Bartołty Wielkie

Bartołty Wielkie
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Barczewo

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-010[2]

Tablice rejestracyjne

NOL

SIMC

0469748

Położenie na mapie gminy Barczewo
Mapa konturowa gminy Barczewo, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bartołty Wielkie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bartołty Wielkie”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bartołty Wielkie”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bartołty Wielkie”
Ziemia53°47′24″N 20°49′30″E/53,790000 20,825000[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Kościół św. Jakuba Apostoła
OSP w Bartołtach Wielkich

Bartołty Wielkie (niem: Groß Bartelsdorf, Bartoldsdorf – 1379, Bartelsdorf – 1615) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo.

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bartołty Wielkie, po jej zniesieniu w gromadzie Ramsowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Bartołty Wielkie położone są na Warmii, około 29 km od Olsztyna, między jeziorami Tumiańskim, Dłużek i Bartołt Wielki. Przez miejscowość przepływa rzeka Wardęga. Do parafii w Bartołtach Wielkich należą także kaplice w Raszągu i Rumach (wybudowane po 1945 r.).

Przez miejscowość przebiega droga powiatowa nr 1483N Jeziorany - Bartołty Wielkie. W odległości 4 km od miejscowości znajduje się węzeł Kromerowo na trasie drogi krajowej nr 16. Transport lokalny – PKS Olsztyn, linia: Olsztyn Dworzec Autobusowy – Bartołty Wielkie – Biskupiec Reszelski Dworzec Kolejowy.

Historia

Osada istniała już w XIV w. Wieś lokowana przez biskupa warmińskiego Henryka Sorboma w 1379. Pierwsze wzmianki o kościele pochodzą z końca XIV. W czasie wojen polsko-krzyżackich miejscowość była wielokrotnie niszczona[3]. W XVI wieku właścicielem wsi był Kromer – krewny biskupa Marcina Kromera. Kromerowie żyli tu jeszcze w XIX wieku. W pierwszej połowie XVII wieku właścicielem wsi był Stefan Sadorski. Przekazał on młyn wodny na wyposażenie gimnazjum jezuitów w Reszlu. W XVIII wieku wieś podzieliła się na Bartołty Wielkie i Bartołty Małe[4].

Po II wojnie światowej wieś wróciła do granic Polski, wojska Armii Czerwonej wkroczyły 28 stycznia 1945 roku[5]. 20 sierpnia 1862 roku powołano parafię Bartołty Wielkie[6].

Demografia

Tab. Zmiany ludnościowe Bartołt Wielkich[7][8]

Instytucje publiczne

  • Szkoła Filialna w Bartołtach Wielkich
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Bartołtach Wielkich
  • Leśnictwo Bartołty Wielkie
  • Leśnictwo Cisy (z siedzibą w Bartołtach Wielkich)

Turystyka

Zabytki

  • kościół parafialny św. Jakuba Apostoła – zbudowany w XVI wieku, przebudowywany w XVIII i XIX wieku. 14 marca 1582 roku biskup Marcin Kromer konsekrował nowy kościół, wybudowany w miejscu starszej budowli, pochodzącej z końca XIV wieku. Kościół z XVI wieku spłonął w 1620 roku. Obecny kościół pochodzi z przełomu XVII i XVIII w. i był wyświęcony przez biskupa Andrzeja Załuskiego w 1702 roku. Budowla ta była przebudowana w połowie XIX wieku. Murowana wieżę zbudowano w 1897 roku, posiada dwa górne segmenty ośmioboczne zwieńczone kopułą i latarenką[9]. Obecny kościół to budowla salowa, z niższym i półkoliście zamkniętym prezbiterium. Ślady stylu gotyckiego widoczne są jeszcze w ukształtowaniu bryły kościoła. Detale są barokowe. Wiele elementów wyposażania wnętrza także ma charakter barokowy. Na dachu prezbiterium znajduje się metalowa chorągiewka z datą „1888”. Ołtarz główny barokowy z 1700 roku z obrazem przedstawiającym św. Jakuba, po bokach medaliony z wizerunkami św. Franciszka Ksawerego i św. Ignacego Loyoli, a nad nimi ze św. Józefem z Dzieciątkiem. Ambona jest rokokowa. Zachowała się płyta nagrobna Michała Łubienieckiego (zmarł w 1624 roku); (nr rej.: 984 z 23.07.1968)[10]
  • cmentarz przykościelny; (nr rej.: 984 z 23.07.1968)[10],
  • kapliczka przydrożna, przy drodze na cmentarz z końca XIX w.; (nr rej.: 2087 z 14.05.1997)[10],
  • kapliczka przydrożna, na terenie domu zakonnego z lat 1928–1930; (nr rej.: 2088 z 14.05.1997)[10].

