გოტფრიდ ლაიბნიცი

გოტფრიდ ლაიბნიცი
გერმ. Gottfried Wilhelm Leibniz
დაბ. თარიღი 21 ივნისი (1 ივლისი), 1646[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13]
დაბ. ადგილი ლაიფციგი, საქსონიის საკურფიურსტო, საღვთო რომის იმპერია[14]
გარდ. თარიღი 14 ნოემბერი, 1716(1716-11-14)[6] [1] [15] [2] [5] [7] [8] [16] [9] [10] [11] [12] [17] (70 წლის)
გარდ. ადგილი ჰანოვერი, ბრაუნშვაიგ-ლიუნებურგი, საღვთო რომის იმპერია[14] [18] [19]
დასაფლავებულია Neustädter Hof- und Stadtkirche St. Johannis
მოქალაქეობა საქსონიის საკურფიურსტო
საქმიანობა მათემატიკოსი[20] [21] [22] [11] [12] , იურისტი, ფიზიკოსი[23] [24] [25] [11] , ფილოსოფოსი[21] [11] [12] , დიპლომატი, ისტორიკოსი[11] , ბიბლიოთეკარი[26] [27] [11] , მუსიკოლოგი, მთარგმნელი[11] , მუსიკის თეორეტიკოსი, მწერალი[11] [28] , diplomatician, პოეტი[11] , ინჟინერი[11] , ზოოლოგი, არქავისტი[11] , ბიოლოგი, გეოლოგი[11] , policy advisor, philosopher of law და ლოგიკოსი
მუშაობის ადგილი ლაიფციგის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი ალტდორფის უნივერსიტეტი[29] , ლაიფციგის უნივერსიტეტი[29] , იენის უნივერსიტეტი[29] , Alte Nikolaischule (Leipzig) და Thomasschule zu Leipzig
განთქმული მოსწავლეები იაკობ ბერნული, იოჰან ბერნული და Raphael Levi Hannover
სამეცნიერო ხარისხი ხელოვნების ბაკალავრი, ხელოვნების მაგისტრი, სამართლის ბაკალავრი, ჰაბილიტაცია, სამართლის დოქტორი და ფილოსოფიის დოქტორი[30]
მამა ფრიდრიხ ლაიბნიცი[31]
დედა კათარინა შმუკი[32]
ჯილდოები სამეფო საზოგადოების წევრი[33]
გავლენა მოახდინეს
ხელმოწერა

გოტფრიდ ვილჰელმ ლაიბნიცი (გერმ. Gottfried Wilhelm Leibniz; დ. 1 ივლისი, 1646, ლაიფციგი — გ. 14 ნოემბერი 1716, ჰანოვერი) — გერმანელი მათემატიკოსი, ფილოსოფოსი, ლოგიკოსი, მექანიკოსი, ფიზიკოსი, იურისტი, ისტორიკოსი, დიპლომატი, გამომგონებელი და ლინგვისტი.[34][35][36] პრუსიის მეცნიერებათა აკადემიის დამაარსებელი და პირველი პრეზიდენტი,[35][37][38] საფრანგეთის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრი.[39]

მნიშვნელოვანი სამეცნიერო მიღწევები:

გოტფრიდ ლაიბნიცი ითვლება XVII საუკუნის ფილოსოფიის დამსრულებლადა და გერმანული იდეალიზმის წინამორბედად. შექმნა ფილოსოფიური სისტემა, რომელიც მონადოლოგიის სახელითაა ცნობილი.[42] განავითარა სწავლება ანალიზისა და სინთეზის შესახებ,[34][43] პირველმა ჩამოაყალიბა საკმარისი საფუძვლის პრინციპი (რომელსაც მიკუთვნებული აქვს არა მხოლოდ ლოგიკური, არამედ ონტოლოგიური მნიშვნელობაც: ... არასაკმარისი საფუძვლის გარეშე, არცერთი მოვლენა არ შეიძლება აღმოჩნდეს ჭეშმარიტი ან ნამდვილი, არცერთი მტკიცებულება - სამართლიანი)[42][44] ასევე ითვლება იგივეობის კანონის თანამედროვე ფორმულირების ავტორად.[34][36][43] შემოიტანა ტერმინი „მოდელი“, წერდა ადამიანური ტვინის ფუნქციის სამანქანო მოდელირების შესაძლებლობების შესახებ.[45] ლაიბნიცმა გამოთქვა იდეა ერთი სახის ენერგიის სხვა სახით გარდაქმნის შესახებ,[34] ჩამოაყალიბა ფიზიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ვარიაციული პრინციპი — უმცირესი ქმედების პრინციპი და მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ფიზიკის სპეციალური დარგების განვითარებაში.[34][36]

