał synów: Jana, Macieja i Mikołaja. Od jego przezwiska Ostojowie Bzowscy mieli przyjąć przydomek Janota łączony z nazwiskiem^[3].

Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Bzowskich herbu Ostoja do połowy XVI wieku.

• Najstarsza wzmianka na temat wsi Bzów pochodzi z 1349 roku, kiedy to król Kazimierz Wielki potwierdził podział dóbr między braćmi Miczkiem i Marcinem Pankami, dziedzicami Bzowa i Ochonina (dziś Ochojno). Miczko otrzymał Bzów i Łukanowice a Marcin Ochonin^[10].
• Najstarsza zapiska dotycząca przedstawiciela rodu Bzowskich h. Ostoja dotyczy Marka z Bzowa, który w roku 1388 kupił od swego brata Stanisława za 16 grzywien dom, ogród i role w Bzowie, należące niegdyś do ich matki. W roku 1398 dowodził swego szlachectwa i przynależności do rodu Ostojów (został naganiony w szlachectwie przez Jaszka z Tązowa)^[9].
• W roku 1464 występuje w źródłach Maciej Janota z Bzowa, który tego roku miał sprawę z Piotrem Wojszykiem z Bzowa^[7][8].
• W latach 1470–1480 wzmiankowani są bracia Masz i Jakub z Bzowa h. Ostoja oraz Jan alias Janota i Maciej h. Ostoja z Bzowa^[7]. Wspomina ich Długosz w Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis jako dziedziców Bzowa^[11].
• W roku 1471 Apolonia, żona Jana Janoty, wraz z dziećmi: Mikołajem, Stanisławem, Jadwigą i Anną procesowała się przeciw Imramowi i Piotrowi z Ogrodzieńca^[7][8].
• W roku 1482 Janota z Bzowa procesował się przeciw Janowi, Gotardowi i Stanisławowi z Bzowa^[7][8].
• Adam Boniecki wspominiał Andrzeja Janotę z Bzowa, który żył w II połowie XV wieku^[12][7]. Według Bonieckiego, w roku 1483 Jadwiga, córka Jana Janoty z Bzowa, była żoną Stanisława Dulowskiego z Karlina^[13][7].
• W roku 1489 bracia Stanisław i Gotard z Bzowa ustąpili Piotrowi z Bzowa i Bystrzycy ogród w środku Bzowa blisko Janoty^[7][8].
• W 1493 roku Jan zw. Janotha z Bzowa miał termin do przysięgi przeciw Stanisławowi z Bzowa. Sprawa dotyczyła płotu, w którym Stanisław nie powalił trzech przęseł^[7][8].
• W 1508 roku nastąpiło rozstrzygnięcie sporu o dziesięcinę między plebanem w Kromołowie a Janotą z Bzowa i kilkoma innymi dziedzicami w Bzowie na korzyść plebana^[14].
• W roku 1535 żył Jakub Janota z Bzowa, przeciwko któremu protestował Grzegorz Kopertko z Bzowa, o to, że Jakub nie wniósł do akt pewnego zapisu^[14][8]. Tenże Jakub Janota miał syna Jakuba Janotę (juniora), który w 1556 roku pozywał Walentego Woyszę, dziedzica części Bzowa o poranienie. Tego roku został pozwany przez wspomnianego Walentego Woyszę o 30 grzywien przysądzonych za najście zbrojne i poranienie^[8]. Jakub Janota (junior) ożeniony był z Katarzyną, córką Jana Rowieńskiego. Jakub Janota (senior) oprócz syna Jakuba (juniora) miał jeszcze córkę Małgorzatę, żonę Macieja Zagórowskiego i kilku synów: Pawła, ożenionego z Krystyną Woyszykówną z Bzowa, Jana, Macieja i Wojciecha, męża Doroty Kmicianki^[15].

Poniżej wymienione są ważniejsze dobra ziemskie należące do Janotów Bzowskich h. Ostoja i później h. Nowina.

Bzów, Tązów (obecnie część Karlina)^[5], Droginia, Gruszów, Karniowice, Sutków, Radwan, Sufczyn, Będkowice, Nieczajna i Rosiejów^[15].