Atrakcje turystyczne

  • Gospodarstwo Rybackie „Bartołty Wielkie” – kompleks stawów łowieckich[11]
  • Ośrodek odosobnieniowy Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu w Bartołtach Wielkich[12]

Trasy rowerowe

Przez Bartołty Wielkie przechodzi szlak rowerowy żółty Szlak rowerowy żółty:

Osoby związane z Bartołtami Wielkimi

Bartołty Wielkie na ekranie

Wieś i jej malownicze okolice znalazły uznanie u scenarzystów trzech polskich filmów, do których zdjęcia kręcone były m.in. w Bartołtach Wielkich. Na budynku szkoły znajduje się odcisk dłoni bohaterów filmu Dwie miłości, wykonany na potrzeby obrazu.

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 3030
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 14 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Witaj! [Olsztyńska Strona Rowerowa]
  4. ↑ Bartels Home Page
  5. ↑ Bolesław Dolata, Wyzwolenie Polski 1944–1945, Wojskowy Instytut Historyczny 1971, s. 349
  6. ↑ Bartołty Wielkie: Parafia Świętego Jakuba. [dostęp 2013-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-24)].
  7. ↑ Groß Bartelsdorf – GenWiki
  8. ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Stadt und Landkreis Allenstein. [dostęp 2017-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-24)].
  9. ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 85
  10. ↑ a b c d ,Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 137 [dostęp 2015-10-05].
  11. ↑ Bartołty
  12. ↑ Bartołty
  13. ↑ Dwie miłości w bazie filmpolski.pl
  14. ↑ Lincz w bazie filmpolski.pl
  15. ↑ Jeziorak w bazie filmpolski.pl

Bibliografia

  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom I (str. 112 – hasło Bartóły wielkie, rodzina Kromerów), Warszawa, 1880.
  • „Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii”, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (str. 10–11)
  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 65
  • Mieczysław Wieliczko, Janina Bosko, Bronisław Magdziarz, Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, tom I. Święta Warmia, Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999, ISBN 83-86926-07-4, OCLC 831022259.
Gmina Barczewo
Wsie
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Herb gminy Barczewo

Read other articles:

Paul LePage

Paul LePage Gubernur Maine ke-74Masa jabatan5 Januari 2011 – 2 Januari 2019 PendahuluJohn BaldacciPenggantiJanet MillsWalikota Waterville ke-50Masa jabatanJanuari 2003 – Januari 2011 PendahuluNelson MadorePenggantiDana Sennett Informasi pribadiLahirPaul Richard LePage9 Oktober 1948 (umur 75)Lewiston, Maine, Amerika SerikatPartai politikRepublikSuami/istriSharon Crabbe ​ ​(m. 1971; bercerai 1980)​ Ann DeRosby ​...

 

Coppa Italia Serie D 2003-2004

Coppa Italia Serie D 2003-2004 Competizione Coppa Italia Serie D Sport Calcio Edizione 5ª Organizzatore FIGC Date dal 24 agosto 2003al 28 aprile 2004 Luogo  Italia Partecipanti 162 Risultati Vincitore  Juve Stabia(1º titolo) Secondo  Massese Semi-finalisti  Orvietana Voghera Statistiche Incontri disputati 352 Gol segnati 818 (2,32 per incontro) Cronologia della competizione 2002-2003 2004-2005 Manuale La Coppa Italia Serie D di calcio 2003-04, quinta e...

 

Nyamplung

Nyamplung Calophyllum inophyllum bunga Status konservasiTaksonomiDivisiTracheophytaSubdivisiSpermatophytesKladAngiospermaeKladmesangiospermsKladeudicotsKladcore eudicotsKladSuperrosidaeKladrosidsKladfabidsOrdoMalpighialesFamiliCalophyllaceaeGenusCalophyllumSpesiesCalophyllum inophyllum Linnaeus, 1753 Distribusi lbs Nyamplung[2] (Calophyllum inophyllum) adalah sejenis pohon Bintangur yang hidup di pesisir yang berpasir dan berbatu karang, kulit pohonnya dapat digunakan untuk obat, kayu...

Helsinki Cathedral

For the Orthodox cathedral in Helsinki, see Uspenski Cathedral. You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Finnish. (January 2017) Click [show] for important translation instructions. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the Englis...

