PROFILPELAJAR.COM

Vojtěch Matyáš Jírovec
	Vojtěch Matyáš Jírovec
Algemene informatie
Volledige naam	Vojtěch Matyáš Jírovec
Bijnaam	Adalbert Gyrowetz
Geboren	20 februari 1763
Geboorteplaats	České Budějovice
Overleden	19 maart 1850
Overlijdensplaats	Wenen
Land	Tsjechië
Werk
Genre(s)	Klassiek
Beroep	Componist
Invloed(en)	Joseph Haydn
	(en) Discogs-profiel; (en) MusicBrainz-profiel;
Portaal	Muziek

Vojtěch Matyáš Jírovec (Tsjechisch later aangepaste naam van bij doop ingeschreven Adalbert (Mathias) Gyrowetz, ook: Gyrowez of Gürovetz) (Böhmisch Budweis (České Budějovice), 20 februari 1763 – Wenen, 19 maart 1850) was een Boheems componist. Hij was de zoon van de dirigent van het koor van de kathedraal in Böhmisch Budweis, České Budějovice.

Levensloop

Jírovec kreeg al vroeg zangles van zijn vader en in zijn schooltijd kreeg hij lessen in muziektheorie en orgel van de organist van de kathedraal van České Budějovice, Hapanorsky, die ook componist was. Hij ging op het gymnasium bij de Piaristen en schreef in deze tijd al zijn eerste eenvoudige liedjes, meestal kerkmuziek en serenades. Hij studeerde filosofie en rechten in Praag, maar bij gebrek aan financiële steun, keerde hij terug naar huis. Al spoedig vertrok hij naar Brno en trad in dienst van de graaf Jan František Fünfkirchen op het slot Chlumec. Aldaar studeerde hij viool bij Václav Sauczek. Hij speelde in de hofkapel van het kasteel en componeerde naar het voorbeeld van Joseph Haydn zijn eerste zes symfonieën. Vooral met zijn symfonieën had hij groot succes.

Op advies en met financiële steun van graaf Troyer ging hij naar Wenen waar hij lid werd van de cirkel bij Franz Bernhard Ritter von Keeß. Daar werkte hij met de beste Weense componisten Karl Ditters von Dittersdorf, Joseph Haydn, Johann Georg Albrechtsberger en Wolfgang Amadeus Mozart. Mozart trad zelfs in 1785 op met een van de symfonieën van Jírovec. Vervolgens kreeg hij een baan als secretaire en muziekleraar bij de Venetiaanse Vorst Ruspoli. Die steunde hem en hij kon concerteren in Venetië, Bologna en in Rome geven. Toen werd hij ook erelid van het filharmonisch gezelschap in Bologna. Hij werd financieel onafhankelijker en vertrok naar Napels, waar hij twee jaar contrapunt bij Nicola Sala (1713-1801) en compositie bij Giovanni Paisiello studeerde.

Van Napels reisde hij naar Parijs, maar al spoedig (in 1789) vluchtte hij voor de revolutie naar Londen. In Londen bleef hij 3 jaar en kwam aldaar in 1791/1792 opnieuw met Joseph Haydn samen, die zijn stijl en de harmoniek van de aldaar gecomponeerde kamermuziek en symfonieën beïnvloedde.

Na een kort bezoek aan Bohemen vertrok hij in 1793 opnieuw naar Wenen, waar hij van 1804 tot 1831 kapelmeester aan het hoftheater was. In deze functie was hij er ook verantwoordelijk voor, dat elk jaar een nieuwe opera en/of een ballet gecomponeerd werd. Als componist schreef hij kerkmuziek, opera's, meer dan 60 symfonieën, strijkkwartetten en andere kamermuziek. Met een van zijn concerten voor piano en orkest debuteerde de achtjarige Frédéric Chopin.

Hij overleed op 87-jarige leeftijd in Wenen en werd op de Zentralfriedhof in de buurt van het graf van Ludwig van Beethoven en Franz Schubert begraven.

