Ans 1990

Sègles	sègle xix - sègle xx - sègle xxi
Decennis	1960 - 1970 - 1980 - 1990 - 2000 - 2010 - 2020

1991 : en abriu, un ciclòn tropicau poderós, dich ciclòn Gorky, arribèt en Bangladèsh. Entraïnèt de destruccions importantas dins la region de Chittagong que foguèron a l'origina de la mòrt de 138 000 abitants.

1991 : ai Filipinas, erupcion fòrça violenta dau Mont Pinatubo qu'emetèt 10 km³ de materiaus piroclastics dins l'atmosfèra. Aquò alentiguèt lo rescaufament climatic globau durant 3 ans. Pasmens, maugrat sa violéncia, l'erupcion causèt pauc de victimas (300 mòrts) gràcias ai progrès realizats dempuei la catastròfa dau Nevado del Ruiz dins la prevencion e l'evacuacion dei populacions (→ 1985).

1993 : sortida dau film Jurassic Park de Steven Spielberg. Inspirat per un roman de Michael Crichton, cònta l'istòria d'un pargue onte una companhiá utiliza de biotecnologias per crear de dinosaures a partir d'ADN fossilizats. Pasmens, un acte de sabotatge entraïna rapidament una catastròfa. Aqueu film marquèt una rompedura majora dins lo cinèma en causa dau realisme de seis efiechs especiaus numerics.

1994 : entre lo 16 e lo 22 de julhet, impacte dei fragments de la cometa Shoemaker-Levy 9 sus Jupitèr. Aquel eveniment es la premiera collision observada entre dos objèctes dau Sistèma Solar. Permetèt d'estudiar lei jaç prefonds de la planeta joviana.
1994 : premiera sintèsi dau roentgeni, l'element 111 de la classificacion peridioca^[1]. Coma leis autreis elements pesants situats dins aquela partida de la classificacion, es un transactinid fòrça radioactiu amb una durada de vida limitada.
1995 : descubèrta d'una planeta a l'entorn de l'estela 51 Pegasi per Michel Mayor e Didier Queloz. Premiera exoplaneta oficialament identificada, es situada a 51 ans lutz de la Tèrra. Es una planeta giganta de 0,45 massa joviana qu'orbita a una distància d'aperaquí 0,05 unitat astronomica de son estela. Sa temperatura atmosferica es donc fòrça auta (entre 1 500 a 1 600 K) e la planeta venguèt lo prototipe dei Jupitèr cauds.

1. ↑ (en) S. Hofmann, V. Ninov, F. P. Heßberger, P. Armbruster, H. Folger, G. Münzenberg, H. J. Schött, A. G. Popeko, A. V. Yeremin, A. N. Andreyev, S. Saro, R. Janik e M. Leino, « The new element 111 », Zeitschrift für Physik A., vol. 350, n° 4, 1995, pp. 281-282.