19 Dywizjon Artylerii Ciężkiej (19 dac) – pododdział artylerii ciężkiej Wojska Polskiego.

Dywizjon nie występował w pokojowej organizacji wojska. Został sformowany w sierpniu 1939 roku, w Wilnie, przez 3 pułk artylerii ciężkiej z przeznaczeniem dla 19 Dywizji Piechoty.

W jego skład weszły dwie trzydziałowe baterie: armat 105 mm i haubic 155 mm kpt. Stanisława Totta^[1].

19 dac mobilizowany był w grupie zielonej od 24 sierpnia 1939 roku. 29 sierpnia 1939 roku dywizjon załadował się na transporty kolejowe i odjechał do rejonu Łowicz – Sochaczew. Baterie 1 i 2 wyładowały się na stacji w Zielkowicach 31 sierpnia i 1 września, dowództwo dywizjonu i kolumna amunicyjna w Łowiczu. Całością dywizjon przemaszerował do wsi Podczarcie w pobliżu Bełchatowa, gdzie 2 września wszedł w ugrupowanie 19 Dywizji Piechoty. 2 września 19 dac pomaszerował do lasów w rejonie Ujazd-Tomaszów Mazowiecki, zgodnie z wcześniejszymi rozkazami dywizja zorganizowała tam obronę. O świcie 3 września zajął stanowiska ogniowe. W nocy z 3 na 4 września dywizjon był w marszu do nowego rejonu w pobliżu Piotrkowa Trybunalskiego.

Na rozkaz dowódcy AD 19 DP zajął wieczorem 4 września 19 dac stanowiska ogniowe w rejonie Meszcze^[2]. Stąd od świtu 5 września, współdziałając z II/19 pułkiem artylerii lekkiej działał na korzyść 86 pułku piechoty. Pierwsze natarcie niemieckich czołgów zostało zatrzymane. Po południu obrona 86 pułku piechoty została przełamana, a baterie dywizjonu poniosły poważne straty od lotnictwa nieprzyjaciela. Natarcie niemieckie dotarło do miejscowości Meszcze, gdzie dywizjon zwalczał wozy pancerne wroga ogniem na wprost. Dywizjon poniósł koleje straty w ludziach i sprzęcie. Dowódca piechoty dywizyjnej 19 DP nakazał wycofanie w kierunku na Pilicę. Nocny marsz spowodował, że 6 września porządkowano oddziały w lasach koła Barkowic Mokrych, zebrała się w miejscu koncentracji zaledwie połowa dywizjonu. Cały czas trwały bombardowania z powietrza. Wieczorem i pod osłoną nocy 6/7 września większość oddziałów przeprawiła się przez Pilicę. Baterie artylerii ciężkiej szukały objazdów, a most w Sulejowie był zarwany. Po raz kolejny nastąpiło pomieszanie oddziałów. Dywizjon połowę swoich dział stracił na stanowiskach ogniowych^[3]. Pozostałe musiał zniszczyć i pozostawić w wyniku stopniowego wybicia wszystkich koni. Żołnierze niewielkimi grupami w nieładzie przebijali się ku Wiśle. Ostatecznie 8 września 19 dac przestał istnieć^[4].

dowódca dywizjonu - mjr Henryk Rajewicz^[2]

dowódca 1 baterii armat - NN

dowódca 2 baterii haubic - kpt. Stanisław Tott

 Osobny artykuł: Struktura dywizjonu artylerii ciężkiej we wrześniu 1939.

• Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914-1939. Londyn: Nakładem Koła Oficerów Artylerii Polskiej na Obczyźnie, 1975.
• Roman Łoś: Artyleria polska 1914-1939. Warszawa: Bellona, 1991. ISBN 83-11-07772-X. Brak numerów stron w książce
• Piotr Zarzycki: 3 Pułk Artylerii Ciężkiej im. Króla Stefana Batorego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt 28. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993. ISBN 83-85621-25-3.