Filosofi

Filosofi (kjærleik til visdom, frå gresk philos og sophia) er det kritiske studiet av dei mest fundamentale spørsmåla menneskeslekta har vore i stand til å stille, til dømes innan tru, eksistens, etikk og moral. Logikk handlar om å konstruere gyldige argument, og spelar ei sentral rolle i filosofisk diskusjon.

Avgrensing av disiplinen

Sidan Aristoteles har filosofien vore oppdelt i praktisk og teoretisk filosofi. Målet til dei praktiske vitskapane er handling, mens målet til dei teoretiske vitskapane er viten. Sidan renessansen er også disiplinen filosofihistorie komen til. Den teoretiske filosofien blir ofte inndelt i erkjennelsesteori, metafysikk og vitskapsfilosofi. Den praktiske filosofien blir ofte inndelt i etikk, metaetikk, politisk filosofi og estetikk. Men også til dømes pedagogisk filosofi kan reknast til desse. Filosofi grensar mot andre fagområde som til dømes lingvistikk, psykologi og pedagogikk.

Historie

Gresk filosofi

Vestleg filosofi reknar opphavet sitt til det klassiske Hellas med naturfilosofane Thales frå Milet; etter han følgjer Anaksimander, Heraklit, Parmenides og Demokrit saman med andre førsokratiske tenkjarar.

Heretter følgde Sokrates, som vendte filosofien vekk frå naturen og mot mennesket. Den mest berømte eleven til Sokrates var idealisten Platon og eleven hans igjen var Aristoteles, som forsvarte empirien mot idealismen. Dei tre blir oftast rekna som vestens første store filosofar.

Seinantikken og mellomalderen

I seinantikken var særleg nyplatonismen populær, med Plotin som første hovudrepresentant. Den nyplatonske tradisjonen vart særleg vidareført i kristendommen, mens dei jødiske og muslimske filosofane hovudsakleg vidareutvikla den aristoteliske tradisjonen i kombinasjon med sterk vekt på empiri og rasjonalisme. Særleg viktige namn her er den muslimske filosofen Ibn Rushd, den persisk-muslimske filosofen al-Farabi og den jødiske filosofen Moses Maimonides.

Den tidlege modernismen

I kjølvatnet av renessansen og den vitskaplege revolusjonen kom dei to filosofiske retningane rasjonalisme, forfekta av mellom anna René Descartes, Gottfried Wilhelm Leibniz og Baruch de Spinoza, og empirisme, forfekta av blant anna John Locke og David Hume. Desse la hovudvekt på fornufta og erfaringa. Immanuel Kant lagde en syntese av desse to retningane, ved å leggje vekt på aktiv bearbeiding av sanseinntrykka.

1900-talet

Filosofien på 1900-talet var dominert av filosofar som Ludwig Wittgenstein, Gottlob Frege, Bertrand Russell, Martin Heidegger, Edmund Husserl, Donald Davidson, John Langshaw Austin, Kurt Gödel og Michel Foucault. Ein av dei mest kjende norske filosofane frå denne tida er Arne Næss.

Sjå òg

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Filosofi
Spire Denne filosofiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.

Read other articles:

Presidenza di George W. Bush

Voce principale: George W. Bush. Presidenza George W. Bush Stato Stati Uniti Capo del governoGeorge W. Bush(Partito Repubblicano) Giuramento20 gennaio 2001 Governo successivoObama20 gennaio 2009 Clinton Obama Bush si incontra con il suo Gabinetto. (2001) La presidenza di George W. Bush ha avuto il più grande numero di minoranze etniche di tutti i gabinetti federali fino ad allora presenti nei governi degli Stati Uniti e comprendeva i primi due segretari di gabinetto di origine asiatica...

 

Jysk

JYSK A/SScandinavian Living('Kehidupan Skandinavia')JenisSwastaIndustriRitelDidirikan2 April 1979Aarhus, Midtjylland, DenmarkPendiriLars LarsenWilayah operasiGlobalPemilikLars LarsenKaryawan~18.500 (2014)Situs webjysk.comjysk.co.id (Indonesia) Jysk, ditulis JYSK (bahasa Denmark: [ˈjysɡ̊], waralaba di beberapa negara menggunakan nama lain), adalah jaringan ritel asal Denmark yang menjual barang rumah tangga seperti kasur, mebel, dan hiasan ruangan. Perusahaan ini memiliki 2.300 toko Jy...

 

مركبة الهبوط الذكية لاستكشاف القمر

مركبة الهبوط الذكية لاستكشاف القمر مركبة الهبوط الذكية لاستكشاف القمرصورة الموقع الإلكتروني الموقع الرسمي  المصنع ميتسوبيشي إلكتريك[1]،  وشركة شارب[1]  الطاقم ؟؟؟ تاريخ الإطلاق 6 سبتمبر 2023[2]  تاريخ الهبوط 19 يناير 2024[3][4]  تعديل مصدري - تعديل ...