პირველი იყო, რომელმაც გერმანულ ისტორიოგრაფიაში ყურადღება გაამახვილა ლინგვისტური პრობლემების გენეალოგიასთან ურთიერთკავშირზე,[46] შექმნა ენების ისტორიული წარმოშობის თეორია და მიანიჭა მათ გენეალოგიური კლასიფიკაცია, ითვლება გერმანული ფილოსოფიური და სამეცნიერო ლექსიკონის ერთ-ერთ შემქმნელად.[34][36]

ბიოგრაფია

ადრეული წლები

გოტფრიდ ვილჰელმ ლაიბნიცი დაიბადა 1646 წლის 1 ივლისს[47][48], ლაიფციგის უნივერსიტეტის მორალის ფილოსოფიის პროფესორის ფრიდრიხ ლაიბნიცისა და იურისპრუდენციის გამოჩენილი პროფესორის ქალიშვილის — კატერინა შმუკის ოჯახში.[49][50][51][52][53][54][55] გოტფრიდის მამა სერბო-ლუჟიცული წარმოშობის იყო.[56][57] დედის მხრიდან კი, როგორც ეტყობოდა, გერმანელი წინაპრები ჰყავდა.[53]

ვილჰემის მამამ ადრეულ ასაკშივე შეამჩნია შვილის ნიჭიერება და ცდილობდა მასში ცნობისმოყვარეობის გრძნობა გაეღვივებინა, ხშირად უყვებოდა პატარ-პატარა ეპიზოდებს საღმრთო და საერო ისტორიიდან; ლაიბნიცის თქმით, ამ ისტორიებმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა მასზე და ისინი ბავშვობის ყველაზე ძლიერი შთაბეჭდილებები იყო. შვიდი წლისაც არ იყო როდესაც მამა დაეღუპა; დარჩა მამის ძალიან დიდი ბიბლიოთეკა. იგი ყვებოდა:

როდესაც წამოვიზარდე, ნებისმიერი სახის ისტორიული მოთხრობების კითხვისას განსაკუთრებულ სიამოვნებას ვიღებდი. გერმანული წიგნებს, რომლებიც ხელში ჩამივარდებოდა, სანამ ბოლომდე არ წავიკითხავდი არ „ვუშვებდი“. ლათინური ენის შესწავლა თავდაპირველად სკოლაში დავიწყე და მას გაუცნობიერებლად და ნელი ტემპით ვსწავლობდი, იმ ერთ შემთხვევამდე, რომელმაც აბსოლუტურად ინდივიდუალური გზა მიჩვენა. სახლში, რომელშიც მე ვცხოვრობდი, ერთი სტუდენტის მიერ დატოვებულ ორ წიგნს წავაწყდი. ერთი მათგანი იყო ტიტუს ლივიუსის თხზულება, ხოლო მეორე — ზეტ კალვისიუსის ქრონოლოგიური საგანძური.

კალვიზიას შემოქმედებას ლაიბნიცმა ადვილად აუღო ალღო, რადგან მას ჰქონდა საზოგადო ისტორიის გერმანულენოვანი წიგნი, რომელშიც ისეთ საკითხებზე საუბრობდნენ, რაზეც კალვიზია წერდა; თუმცა, კალვიზიასგან განსხვავებით, ლივიუსის კითხვისას ლაიბნიცი ყოველთვის „ჩიხში“ ხვდებოდა.[53] ლაიბნიცს წარმოდგენა არ ჰქონდა ძველი ხალხის ცხოვრებასა და მათი წერის მანერებზე; მიჩვეული არ იყო ისტორიოგრაფების ამაღლებულ რიტორიკას, რომელიც ყოველდღიურ გაგებაზე მაღლა იდგა; ვერ გებულობდა ნაწარმოების ვერცერთ ხაზს. ეს გამოცემა უძველესი იყო, გრავიურებით გაფორმებული, ამიტომ ლაიბნიცი ყურადღებით აკვირდებოდა გრავიურებსა და მინაწერებს, რისი გაგებაც არ შეეძლო, მას უბრალოდ გამოტოვებდა ხოლმე.[53] ეს მოქმედება მან რამდენიმეჯერ გაიმეორა და ბოლომდე გადაფურცლა წიგნი; ასეთი სახის მოქმედებით, მან უკეთ შეძლო გაეგო ის, რაც წინათ ვერ შეძლო. ამ მოქმედებებს იმეორებდა მანამდე, სანამ ულექსიკონოდ არ შეძლო წაკითხულის ძირითადი ნაწილის გაგება.[53]

ლაიბნიცის მასწავლებელმა მალევე შეამჩნია, თუ რითი იყო დაკავებული მისი მოსწავლე და ბევრი ფიქრის გარეშე, იგი გააგზავნა იმ პირებთან, რომლებსაც გოტფრიდი უნდა აღეზარდათ, მათ ყურადღება უნდა მიექციათ ლაიბნიცის „უადგილო და ნაადრევ ქმედებებზე“. მისივე სიტყვებით, ეს მოქმედებები მხოლოდ ხელს შეუშლიდა ლაიბნიცის სწავლას.[53] ლივიუსიც ისევე გამოადგებოდა ლაიბნიცს, როგორც კოტურნი პიგმეებს; უფროსი ასაკის მკითხველზე გათვლილი წიგნები გოტფრიდს ჩამოართვეს და სანაცვლოდ იან კომენსკის „Orbis pictus“ და მარტინ ლუთერის მოკლე კატეხიზმო მისცეს.[53][58]

