Dînewerî

Dînewerî
Dînewerî
Navê rastî
Ebû Henîfe, Ehmedê kurê Dawidê Dînewerî أبو حنيفة أحمد بن داود الدِينَوَرِي
Jidayikbûn820
Kirmaşan
Mirin24ê tîrmeha 895an-896
(75-80 Salî)
Dînewer
EsilKurd
BernavDînewerî (Ehmedê Dînewerî)
Hevwelatî Kurdistan
PîşeKurdnasî, dîrok, stêrnasî, erdnîgarî, botanîk, matematîk, lajwerd û tefsîr
SerdemSerdema zêrîn a îslamê
[Sedsala 9an]
BandorbarÎbn Sikît
BandorkerBîrûnî, Îbn Beytar, Îbn Sîde, Yaqût Hemawî, Îbn Sîna, Ebdurehman Sûfî, Mehrdad Izady
DînÎslam
Dê û bav
  • Dawid (bav)
biguhêreBelge

Dînewerî an Ehmedê Dînewerî an jî Ebû Henîfe Dînewerî (jdb. 820, Kirmaşan − m. 24 tîrmeh 895, Dînewer) Kurdnas, riweknas, stêrnas, erdnas, matematîknas û dîroknasê kurd e.[1] Kurdnasê herî pêşîn e ku li ser antropolojî, dîrok û nîjada kurdan xebitiye.[2]

Jînenîgarî

Dînewerî di sala 815an an jî 820an de li Rojhilata Kurdistanê li bajarê Kirmaşanê ji dayik bûye. Navê wî yê rastî Ehmed e, Navdanka wî Ebû Henîfe (Bavê Henîfe) ye, Navê bavê wî Dawid e û navê kalikê wî jî Wenand e.
Wenand bixwe li ser dînê zerdeştîtiyê bû piştî Belavbûna îslamê bûye misilman.
Dînewerî bernavka xwe cihê ku lê ji dayîkbûye ji Herêma Dînewerê digre û di 24ê tîrmehê 896an de li Dînewerê wefat kiriye.[3]

Perwerdehî û xebatên Dînewerî

Dînewerî perwerdehiya xweya stêrnasî, matematîk û mekanîkê li bajarê Îsfehanê girtiye, perwerdehiya xweya fîlolojî û helbestiyê jî li bajarê Kufe û Besreyê girtiye. Li Kufeyê li cem Îbn Sikkît (m. 858) ders hildaye.

Dînewerî piştî perwerdeya xwe a li Kufeyê şûnde li herêmên wek Îran, Îraq, Efxanistan, Filistîn, Sûrî, Belûçistan û Xorasanê digere û agahiyên hîn dibe di pirtûka xwe a bi navê Kitabu'n-nebat de berhev dike.

Dînewerî zanistvanê kurd yê pirralî ye, ne tenê li ser qadek du qadan di gelek qadan de çixir kolaye û rê daye pêş zanyarên dû xwe.

Di warê riweknasiyê de, di warê ajalnasiyê de, di warê zimannasiyê (fîlolojî) de, di warê mentiqê de, di warê dîrokê de, di warê erdnîgariyê de, di warê astronomiyê de, di warê meteorolojiyê de, di warê matematîk û mekanîkê de berhem nivîsiye û van berhemên wî ji alî zanyarên mezin ên dû wî weke çavkaniyên herî bi bawerî hatine bikarhanîn. Di heman demê de avakarê îlmê qethiyetê ye. Di nava misilmanan de weke "Bavê riweknasiyê" hatiye bi navkirin. Ji ber ku bi pirralîbûna xwe bala gelek zanyarên biyanî kişandiye, gelek zanyarên biyanî li ser lêkolîn kirine. Li Ewropayê di derdora zanistî de weke "Dehayê Kurd" tê naskirin.[4]

Dînewerî di derdorê sala 850î de ji bo xebatên xwe yên li stêrnasiyê çavdêrî ava kiriye û du sed sal ev çavdêriya wî hatiye xebitandin. Ebdurehman Sûfî di sala 946an de tê Dînewerê digere çavdêriya Dînewerî dîtiye lê piştî erişên mongolan ev çavdêrî bi temamî ve hatiye xirabkirin. Bîrûnî bi xebatên Dînewerî ên li ser stêrnasiyê pir bawer kiriye.

Di Serdema zêrîn a îslamê de gelek pirtûk li ser zanist û dîrokê nivîsandiye. Pirtûka wî a herî bi nav û deng "Kitab el-Nebat" (Pirtûka riwekan) ye.
Her çiqas pelên wî negîhîştibin wexta me jî, Dînewerî 13 cîld jî tefsîra Quranê nivîsiye. Yaqût Hemawî (1179–1229) ji bo tefsîra Dînewerî gotiye: "Pêşiya wî tu kesek weke Dînewerî baş Quranê tefsîr nekiribû".

