PROFILPELAJAR.COM

Bytyń
	wieś
	; Panorama od południa
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	szamotulski
Gmina	Kaźmierz
Liczba ludności (2022)	548
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	64-542
Tablice rejestracyjne	PSZ
SIMC	0584490
	Położenie na mapie gminy Kaźmierz Bytyń
	Położenie na mapie Polski Bytyń
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Bytyń
	Położenie na mapie powiatu szamotulskiego Bytyń
	52°29′13″N 16°30′17″E/52,486944 16,504722
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bytyń – wieś sołecka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Kaźmierz, nad Jeziorem Bytyńskim, przy drodze krajowej nr 92.

Historia

Wieś pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje conajmniej od pierwszej połowy XIV wieku. Wymieniona została łacińskim dokumencie z 1322 jako "Bitino", 1327 "Bithin", 1386 "Bytim", 1418 "Byttyn", 1426 "Pithin", 1427 "Bethania alias Bithin”. W latach 1383-1384 Bytyń wymieniony został po łacinie jako "fortalitium" czyli umocnienie, a w 1389 jako "castrum" (pol. "zamek"). Wieś w średniowieczu była miastem. W 1447 odnotowano miasto Bytyń. Ponownie jako miasto odnotowano miejscowość w 1526 i 1533^[4].

Tereny, na których powstała miejscowość były jednak zasiedlone znacznie wcześniej. Na jeziorze Bytyńskim, na Dużej Wyspie Komorowskiej archeolodzy odnaleźli pozostałości osady kultury łużyckiej, a w nim duże ilości bursztynu, a także grodzisko wklęsłe funkcjonujące od ok. VII wieku do średniowiecza. W pobliżu zachodnich zabudowań wsi Młodasko odkryto także grodzisko stożkowate z ok. XII wieku^[4].

W średniowieczu miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do Drogosławiczów, a później do Bytyńskich, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko oraz od 1520 do Konarzewskich herbu Poraj^[5]. W XV wieku stała się miastem, które w 1447 leżało w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. W latach 1267-1278 w miejscowości wzniesiono kościół parafiany. W 1510 była siedzibą własnej parafii w dekanacie Wronki^[6].

W latach 1303-1330 właścicielem wsi był kanclerz Królestwa Polskiego, dziekan poznański, sędzia królewski, kasztelan międzyrzecki Piotr Drogosławicz. W 1327 papież Jan XXII polecił przywrócić dziekanowi poznańskiemu zabrane mu zamki, a w tym m.in. Bytyń oraz okoliczne wsie^[4]^[7].

W latach 1378-1407 właścicielem Bytynia, Nojewa, Nieczajny i Młodawska był kasztelan starogrodzki Mikołaj Bytyński herbu Łodzia. W latach 1388-1401 dokumenty historyczne odnotowały jego syna Wojciecha, w 1399 jego synow Jakuba, Bieniaka i Miroszka, w 1403 jego syna Pietrasza i w 1403 syna Bodzętę^[4].

W 1384 starosta generalny Wielkopolski Peregryn z Węgleszyna, wojewoda poznański Wincenty z Kępy, kasztelan nakielscy Wincenty Świdwa oraz inni oburzeni na Mikołaja herbu Łodzia za to, że trzymał stronę kasztelana poznańskiego Domarata z Pierzchna, oblegali jego fortalicjum Bytyń. Pożyczyli oni machiny oblężnicze od mieszczan poznańskich zostali odparci przez Mikołaja i w odwrocie złupili i spalili należące do niego wsie^[4].

W 1521 król polski Zygmunt I Stary zezwolił Piotrowi Konarzewskiemu jako opiekunowi małoletniego Macieja Bytyńskiego na sprzedaż Wojkowa i przeniesienie z tej miejscowości na inne dobra czynszu dla altarysty w katedry poznańskiej. W 1525 Jadwiga Bytyńska, zakonnica w Owińskach przyrzekła sprzedać, a 1526 w asystencji stryjów Piotra Kunowskiego i Piotra Młodawskiego oraz wuja Jana Dokowskiego sprzedała Piotrowi Konarzewskiemu sędziemu poznańskiemu za 2000 grzywien miasto Bytyń oraz części we wsiach Rościegniewice, Witkowice, Gorgoszewo i dziedzinę opuszczoną o nazwie Bądowo, które przypadły jej w spadku po śmierci brata Macieja Bytyńskiego. W 1526 Zygmunt Stary zezwolił zakonnicom w Owińskach zakupić czynsz za 700 grzywien, z tym że zakonnica Jadwiga Bytyńska mogła z tej sumy podarować komukolwiek 200 grzywien. W 1533 Elżbieta wdowa po tenutariuszu kcyńskim Wojciechu ze Słupów skwitowała Piotra Konarzewskiego z sumy 1000 grzywien zapisanych jej na mieście Bytyń, wsiach osiadłych Rościegniewice, Witkowice oraz częściach wsi opuszczonych, Gorgoszewo i Bądowo. W 1537 Andrzej Konarzewski dał w dożywocie swojej żonie Dorocie córce zmarłego Jana Sławskiego miasto Bytyń, wieś Konarzewo, części wsi Witkowice, Gorgoszewo, Rościegniewice oraz wieś opuszczoną Bądowo^[4].

