Łebsko położone jest w województwie pomorskim, na obszarze dwóch powiatów: słupskiego i lęborskiego.
Leży na terenie Słowińskiego Parku Narodowego[2]. Powierzchnia jeziora stanowi 21,8% całkowitej powierzchni parku oraz 33,1% powierzchni lądowej, w tym wodnej śródlądowej[a]. Północny brzeg stanowi Mierzeja Łebska z ruchomymi piaskami.
Jezioro położone jest na wysokości 0,3 m n.p.m.[3]
Geneza
Jezioro powstało poprzez podniesienie poziomu morza i zalanie łąk. Nie było zatoką morską.
Hydrografia
Łeba wpływająca do ŁebskaPomost w północno-zachodniej części jezioraŁebsko widziane z Mierzei GardnieńskiejSzuwary trzcinoweŁebsko od strony południowej z widokiem na wydmyŁebsko widziane od przystani, w dali Rowokół
Łebsko jest największym pod względem powierzchni jeziorem w Polsce po Śniardwach i Mamrach[3]. Stanowi największe jezioro przybrzeżne[3] oraz największy zbiornik wodny w Słowińskim Parku Narodowym[4]. Zajmuje powierzchnię 71,4 km²[3]. Maksymalna głębokość dochodzi do 6,3 m[3], średnia wynosi 1,6 m[4]. Pojemność jeziora to 0,118 km³[3]. Ma 16,4 km długości oraz 7,6 km szerokości[5]. Długość linii brzegowej mierzy 55,4 km[4].
Przez Łebsko przepływa rzeka Łeba, uchodząca do Morza Bałtyckiego[5]. Wnosi ona do jeziora 11 m³ wody na sekundę[2]. Łebsko jest zbiornikiem słonawowodnym[2]. Za sprawą krótkiego odcinka ujściowego rzeki między jeziorem a morzem, w Łebsku dochodzi do okresowego napływu wód słonych z Bałtyku[2]. W czasie tego zjawiska zasolenie jeziora może dochodzić do 3‰[2]. Zbiornik posiada także połączenie kanałami z jeziorami Gardno i Sarbsko. Ze względu na typ miktyczny Łebsko zaklasyfikowano do jezior polimiktycznych[4], czyli takich, w których obserwuje się częste mieszanie wód[6].
Niewielka głębokość średnia oraz akumulacyjna działalność Łeby sprzyjają szybkiemu wypłycaniu misy jeziora[2]. Proces ten skutkuje zarastaniem zbiornika, a co za tym idzie stałym zmniejszaniem się jego powierzchni[2]. Do ciągłej zmiany powierzchni jeziora przyczynia się również osadzanie piasku u północnego brzegu. Nawiewany on jest z wydm, przemieszczających się w kierunku południowo-wschodnim[5]. W latach 1891 – 1965 linia brzegowa z przesuwała się z prędkością 0,5 – 1,2 m/rok[7]. W okresie od 1884 r. do 1920 r. Łebsko zmniejszyło się o 104 ha[8]. Od 1941 r. obszar zajmowany przez zbiornik uległ zredukowaniu o około 382 ha[5]. Zjawisko wypłycania jeziora dotyczy całej jego powierzchni[5].
Zmiany poziomu lustra wody w jeziorze oraz w odcinku ujściowym Łeby są od siebie zależne[9]. Determinują je głównie zmiany poziomu lustra wody w Bałtyku[9]. W lutym, marcu oraz kwietniu obserwuje się największe amplitudy między średnimi poziomami wody w Łebsku i w ujściu Łeby, najmniejsze zaś w maju, czerwcu oraz lipcu[7]. Skrajne wartości stanu wód w jeziorze uwarunkowane są przede wszystkim rozkładem i natężeniem wiatrów[7].
Toponimia
Poświadczenia źródłowe nazwy jeziora Łebsko znajdują się w źródłach od XIII wieku: Lebzco ok. 1229, Lebsco 1283, Lebscho, Lebsko, Lebsco 1286, Lebsko, Labezk 1313, przez jezioro wielkie Lieba, Leba 1638. Nazwa jeziora jest utworzona z przyrostkiem *-ьsko od nazwy rzeki Łeba. Przejściowo jezioro było oznaczane pod nazwą Łeba lub Leba, pochodzące od nazwy rzeki[10].