Composities

Werken voor orkest

1792 Symfonie in Es groot, voor orkest, Op. 6, nr. 2
1. Adagio - Allegro maestoso
2. Adagio
3. Menuetto
4. Rondo
Symfonie in F groot, Op. 6, nr. 3
Symfonie in D groot, Op. 12, nr. 1

Missen en kerkmuziek

rond 19 missen

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1791	Semiramis (verloren gegaan)
1804	Selico (Selico und Berissa)	2 bedrijven	15 oktober 1804, Wenen, Kärntnertortheater	Johann Nepomuk Hummel
1804	Tre sposi per uno/Drey Freyer für einen (samen met: Pietro Carlo Guglielmi)	2 bedrijven	29 januari 1805, Wenen, Kärntnertortheater	onbekende librettist
1805-1806	Mirina, die Königin der Amazonen	3 bedrijven	27 mei 1806, Wenen, Theater an der Wien	Franz-Ignaz von Holbein
1806	Agnes Sorel	3 bedrijven	4 december 1806, Wenen, Kärntnertortheater	Josef Sonnleithner
1806-1807	Ida, die Büßende (oder Das Totengerippe in der Schauergruft)	4 bedrijven	26 februari 1807, Wenen, Theater an der Wien	Franz-Ignaz von Holbein
1807	Die Junggesellen-Wirthschaft	1 akte	18 juni 1807, Wenen, Kärntnertortheater	Georg Friedrich Treitschke
1807	Emerike (Emerika) oder Die Zurechtweisung	2 aktes	11 december 1807, Wenen, Kärntnertortheater	Josef Sonnleithner
1809	Der Sammtrock	1 akte	24 november 1809, Wenen, Kärntnertortheater	naar August von Kotzebue
1809-1810	Der betrogene Betrüger	1 akte	17 februari 1810, Wenen, Kärntnertortheater	naar François Bernard-Valville
1811	Der Augenarzt	2 aktes	1 oktober 1811, Wenen, Kärntnertortheater	Johann Emanuel Weith, naar een Frans libretto
1812	Federica ed Adolfo	2 aktes	6 april 1812	Giuseppe Rossi
1812	Das Winterquartier in Amerika	1 akte	30 oktober 1812, Wenen, Kärntnertortheater	onbekende librettist
1813	Fünf sind zwei oder Domestikenstreiche (samen met: Nicolas-Marie Dalayrac, Ignaz Moscheles, Ignaz Umlauff, Joseph Drechsler, Ignaz Franz von Mosel, Ignaz von Seyfried, Joseph Weigl, François-Adrien Boïeldieu en Moritz Johann Carl Joseph Georg Graf von Dietrichstein	1 akte	20 maart 1813, Wenen, Kärntnertortheater	Ignaz Franz Castelli
1813	Die Prüfung (ook bekend als: Robert oder die Prüfung; Pächter; Der Pächter Valentiae)	2 aktes	15 juli 1813, Wenen, Kärntnertortheater	Franz Xaver Huber
1814	Die gute Nachricht (samen met: Ludwig van Beethoven en Johann Nepomuk Hummel)	1 akte	11 april 1814, Wenen, Kärntnertortheater	Georg Friedrich Treitschke
1815	Die Ehrenpforten (samen met: Carl Maria von Weber, Joseph Weigl, Ignaz von Seyfried, Georg Friedrich Händel en Ludwig van Beethoven)	1 akte	15 juli 1815, Wenen, Kärntnertortheater	Georg Friedrich Treitschke
1815-1816	Helene	3 bedrijven	15 februari 1816, Wenen, Kärntnertortheater	Georg von Hofmann
1816	Die beiden Eremiten	1 akte	1816, Wenen, Kärntnertortheater	onbekende librettist
1816	Der Gemahl von ungefähr	1 akte	26 september 1816, Wenen, Kärntnertortheater	naar François Planard
1818	Il finto Stanislao		5 augustus 1818, Milaan, Teatro alla Scala	Felice Romani
1818	Aladin oder Das Notwendige (und das Überflüssige)	1 akte	7 februari 1819, Wenen, Kärntnertortheater	Ignaz Franz Castelli
1822	Das Ständchen	1 akte	7 februari 1823, Wenen, Kärntnertortheater	Georg von Hofmann
1826	Des Kaisers Genesung		1 mei 1826, Wenen, Kärntnertortheater	Johann Christian Mikan
1827	Der blinde Harfner	1 akte	19 december 1827, Wenen, Kärntnertortheater	Johann Blum naar Michel Dieulafoy
1831	Felix und Adele	3 bedrijven	10 augustus 1831, Wenen, Kärntnertortheater	Johanna Franul von Weissenthurn
1833	Hans Sachs im vorgerückten Alter	2 aktes	gepland 1833 te Dresden - niet uitgevoerd	onbekende librettist