• 
  Dwór w Bzowie
• 
  Dwór Bzowskich z Drogini w skansenie w Wygiełzowie
• 
  Kopiec Bzowskich w Będkowicach

• Marek z Bzowa (zm. po 1405) – dziedzic dóbr ziemskich w Bzowie i Tązowie (obecnie część Karlina).
• Baltazar Bzowski (1514-1574) – właściciel dóbr ziemskich w Bzowie, podstarości jaworowski.
• Abraham Bzowski (właśc. Stanisław Bzowski z Proszowic) (1567-1637) – dominikanin, przedstawiciel nurtu kontrreformacji, historyk Kościoła, hagiograf i kaznodzieja.
• Aleksander Janota Bzowski (zm. 1704) – stolnik nowogrodzki^[16].
• Józef Felicjan Janota Bzowski (1704-1770) – regent grodzki sandecki, stolnik owrucki, burgrabia krakowski^[16], właściciel dóbr ziemskich: Gruszów, Karniowice, Sutków, Radwan, Sufczyn, Będkowice, Nieczajna i Rosiejów w woj. krakowskim oraz Berezówka, Politanka i Pilinówka w woj. podolskim. Syn Aleksandra Janoty Bzowskiego, stolnika nowogrodzkiego i Marceli Gawrońskiej herbu Świnka. Po śmierci ojca, od lat niemowlęcych wychowywany był w rodzinie matki, nie mając żadnych bliskich żyjących krewnych po mieczu. Z nieznanych powodów, być może w wyniku pomyłki, jako pierwszy z Janotów Bzowskich zaczął używać herbu Nowina zamiast rodowej Ostoi. Od tamtego czasu kolejne pokolenia Janotów Bzowski pieczętują się aż do dziś herbem Nowina^[15].
• Hiacent (Jacek) Janota Bzowski h. Nowina (1750-1808) – burgrabia krakowski, posłem na sejm, lustrator skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego, komisarz cywilno-wojskowy. Był synem Józefa Felicjana i Teofili z Jordanów. Wspomina go Kasper Niesiecki w "Herbarzu polskim" jako Bzowskiego herbu Ostoja^[4].
• Kazimierz Janota-Bzowski h. Nowina (1792-1862) – rotmistrz wojsk Księstwa Warszawskiego, adiutant księcia Józef Poniatowskiego, uczestnik bitwy pod Lipskiem, ziemianin galicyjski. Posiadał liczne dobra ziemskie, a mianowicie: Lipnicę Dolną wraz z sołectwem, Lipnicę Górną, Królówkę, Droginię i inne.
• Władysław Bzowski (właśc. Władysław Roman Erazm Kazimierz Janota Bzowski) h. Nowina (1885-1945]) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego.

• Herb Ostoja
• Ród Ostojów (Mościców)

• Droginia i Ród Janotów Bzowskich

• T. Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2019, Kraków, część I, s. 310-313.
• K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839–1845, t. II, s. 389-390.
• A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1899, t. II, s. 300-307.
• S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1905, t. II, s. 121-124.
• J. Janota Bzowski (red.), Łącznik Rodzinny: organ Związku Rodowego Janotów Bzowskich h. Nowina, Warszawa 1937-2012, zeszyty: I-IV, VI.
• B. Ulanowski (red.), Najdawniejsze księgi sądowe krakowskie. Antiquissimi libri iudiciales terrae Cracoviensis, Kraków 1884-1886.
• Starodawne prawa polskiego pomniki z ksiąg rękopiśmiennych dotąd nieużytych główniej zaś z ksiąg dawnych sądowych ziemskich i grodzkich ziemi krakowskiej, wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1870.
• A. Przeździecki (oprac.), Jana Długosza kanonika krakowskiego dzieła wszystkie. T. VIII, Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis nunc primum e codice autographo editus, Kraków 1864, t. II, s. 211.
• K. Potkański, Zagrodowa szlachta i włodycze rycerstwo, Kraków 1888, s. 45.