Ahold

Koninklijke Ahold N.V.JenisPerseroan terbatasKode emitenEuronext: AHOTCQX: AHONYIndustriRitelNasibDigabung dengan DelhaizePenerusAhold DelhaizeDidirikan1887; 137 tahun lalu (1887)Ditutup24 Juli 2016; 7 tahun lalu (2016-07-24)KantorpusatZaandam, BelandaCabang3.008TokohkunciDick Boer (CEO), René Dahan (Ketua Supervisory Board)JasaToko serba ada, toko diskon, apotek, hipermarket/supersenter/supertoko, supermarketPendapatan€30,27 miliar (2012)[1]Laba operasi€...

 

Saustatar

Stempel kerajaan raja Saustatar Shaushtatar (juga dieja Šauštatar)[1] merupakan seorang raja Hurri kerajaan Mitanni pada abad kelima belas SM. Invasi Asyur Saustatar adalah putra Parshatatar. Pada saat ia naik takhta pada sekitar abad ke-15 SM, ayahandanya telah memasang raja-raja klien Hurri di sejumlah kota, sehingga memudahkan Saustatar membuat Mittani sebagai kekuatan Mesopotamia. Kini terbebas dari ancaman konstan yang dialami Mitanni dari orang Mesir, Saustatar mengalihkan per...

 

Ali Mustafa (footballer)

Bruneian footballer and coach In this Malay name, there is no surname or family name. The name Mustafa is a patronymic, and the person should be referred to by their given name, Ali. Ali Hj Mustafa Ali with Brunei in 2023Personal informationFull name Muhammad Ali bin Haji MustafaDate of birth (1976-05-24) 24 May 1976 (age 47)Place of birth BruneiSenior career*Years Team Apps (Gls)1994–1999 Brunei International career Brunei Managerial career2003 Wijaya FC2004–2014 QAF FC2006 Brunei20...

العلاقات الإماراتية الدومينيكية

العلاقات الإماراتية الدومينيكية الإمارات العربية المتحدة دومينيكا   الإمارات العربية المتحدة   دومينيكا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الإماراتية الدومينيكية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين الإمارات العربية المتحدة ودومينيكا.[1][2][3][4][5...

 

Tenet

TenetPoster film TenetSutradaraChristopher NolanProduserEmma ThomasChristopher NolanDitulis olehChristopher NolanPemeranJohn David WashingtonRobert PattinsonElizabeth DebickiDimple KapadiaClémence PoésyMichael CaineKenneth BranaghPenata musikLudwig GöranssonSinematograferHoyte van HoytemaPenyuntingJennifer LamePerusahaanproduksiSyncopy Inc.Warner Bros. PicturesDistributorWarner Bros. PicturesTanggal rilis 26 Agustus 2020 (2020-08-26) (Britania Raya) 3 September 2020 (20...

 

1988 European Athletics Indoor Championships – Men's long jump

1988 European Athletics Indoor ChampionshipsTrack events60 mmenwomen200 mmenwomen400 mmenwomen800 mmenwomen1500 mmenwomen3000 mmenwomen60 m hurdlesmenwomen3000 m walkwomen5000 m walkmenField eventsHigh jumpmenwomenPole vaultmenLong jumpmenwomenTriple jumpmenShot putmenwomenvte The men's long jump event at the 1988 European Athletics Indoor Championships was held on 5 March.[1][2] Results Rank Name Nationality #1 #2 #3 #4 #5 #6 Result Notes Frans Maas  Netherlands 7.83 x ...

Kapal tanker minyak

Kapal tanker minyak adalah jenis dari kapal tanker yang berfungsi untuk mengangkut minyak. Terdapat 2 jenis kapal tanker pengangkut minyak, yaitu kapal tanker pengangkut minyak matang/halus dan kapal tanker pengangkut minyak mentah. Umumnya kapal pengangkut minyak mentah berukuran lebih kecil. Kapal ini harus dibuat kokoh dan jangan sampai minyak yang diangkutnya bocor karena dapat menyebabkan malapetaka dalam kehidupan laut di sekitarnya. Referensi Wikimedia Commons memiliki media mengenai ...

 

Sous-dominante

Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (juin 2023). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la section « Notes et références ». En pratique : Quelles sources sont attendues ? Comm...