Xebatên wî yên li ser kurdan

Dînewerî bûye ji zanyarên yekem ku li ser dîrok û antroplojiya kurdan lêkolîn kiriye û pirtûkeke bi navê "Ensab el-Ekrad" (Jêdera Kurdan) nîvîsandiye. Di vê berhema xwe de ji dîrokên kevnar heya roja xwe bav û kalên kurdan girtiye dest. Dîsa di dîrokê de yekem car wî xerîteya Kurdistanê xêz kiriye. Navê Kurdistanê di xeriteya xwe de bikarhaniye.[5][6] Her çiqas ev berhema wî negihiştîbe roja me jî, di gelek berhemên dîroknasan de behsa vê berhemê dikin. Ji ber vê xebata wî ya li ser kurdan Dînewerî wek Kurdologê herî mezin û pêşîn jî tê qebûlkirin.

Gotinên ji bo Dînewerî

Berhemên Dînewerî bala gelek lêkolîneran kişandiye. Di der barê Dînewerî de ji zanyaran çend nirxandin jî wisa ne:

Mehrdad Izady dibêje;

Bruno Silberberg (Lêkolînerê Alman) jî dibêje;

Yaqût Hemawî di berhema xwe a bi navê Ebû Hayyan et-Tewhîdî Takrîzu’l de gotiye ku;

Berhemên wî

Berhemên li ser zanista matematîk û xwezayiyê

  • Kitabu'n-nebat (Pirtûka Giha)
  • Kitabu'l-Enwa (Pirtûka Rewşa Hewayê)
  • Kitab el-Cebr we'l-muqabele (Pirtûka Cebîrê)
  • Kitab el-Kusûf (Pirtûka Girtina Berê Rojê)
  • Kitab el-redd ela Reşad el-Îsfexanî (Pirtûka Valaderxistina Çavdêriyên Astronomik yên El-Îsfaxanî)
  • Kitab el-Hisab (Pirtûka Hesab)
  • Kitab'ul-Bahsi fî Hisab îl-Hind (Pirtûka Analiza Aritmatika Hindistanê)
  • Kitab'ul-Cem wet-Tefrîk (Pirtûka Aritmetikê)
  • Kitab'ul qible wez-zewal (Pirtûka Pozîzyona Stêrkan)
  • Îslah'ul Mantiq (Îslahbûna Vacê)

Berhemên li ser zanista civakî

  • Ensabu'l-Ekrad (Jêdera Kurdan)
  • Exbaru't-Tiwal (Tevahiya Dîrokê)
  • Kitab el-Kebîr (Di Dîrokê de Pirtûka Mezin)
  • Kitab el-Fusaha (Pirtûka Retorikê)
  • Kitab'ul-Buldan (Pirtûka Erdnîgar)
  • Kitab eş-Şîr we'ş-Şu'ara (Pirtûka Helbest û Helbestvanan).
  • Dînewerî tevê van berheman 13 cîld jî tefsîra Quranê nivîsiye.
  • Çavdêrîxaneya Dînewerî

Çavkanî

  1. ^ Mehrdad Izady, Kurd r.136, ISBN 9789756876404
  2. ^ A’ Dan Z’ Ye Kürtler, İbrahim Sever Işık,
  3. ^ http://www.muslimheritage.com/article/al-dinawari-advances-botany
  4. ^ http://www.kurdistanica.com/?q=node/81
  5. ^ http://www.kürtler.com/2015/11/kurt-bilim-adami-el-dinaveri-kimdir-hayati-eserleri.html?m=1#[girêdan daimî miriye]
  6. ^ Gemal Arzu, İslamin Dünü - Bugünü, Hareket Yayinlari-1975 r. 245
  7. ^ http://diyarname.com/news.php?Idx=2471

Read other articles:

Budi Fitri

Budi Fitri Inspektur Pusat Pembekalan Angkutan Angkatan Darat ke-2Masa jabatan18 November 2020 – 13 September 2021 PendahuluHerry HudrimanPenggantiAgus SantosaDirektur Kecabangan Pusat Pembekalan Angkutan Angkatan Darat ke-2Masa jabatan18 Juni 2020 – 18 November 2020 PendahuluBambang IriantoPenggantiAgus Santosa Informasi pribadiLahir0 September 1963 (umur 60)IndonesiaAlma materAkademi Militer (1987)Karier militerPihak IndonesiaDinas/cabang TNI Angkatan...