 

Departemen Transportasi Amerika Serikat

Departemen TransportasiAmerika SerikatLambang Departemen TransportasiMarkas Departemen Transportasi A.S., dibuka tahun 2007 di Washington, D.C., dekat Washington Navy Yard dan Nationals ParkInformasi DepartemenDibentuk1 April 1967; 56 tahun lalu (1967-04-01)Wilayah hukumAmerika SerikatKantor pusat1200 New Jersey Avenue SE, Washington, D.C.38°52′32.92″N 77°0′10.26″W / 38.8758111°N 77.0028500°W / 38.8758111; -77.0028500Koordinat: 38°52′32.92″N 77°0...

 

Matt Haarms

Dutch basketball player Matt HaarmsHaarms in 2023No. 3 – Skyliners FrankfurtPositionCenterLeagueBasketball BundesligaPersonal informationBorn (1997-04-22) 22 April 1997 (age 26)Amsterdam, NetherlandsListed height7 ft 3 in (2.21 m)Listed weight250 lb (113 kg)Career informationHigh schoolSunrise Christian Academy(Bel Aire, Kansas)College Purdue (2017–2020) BYU (2020–2021) NBA draft2021: undraftedPlaying career2021–presentCareer history2021–present...

Tarail Upazila

Upazila in Dhaka, BangladeshTarail তারাইলUpazilaSaheb Bari Jame MasjidCoordinates: 24°32.3′N 90°52.5′E / 24.5383°N 90.8750°E / 24.5383; 90.8750Country BangladeshDivisionDhakaDistrictKishoreganjArea • Total141.43 km2 (54.61 sq mi)Population (2011) • Total159,739 • Density1,100/km2 (2,900/sq mi)Time zoneUTC+6 (BST)WebsiteOfficial Map of Tarail Tarail (Bengali: তারাইল) is an ...

 

Waisnawa

Bagian dari seri tentangWaisnawa Dewa tertinggi Wisnu Kresna Rama Dewa berpengaruh Dasawatara Matsya Kurma Varaha Narasimha Vamana Parasurama Rama Krishna Buddha Kalki Awatara lain Pertu Mohini Nara-Narayana Hayagriwa Terkait Witoba Lakshmi Sri Arci Radha Rukmini Sita Hanuman Shesha Teks Weda Upanisad Agama Bhagavad Gita Chaitanya Charitamrita Divya Prabandha Mahabharata Ramayana Ramcharitmanas Puranas Wisnu Bhagavata Naradiya Garuda Padma Agni Sampradaya Sri Sampradaya (Wisistadwaita) Brahma...

 

'03 Bonnie & Clyde

2002 song by American rapper Jay-Z Not to be confused with '97 Bonnie & Clyde. '03 Bonnie & ClydeSingle by Jay-Z featuring Beyoncé Knowlesfrom the album The Blueprint 2: The Gift & The Curse ReleasedOctober 10, 2002 (2002-10-10)RecordedAugust 2002Genre Hip hop R&B Length3:25LabelRoc-A-FellaDef JamSongwriter(s) Shawn Carter Kanye West Prince Nelson Tupac Shakur Darryl Harper Ricky Rouse Tyrone Wrice Producer(s)Kanye WestJay-Z singles chronology What We D...

Dani Giménez

Spanish footballer For other people named Daniel Giménez, see Daniel Giménez (disambiguation). Not to be confused with Dani Jiménez. In this Spanish name, the first or paternal surname is Giménez and the second or maternal family name is Hernández. Dani Giménez Giménez playing with Betis in 2015Personal informationFull name Daniel Giménez HernándezDate of birth (1983-07-30) 30 July 1983 (age 40)Place of birth Vigo, SpainHeight 1.82 m (6 ft 0 in)Position(s)...

 

سفارة ألمانيا في مصر

سفارة ألمانيا لدى مصر ألمانيا مصر   الإحداثيات 30°03′18″N 31°13′08″E / 30.0550073°N 31.2189901°E / 30.0550073; 31.2189901   البلد مصر  المكان القاهرة العنوان 2 شارع برلين، الجبلاية، الزمالك، محافظة القاهرة· السفير فرانك هارتمان ، الاختصاص مصر  الموقع الالكتروني الموقع الرسمي...