Łebsko położone jest na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego, utworzonego 1 stycznia 1967 r., zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966 r. w sprawie utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego[12]. Zajmuje blisko 22% jego powierzchni. Jezioro objęte jest ochroną czynną, która przewiduje stosowanie zabiegów ochronnych, mogących oddziaływać na procesy naturalne[13].
Słowiński Park Narodowy podzielono na obręby i obwody ochronne[14]. Powołanie obwodów na służyć efektywniejszej ochronie i dokładniejszemu poznaniu zasobów przyrodniczych obszaru[14]. Wyodrębniono obręb wodny, w ramach którego powstał Obwód Ochronny Łebsko[14]. Obejmuje on również odcinki cieków wpływających do jeziora, jak i z niego wypływających, znajdujących się w granicach parku narodowego, a także kanały: Żarnowski, Gardno-Łebsko oraz Łupawa-Łebsko[4].
27 października 1995 r. park narodowy został wpisany na listę konwencji ramsarskiej[17]. Jest jednym z trzynastu polskich obszarów chronionych, objętych postanowieniami tego międzynarodowego układu. Ma on na celu ochronę obszarów wodno-błotnych, w szczególności ptactwa wodno-błotnego, przybywającego na tych terenach stale lub sezonowo[15][17].
Park uznany jest również za Międzynarodową Ostoję Ptaków IBA (Important Bird Areas), według kryteriów wyznaczonych przez BirdLife International[19][20]. Na takim obszarze muszą występować przede wszystkim gatunki ptaków zagrożone wymarciem, gatunki rzadkie oraz o ograniczonym zasięgu występowania oraz licznie przebywające ptaki migrujące i zimujące[19]. Torfowiska otaczające jezioro są siedliskiemlęgowymderkacza zwyczajnego[20].
W jeziorze obserwuje się wzmożony proces eutrofizacji[2], spowodowany dopływem zanieczyszczeń, niesionych przez zasilające je rzeki i kanały, odwadniające okoliczne łąki i pola[2]. Przyczynia się to do intensywnego rozwoju trzcinowisk i oczeretów[2]. Szczególnym zagrożeniem dla jakości wody są związki fosforu i azotu[2], będące przyczyną wzrostu produktywności biologicznej jeziora[2].
Turystyka
Na jeziorze w sezonie wakacyjnym realizowana jest żegluga pasażerska z przystani w Rąbce[21]. Rejsy organizowane są do Muzeum Wyrzutni Rakiet w Rąbce oraz do Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach[21]. Kurs do Muzeum Wyrzutni Rakiet trwa około 20 minut i wykonywany jest codziennie co pół godziny[22]. Rejsy do Kluk odbywają się w środy i w niedziele i trwają około półtorej godziny w jedną stronę[23]. Zakres wycieczki obejmuje dodatkowo m.in. przejazd kolejką z centrum Łeby do Rąbki oraz zwiedzanie muzeum z przewodnikiem[23].
Jezioro wykorzystywane jest też przez kajakarzy. Nie można zapominać o niebezpieczeństwach nagłych, silnych wiatrów z powstaniem wyskokich fal, mogących wywrócić kajak i małe łodzie[24].
Część powierzchni jeziora została udostępniona do wędkowania z łodzi oraz niewielki odcinek linii brzegowej do wędkowania z brzegu[25].
↑ abcJerzy Miszalski: Współczesne procesy eoliczne na Pobrzeżu Słowińskim. Studium fotointerpretacyjne. Warszawa: PAN, 1973, s. 186, seria: Dokumentacja geograficzna.
↑A. Schechtel: Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego na okres 1.1.1983 do 31.12.1992. Słowiński Park Narodowy. Szczecinek: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, 1984. Brak numerów stron w książce
↑ abZ. Szopowski: Współzależność wahania stanów wód na Jeziorze Łebsko i w porcie Łeba, w okresie 1956 – 1958. Materiały do monografii polskiego brzegu morskiego. PAN, Poznań, 1961. (pol.). Brak numerów stron w książce
↑Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 148. ISBN 83-01-13857-2.