 

Bendera Ceko

Bendera Ceko Perbandingan 2:3 Dipakai 1 Januari 199330 Maret 1920 Rancangan Dwiwarna mendatar berwarna putih dan merah, dan segitiga berwarna biru di sebelah kiri. Perancang Jaroslav Kursa Bendera Ceko (Ceska: státní vlajka České republikycode: cs is deprecated ) ini sama dengan yang dipakai oleh pemerintahan Cekoslowakia. Dengan pecahnya Cekoslowakia, Republik Ceko mempertahankan bendera ini sementara Republik Slowakia mengadopsi benderanya sendiri. Bendera pertama Cekoslowakia didasark...

 

Alparslan Türkeş

BaşbuğAlparslan Türkeş Wakil Perdana Menteri TurkiMasa jabatan21 Juli 1977 – 5 Januari 1978Perdana MenteriSüleyman DemirelMenjabat bersamaNecmettin Erbakan PendahuluOrhan EyüboğluPenggantiTurhan FeyzioğluMasa jabatan31 Maret 1975 – 21 Juni 1977Perdana MenteriSüleyman DemirelMenjabat bersamaNecmettin ErbakanTurhan Feyzioğlu PendahuluZeyyat BaykaraPenggantiOrhan EyüboğluPemimpin Partai Gerakan NasionalisMasa jabatan8 Februari 1969 – 4 April 1997 Pend...

Programme Surveyor

Vous lisez un « bon article » labellisé en 2011. Programme SurveyorSondes spatiales ( Lune ) Une maquette terrestre d'une sonde Surveyor.Données générales Organisation NASA Constructeur Hughes Aircraft Programme Surveyor Domaine Étude in situ de la Lune Type de mission Atterrisseur Nombre d'exemplaires 7 Statut Missions terminées Lancement 1966-1968 Lanceur Atlas-Centaur Protection planétaire Catégorie II[1] Caractéristiques techniques Masse au lancement 995-1 036&#...

 

USS Bainbridge (DDG-96)

United States Navy guided missile destroyer For other ships with the same name, see USS Bainbridge. USS Bainbridge on 25 September 2007 History United States NameBainbridge NamesakeWilliam Bainbridge Ordered6 March 1998 BuilderBath Iron Works Laid down7 May 2003 Christened13 November 2004 Commissioned12 November 2005 HomeportNorfolk Identification MMSI number: 69977000 Callsign: NBBG Hull number: DDG-96 MottoCompetence, Dedication, Discipline StatusIn active service Badge General characterist...

 

Queen's University at Kingston

Public university in Kingston, Ontario, Canada Queen's University at KingstonLatin: Universitas Reginae apud Regiodunum[1]Other nameQueen's UniversityFormer namesQueen's College at Kingston(1841–1912)[2]MottoSapientia et Doctrina Stabilitas (Latin)Motto in EnglishWisdom and knowledge shall be the stability of thy times[3]TypePublic research universityEstablished16 October 1841(182 years ago) (1841-10-16)[2]Academic affiliationACU, CARL, CO...

Feri Sofiyan

Feri Sofiyan SH Wakil Walikota BimaMasa jabatan26 September 2018 – 26 September 2023PresidenJoko WidodoGubernurZulkieflimansyahWalikotaMuhammad LutfiPendahuluA. Rahman H. AbidinPenggantiPetahana Informasi pribadiLahir31 Desember 1968 (umur 55) Kota Bima, Nusa Tenggara Barat, IndonesiaKebangsaan IndonesiaPartai politikPANSuami/istriJumriahAlma materUniversitas MataramPekerjaanPolitisiSunting kotak info • L • B Feri Sofiyan, SH (lahir 31 Desember 1968) adalah Wakil...

 

Galat logika

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Februari 2023. Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber...

 

Ernst Poertgen

Ernst Poertgen Nazionalità  Germania Calcio Ruolo Attaccante Termine carriera 1952 CarrieraGiovanili 1925-1930 TuS Helene AltenessenSquadre di club1 1930-1933 Schwarz-Weiß Essen1933 Norimberga1934-1938 Schalke 041938-1940 Bonner1941-1942 Wacker Monaco1946-1952 BonnerNazionale 1935-1937 Germania3 (5) 1 I due numeri indicano le presenze e le reti segnate, per le sole partite di campionato.Il simbolo → indica un trasferimento in prestito.   Modif...

Mk 153 Shoulder-Launched Multipurpose Assault Weapon

Multi-role (anti-fortification, anti-armor) rocket launcher Mk 153 Shoulder-Launched Multipurpose Assault Weapon Mk 153 SMAW and munition casing.TypeMulti-role (anti-fortification, anti-armor) rocket launcherPlace of originUnited StatesService historyIn service1984–presentUsed bySee OperatorsWarsOperation Just CauseGulf WarWar in AfghanistanIraq WarYemeni Civil WarRusso-Ukrainian WarProduction historyDesignerMcDonnell DouglasManufacturerNammo Talley (formerly Talley Defe...