 

Ruta Nacional 3 (Argentina)

Ruta Nacional 3 Comandante Luis Piedrabuena Provincia de Buenos Aires, Provincia de Río Negro, Provincia de Chubut, Provincia de Santa Cruz y Provincia de Tierra del Fuego, Antártida e islas del Atlántico Sur,  Argentina Desde arriba, de izquierda a derecha: Vista de la ruta en Chubut • La ruta en su paso por Buenos Aires • Parque eólico junto a la ruta • Puente de la ruta sobre el Río Olivia en Tierra del Fuego • Paso de la ruta por Santa Cruz Datos de la rutaIdentific...

Binary tree

Limited form of tree data structure Not to be confused with Binary search tree, B-tree, or B+ tree. A labeled binary tree of size 9 (the number of nodes in the tree) and height 3 (the height of a tree defined as the number of edges or links from the top-most or root node to the farthest leaf node), with a root node whose value is 1. The above tree is unbalanced and not sorted. In computer science, a binary tree is a tree data structure in which each node has at most two children, referred to ...

 

Barrett M99

Big Shot Jenis Senapan runduk Negara asal  Amerika Serikat Sejarah produksi Tahun 1999 Produsen Barrett Firearms Company Biaya produksi $4410 (Dollar)[1] Diproduksi 1999-sekarang Spesifikasi Berat 25 lb (11.4 kg) or 23 lb (10.4 kg)[1] Panjang 50 in (127 cm) or 47 in (119 cm)[1] Panjang laras 32 in (81 cm) or 29 in (73.7 cm)[1] Peluru .50 BMG (12.7 × 99 mm),.416 Barrett[1] Mekanisme Bolt-action Jarak jangkauan 2,600 meter Amuni...

 

COVID-19 vaccination in Brazil

Plan to immunize against COVID-19 You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Portuguese. (November 2021) Click [show] for important translation instructions. View a machine-translated version of the Portuguese article. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting mach...

1999 NCAA Division I men's basketball tournament

Edition of USA college basketball tournament 1999 NCAA Division Imen's basketball tournamentSeason1998–99Teams64Finals siteTropicana FieldSt. Petersburg, FloridaChampionsConnecticut Huskies (1st title, 1st title game,1st Final Four)Runner-upDuke Blue Devils (8th title game,12th Final Four)SemifinalistsMichigan State Spartans (3rd Final Four)Ohio State Buckeyes (Vacated) (9th Final Four)Winning coachJim Calhoun (1st title)MOPRichard Hamilton (Connecticut)Attendance720,685Top scorerRichar...

 

Willy's Chocolate Experience

Unlicensed event in Glasgow, Scotland Willy's Chocolate ExperienceOne of the AI-generated advertisements used for the event, with uncorrected spelling errors and nonsensical wordsBox Hub WarehouseDate24 February 2024 (2024-02-24)VenueBox Hub WarehouseLocationGlasgow, ScotlandCoordinates55°52′21″N 4°20′26″W / 55.87250°N 4.34056°W / 55.87250; -4.34056ThemeCharlie and the Chocolate FactoryOrganised byHouse of IlluminatiWebsitewillyschocolateexpe...

 

Verdenal

Verdenal La mairie. Blason Administration Pays France Région Grand Est Département Meurthe-et-Moselle Arrondissement Lunéville Intercommunalité Communauté de communes de Vezouze en Piémont Maire Mandat Laurent Nitting 2020-2026 Code postal 54450 Code commune 54562 Démographie Gentilé Verdunois, Verdunoises[1] Populationmunicipale 136 hab. (2021 ) Densité 21 hab./km2 Géographie Coordonnées 48° 35′ 04″ nord, 6° 48′ 43″ est Altitude M...

ABC World News Tonight

American television news program ABC World News TonightCurrent version of logo, used since August 9, 2021Also known as News and Views(1948–1951) After The Deadlines(1951–1952) All-Star News(1952–1953) John Daly and the News(1953–1960) ABC Evening Report(1960–1962) Ron Cochran with the News(1962–1965) Peter Jennings with the News(1965–1967) ABC Evening News(1968–1978) World News Tonight(1978–1983) World News Tonight with Peter Jennings(1983–2005) World News Tonight with Bob...

 

Donuzlav

Bay in Crimea For a Russian air base, see Donuzlav (air base). DonuzlavДонузлав, DoñuzlavDonuzlav Lake near NovoozerneDonuzlavLocationCrimeaCoordinates45°20′24″N 33°00′36″E / 45.34000°N 33.01000°E / 45.34000; 33.01000 Donuzlav Lake on the map Lake Donuzlav (Russian and Ukrainian: Донузлав, Crimean Tatar: Doñuzlav), also referred to as Donuzlav Bay, is the deepest lake[1] of Crimea (27 m, 89 ft) and biggest in Chornomorske...