 

Lubbock County, Texas

County in Texas, United States County in TexasLubbock CountyCountyThe current Lubbock County CourthouseLocation within the U.S. state of TexasTexas's location within the U.S.Coordinates: 33°37′N 101°49′W / 33.61°N 101.82°W / 33.61; -101.82Country United StatesState TexasFounded1891Named forThomas Saltus LubbockSeatLubbockLargest cityLubbockArea • Total901 sq mi (2,330 km2) • Land896 sq mi (2,320 km...

برونو مونتي

برونو مونتي   معلومات شخصية الميلاد 12 يونيو 1930(1930-06-12)ألبانو لاتسيالي، إيطاليا الوفاة 16 أغسطس 2011 (81 سنة)روما الجنسية  إيطاليا الحياة العملية المهنة دراج  نوع السباق سباق الدراجات الهوائية  بلد الرياضة إيطاليا  آخر تحديث 29 ديسمبر 2012 تعديل مصدري - تعديل   برونو �...

 

سيدجويك (كولورادو)

  لمعانٍ أخرى، طالع سيدجويك (توضيح). سيدجويك     الإحداثيات 40°56′09″N 102°31′30″W / 40.9358°N 102.525°W / 40.9358; -102.525   تقسيم إداري  البلد الولايات المتحدة[1]  التقسيم الأعلى مقاطعة سيدغويك  خصائص جغرافية  المساحة 0.864656 كيلومتر مربع (1 أبريل 2010)  ارتف�...

 

America's Cup 2007

Coordinate: 39°28′N 0°18.5′W / 39.466667°N 0.308333°W39.466667; -0.308333 32° America's Cup Competizione America's Cup Sport Vela Edizione XXXII Date 25 aprile - 3 luglio 2007 Luogo Porto dell'America's Cup, Valencia, Spagna Partecipanti Alinghi della Société Nautique de Genève (defender), Emirates Team New Zealand (challenger) Sito web http://32nd.americascup.com Risultati Vincitore Alinghi(2º titolo) Statistiche Gare 7 Cronologia della competizione XXXI XXXIII M...

Kinney County, Texas

County in Texas, United States For people named Kinney, see Kinney (disambiguation). County in TexasKinney CountyCountyThe Kinney County Courthouse was built in 1910 and is an example of Beaux Arts Classicism architecture. It was added to the National Register of Historic Places in 2004.Location within the U.S. state of TexasTexas's location within the U.S.Coordinates: 29°21′N 100°25′W / 29.35°N 100.42°W / 29.35; -100.42Country United StatesState Texa...

 

Disability in North Korea

Part of a series onHuman rights in North Korea Human rights abuses Human rights in North Korea CensorshipMedia Corruption Freedom of religion Disability PrisonsKwanliso (concentration camps) ProstitutionKippumjo (Pleasure Squad) Songbun (ascribed social status) Slavery (Human trafficking) Executions Racism Human experimentation Persecution of Christians Political prisons (Kwanliso) Kaechon (No. 14) Yodok (No. 15 - closed) Hwasong (No. 16) Pukchang (No. 18) Hoeryong (No. 22 - closed) Chongjin...

 

Thomas J. Walsh

American lawyer and politician This article is about the U.S. Senator from Montana. For the New York politician, see Thomas J. Walsh (New York politician). For the Canadian politician, see Thomas J. Walsh (Alberta politician). For the Alberta lawyer, see Thomas J. Walsh (Alberta lawyer). Thomas J. WalshWalsh, c. 1905United States Senatorfrom MontanaIn officeMarch 4, 1913 – March 2, 1933Preceded byJoseph M. DixonSucceeded byJohn E. Erickson Personal detailsBorn(1859-06-12)June 12, 1...

2013 Acropolis International Basketball Tournament

2013 Acropolis International Basketball TournamentTournament detailsArenaOAKA Olympic Indoor Hall Athens, GreeceDatesAugust 27–29Final positionsChampions Greece (16th title)Runners-up LithuaniaThird place ItalyFourth place Bosnia and HerzegovinaAwards and statisticsMVP Nikos Zisis← 2011 2015 → The Acropolis International Tournament 2013 was a basketball tournament held in OAKA Indoor Hall in Athens, Greece, from August 27 until August 29, 2013. It was the 26...

 

Gereja Bunda Rahmat, Amatrice

Gereja Bunda RahmatGereja Katolik Paroki Bunda Rahmat, Varonibahasa Italia: Chiesa Santuario della Madonna delle GrazieWikipedia | Kode sumber | Tata penggunaan Koordinat: 42°35′59.32″N 13°13′23.66″E / 42.5998111°N 13.2232389°E / 42.5998111; 13.2232389LokasiAmatrice, RietiNegara ItaliaDenominasiGereja Katolik RomaSejarahDedikasiBunda RahmatArsitekturStatusGereja parokiStatus fungsionalAktifTipe arsitekturRomanesque dan GotikAdministrasiKeuskupanKeu...