 

Pocket PC 2002

Version of Windows Mobile, released in 2001 Operating system Pocket PC 2002Version of the Windows Mobile operating systemPocket PC 2002's interfaceDeveloperMicrosoftSource modelClosed sourceReleased tomanufacturingOctober 4, 2001; 22 years ago (2001-10-04)PlatformsARMKernel typeWindows CEPreceded byPocket PC 2000Succeeded byWindows Mobile 2003Support statusUnsupported as of October 14, 2008 Pocket PC 2002, originally codenamed Merlin,[1] was a member of the Windows M...

 

Gyeongju (film)

GyeongjuPoster teatrikalSutradaraZhang LuProduserNa Gyeong-chan Kim Dong-hyun Zhang LuDitulis olehZhang LuPemeranPark Hae-il Shin Min-ahSinematograferCho Young-jikPenyuntingKim Hyeong-juDistributorInvent D (Korea Selatan)M-Line Distribution (seluruh dunia)Tanggal rilis 12 Juni 2014 (2014-06-12) Durasi149 menitNegaraKorea Selatan TiongkokBahasaKorean Gyeongju (Hangul: 경주) adalah film komedi romantis Korea Selatan tahun 2014 yang ditulis dan disutradarai oleh Zhang Lu, dibinta...

Jenifer (album)

2002 studio album by Jenifer BartoliJeniferStudio album by Jenifer BartoliReleasedMarch 2002 (France)November 2002 (reissue)July 2003 (Spain)RecordedDecember 2001/ January 2002Studio Plus XXX, ParisStudio Davout, ParisStudio Ferber, ParisGenrePop, pop rock, soulLabelUniversal, Island, MercuryProducerJean-François Berger, François Delabrière, Christophe Deschamps, Pierre Jaconelli, Laurent Marimbert, Nicolas Neidhardt, Vincent Perrot, Benjamin Raffaëlli, François Rause, Antoine Ve...

 

Project FUBELT

1970–1973 CIA operations in Chile to suppress Salvador Allende This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Project FUBELT – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (November 2014) (Learn how and when to remove this message) Main article: United States intervention in ChileChilean President Salvador AllendeUnited States Secretary of State Henry...

 

Перминов, Дмитрий Сергеевич

В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Перминов. Перминов Дмитрий Сергеевич Дата рождения 3 апреля 1979(1979-04-03) (45 лет) Место рождения Омск Род деятельности политик, депутат Государственной думы Российской Федерации Принадлежность  СССР →  Рос...

سورة الفتح

الفَتْح سورة الفتح الترتيب في المصحف 48 إحصائيات السُّورة عدد الآيات 29 عدد الكلمات 560 عدد الحروف 2456 السجدات لا يوجد عدد الآيات عن المواضيع الخاصة صلح الحديبية. (1 - 7) تَرتيب السُّورة في المُصحَف سورة محمد سورة الحجرات نُزول السُّورة النزول مدنية ترتيب نزولها 111 سورة الجمعة سو...

 

Nguyễn Trung Trực

Nguyễn Trung Trực阮 忠 直Chân dung Nguyễn Trung Trực trong đền thờ tại Phú Quốc, Việt Nam.SinhNguyễn Văn Lịch1838Thôn Bình Nhựt, tổng Cửu Cư Hạ, huyên Cửu An, phủ Tân An, tỉnh Gia Định(nay thuộc ấp 1, xã Thạnh Đức, huyện Bến Lức, tỉnh Long An)Mất27 tháng 10, 1868 (30 tuổi)Rạch Giá, Liên bang Đông DươngTên khácHai ChơnNguyễn Trung Trực Đối với các định nghĩa khác, xem Nguyễn Trung Trực (đ�...

 

ソールズベリー

「ソールズベリー」のその他の用法については「ソールズベリー (曖昧さ回避)」をご覧ください。 この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。 出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: ソールズベリー – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · ...

1645

This article is about the year 1645. For the chord progression, see 1-6-4-5. Calendar year Millennium: 2nd millennium Centuries: 16th century 17th century 18th century Decades: 1620s 1630s 1640s 1650s 1660s Years: 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 February 2: Battle of Inverlochy. 1645 (MDCXLV) was a common year starting on Sunday of the Gregorian calendar and a common year starting on Wednesday of the Julian calendar, the 1645th year of the Common Era (CE) and Anno...

 

Mikey Romero

American baseball player For the Filipino politician, see Mikee Romero. Baseball player Mikey RomeroRomero with the Florida Complex League Red Sox in 2022Boston Red Sox Shortstop / Second basemanBorn: (2004-01-12) January 12, 2004 (age 20)San Diego, California, U.S.Bats: LeftThrows: Right Michael Lorenzo Romero (born January 12, 2004) is an American professional baseball shortstop in the Boston Red Sox organization. Amateur career Romero attended Orange Lutheran High School in Orange, Ca...