Miejscowość odnotowano również w historycznych rejestrach poborowych dzięki czemu zachował się XVI wieczny obraz miejscowości. W 1463 miasto Bytyń zapłaciło trzecią ratę cyzy w wysokości 10 groszy. W 1507 miał miejsce pobór z ról w mieście. W 1508 zapłaciło ono wiardunki wojenne z 8 łanów, z karczmy 7 groszy. W 1510 pobrano podatki z 5 łanów. W 1510 miejscowość była własnością szlachecką. Odnotowano w niej 8 łanów osiadłych, 5 łanów opuszczonych, 5 zagrodników. W 1563 miał miejsce pobór od 6 łanów, wiatraka, kocioła do palenia gorzałki, karczma, kowala, trzech mieszkańców. W 1577 płatnikiem poboru podatkowego była Dorota Konarzewska. W 1580 zapłaciła ona od 6 łanów, 6 zagrodników, jednego kolonisty oraz od kowala^[4].

Na przełomie XV i XVI wieku posiadał prawa miejskie – między 1447 a 1537 rokiem występował w dokumentach jako miasto^[8]. W czasie wojny trzynastoletniej Bytyń wystawił w 1458 roku 1 pieszego na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[9]. Wieś szlachecka Bithin położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[10]. W 1751 roku wieś kupił Andrzej Niegolewski z Niegolewa (1714–1770), starosta pobiedziski, miecznik i chorąży wschowski. W 1787 roku w Bytyniu urodził się Andrzej Niegolewski, bohater spod Somosierry. W listopadzie roku 1806 w miejscowej karczmie z Napoleonem Bonaparte spotkał się generał Jan Henryk Dąbrowski^[11]. Następnie w XIX wieku Bytyń przeszedł przez małżeństwo na dwa pokolenia w ręce Gąsiorowskich – Bronisława i jego córki Heleny. Do Niegolewskich powrócił w XX wieku na drodze dziedziczenia. W 1926 roku majątek Bytyń wraz z folwarkiem Witkowice obejmował 2146 ha, miał gorzelnię, krochmalnię i tartak. Do roku 1939 jego właścicielem był Andrzej Niegolewski^[12].

W okolicach wsi, w 1873, został odnaleziony skarb miedziany z ok. 2000 r. p.n.e. W jego skład wchodziła m.in. para wołków w jarzmie (Wołki z Bytynia) – unikatowy w Polsce zabytek archeologiczny^[8].

W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bytyń, po jej zniesieniu w gromadzie Kaźmierz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Zabytki

późnogotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Został zbudowany w 1534 roku, a w 1906 roku – przebudowywany i powiększony o kaplicę i kruchtę, od 1991 roku poddany gruntownemu remontowi. Wewnątrz kościoła w neobarokowym ołtarzu głównym znajduje się późnorenesansowy obraz Matki Boskiej z ok. 1630 roku^[8].
zespół pałacowo-parkowy
Klasycystyczny dwór pierwotnie został wybudowany jako parterowy ok. 1785 roku prawdopodobnie przez budowniczego Bernarda Leinwebera z Poznania dla Niegolewskich. W ciągu XIX wieku dwukrotnie był rozbudowywany, m.in. przez nadbudowanie piętra^[13]. W latach ok. 1990–2000 pałac został odrestaurowany i uzupełniony o przeszklone skrzydła^[8]. Wokół niego rozpościera się park o powierzchni 11,1 ha ze starym drzewostanem, założony w 2 połowie XVIII wieku w stylu "włoskim", później przekształcony w krajobrazowy. W pobliżu pałacu stoi piętrowa oficyna neorenesansowa z końca XIX wieku i zabudowania folwarczne, m.in. wieża ciśnień, z początku XX wieku^[8].

Rezerwaty przyrody

W okolicy znajdują się rezerwaty przyrody:

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 14234
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 139 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Chmielewski 1982 ↓, s. 164-168.
↑ Marcin Libicki, Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. Wyd. 3. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2003, s. 42–43. ISBN 83-7301243-5.
↑ Chmielewski 1988 ↓, s. 182-185.
↑ Bullarium Poloniae, Rzym 1982, t. I, s. 258–259.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Wielkopolska: słownik krajoznawczy. Wyd. 2. Poznań: Wydawnictwo KURPISZ, 2002, s. 37. ISBN 83-88841-22-X.
↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 3.
↑ „Napoleon i jego epoka w Wielkopolsce”, Anna Jabłońska, Dorota Matyaszczyk , XIV Europejskie Dni Dziedzictwa Kulturowego w Wielkopolsce 2006
↑ Marcin Libicki, Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. Wyd. 3. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2003, s. 43. ISBN 83-7301243-5.
↑ Marcin Libicki, Piotr Libicki: Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce. Wyd. 3. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2003, s. 42. ISBN 83-7301243-5.