Operette

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1808	Die Pagen des Herzogs von Vendôme	1 akte	5 augustus 1808, Wenen, Kärntnertortheater	Josef Sonnleithner
1810	Das zugemauerte Fenster	1 akte	18 december 1810, Wenen, Kärntnertortheater	naar August von Kotzebue
1827-1828	Der Geburtstag	1 akte	11 februari 1828, Wenen, Kärntnertortheater	onbekende librettist
1828	Der dreizehnte Mantel	1 akte	12 januari 1829, Wenen, Kärntnertortheater	naar Augustin Eugène Scribe

Balletten

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto	choreografie
1811	Gustav Wasa
1818	Il finto Stanislao
1830	Childerich
1832	Die Brigittenau

Vocale muziek

Preßfreiheit, voor zangstem en piano

Kamermuziek

1789 6 Strijkkwartetten, op. 2
1790 3 Trios, voor viool, cello en klavecimbel (of piano), op. 10
1790 Grand Trio, voor klarinet (of viool), cello en piano, op. 43
1790 6 Strijkkwartetten, op. 17
1792 3 Sonatas, voor dwarsfluit, contrabas en klavecimbel, op. 17a
1795 3 Kwartetten, voor dwarsfluit en strijktrio, op. 11
1795 3 Sonatas, voor viool (of dwarsfluit), cello en klavecimbel (of piano), op. 12
1800 3 Sonatas, voor viool, cello en piano, op. 15
1800 3 Sonatas, voor viool, cello en piano, op. 18
1800 Notturno nr. 4, voor viool, cello en piano
1800 Notturno nr. 5, voor viool, cello en piano, op. 31
1800 Notturno nr. 7, voor viool, cello en piano
1800 Kwintet, voor dwarsfluit en strijkkwartet, op. 39
1800 Notturno nr. 9, voor viool, cello en piano
1800 3 Sonatas, voor viool, cello en piano, op. 41
1800 Notturno nr. 10, voor viool, cello en piano
1800 2 Sonatas, voor viool (of dwarsfluit), cello en piano, op. 45
1800 Divertissement, voor viool (of dwarsfluit), cello en piano, op. 50
1800 3 Sonatas, voor viool (of dwarsfluit), cello en piano, op. 55
1800 Divertissement, voor viool (of dwarsfluit), cello en piano, op. 57
1801 3 Sonatas, voor viool (of dwarsfluit), cello en piano, op. 51
3 Strijkkwartetten, op. 25a
3 Strijkkwartetten, op. 30
3 Strijkkwartetten, op. 44
1. in G groot
2. in Bes groot
3. in As groot
3 Strijkkwartetten, op. 47
3 Strijkkwintetten; inclusief
- Kwintet in C groot (voor 2 violen, 2 altviolen en cello), op. 45
3 Strijkkwartetten, op. 56
Derde Nachtmuziek, voor dwarsfluit, viool, altviool en cello, op. 26
Kwartet in g klein, voor dwarsfluit, viool, altviool en cello, op. 19 nr. 2
Sonata in F groot
Notturno in Es groot

Vernoeming

In 1894 werd in de Weense wijk Penzing (14e district) de Gyrowetzgasse naar hem genoemd.

Bibliografie

Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9
Hans-Ulrich Schäfer-Lembeck: Die Darstellung des Altdeutschen in den Opern des 19. Jahrhunderts, Egelsbach: Hansel-Hohenhausen, 1995, 266 p.
Guy Gosselin: L'age d'or de la vie musicale a Douai 1800-1850, Liège: Editones Mardaga, 1994, 236 ES p.
Stanislav V. Klima: Skladatel Vojtech Jirovec a jizni Cechy. (Der Tonkünstler Vojtech Jirovec und Sudböhmen), Jihocesky sbornik historicky. 54 (1985), S. 183-193.
William E. Hettrick: The Autobiography of Adalbert Gyrowetz (1763–1850), in: Studien zur Musikwissenschaft. 1991, 41–74.
Othmar Wessely: Adalbert Gyrowetz (1/2) Adalbert Gyrowetz (2/2), in: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 7. Duncker & Humblot, Berlin 1966, S. 363 f.
František Topič, František Bartoš (pref.): Vlastní životopis Vojtěcha Jírovce, 1940.
Alfred Einstein (Hg.): Lebensläufe deutscher Musiker von ihnen selbst erzählt. Band III/ IV: Adalbert Gyrowetz (1763-1850). Leipzig 1915. (= Autobiographie)
Carl Ferdinand Pohl: Adalbert Gyrowetz in: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 10. Duncker & Humblot, Leipzig 1879, S. 247–249.