უნივერსიტეტებში სწავლა

ნიურნბერგში ცხოვრება

პოლიტიკური და პუბლიცისტური მოღვაწეობა

სამეცნიერო მოღვაწეობა

ლაიბნიცსა და ნიუტონს შორის დავა

ბოლო წლები

ლიტერატურა

ბიბლიოგრაფია

  • Bodemann, Eduard, Die Leibniz-Handschriften der Königlichen öffentlichen Bibliothek zu Hannover, 1895, (anastatic reprint: Hildesheim, Georg Olms, 1966).
  • Bodemann, Eduard, Der Briefwechsel des Gottfried Wilhelm Leibniz in der Königlichen öffentliche Bibliothek zu Hannover, 1895, (anastatic reprint: Hildesheim, Georg Olms, 1966).
  • Ravier, Émile, Bibliographie des œuvres de Leibniz, Paris: Alcan, 1937 (anastatic reprint Hildesheim: Georg Olms, 1966).
  • Heinekamp, Albert and Mertens, Marlen. Leibniz-Bibliographie. Die Literatur über Leibniz bis 1980, Frankfurt: Vittorio Klostermann, 1984.
  • Heinekamp, Albert and Mertens, Marlen. Leibniz-Bibliographie. Die Literatur über Leibniz. Band II: 1981–1990, Frankfurt: Vittorio Klostermann, 1996.

ბიბლიოგრაფია 25 000-ზე მეტი დასახელებით შესაძლებელია Leibniz Bibliographie.

ძირითადი ლიტერატურა

  • Wiener, Philip, (ed.), 1951. Leibniz: Selections. Scribner.
  • Schrecker, Paul & Schrecker, Anne Martin, (eds.), 1965. Monadology and other Philosophical Essays. Prentice-Hall.
  • Parkinson, G. H. R. (ed.), 1966. Logical Papers. Clarendon Press.
  • Mason, H. T. & Parkinson, G. H. R. (eds.), 1967. The Leibniz-Arnauld Correspondence. Manchester University Press.
  • Loemker, Leroy, (ed.), 1969[1956]. Leibniz: Philosophical Papers and Letters. Reidel.
  • Morris, Mary & Parkinson, G. H. R. (eds.), 1973. Philosophical Writings. Everyman’s University Library.
  • Riley, Patrick, (ed.), 1988. Leibniz: Political Writings. Cambridge University Press.
  • Niall, R. Martin, D. & Brown, Stuart (eds.), 1988. Discourse on Metaphysics and Related Writings. Manchester University Press.
  • Ariew, Roger and Garber, Daniel. (eds.), 1989. Leibniz: Philosophical Essays. Hackett.
  • Rescher, Nicholas (ed.), 1991. G. W. Leibniz’s Monadology. An Edition for Students, University of Pittsburgh Press.
  • Parkinson, G. H. R. (ed.) 1992. De Summa Rerum. Metaphysical Papers, 1675–1676. Yale University Press.
  • Cook, Daniel, & Rosemont, Henry Jr., (eds.), 1994. Leibniz: Writings on China. Open Court.
  • Farrer, Austin (ed.), 1995. Theodicy, Open Court.
  • Remnant, Peter, & Bennett, Jonathan, (eds.), 1996 (1981). Leibniz: New Essays on Human Understanding. Cambridge University Press.
  • Woolhouse, R. S., and Francks, R., (eds.), 1997. Leibniz's 'New System' and Associated Contemporary Texts. Oxford University Press.
  • Woolhouse, R. S., and Francks, R., (eds.), 1998. Leibniz: Philosophical Texts. Oxford University Press.
  • Ariew, Roger, (ed.), 2000. G. W. Leibniz and Samuel Clarke: Correspondence. Hackett.
  • Richard T. W. Arthur, (ed.), 2001. The Labyrinth of the Continuum: Writings on the Continuum Problem, 1672–1686. Yale University Press.
  • Richard T. W. Arthur, 2014. Leibniz. John Wiley & Sons.
  • Robert C. Sleigh Jr., (ed.), 2005. Confessio Philosophi: Papers Concerning the Problem of Evil, 1671–1678. Yale University Press.
  • Dascal, Marcelo (ed.), 2006. “G. W. Leibniz. The Art of Controversies’’, Springer.
  • Strickland, Lloyd, 2006 (ed.). The Shorter Leibniz Texts: A Collection of New Translations. Continuum.
  • Look, Brandon and Rutherford, Donald (eds.), 2007. The Leibniz-Des Bosses Correspondence, Yale University Press.
  • Cohen, Claudine and Wakefield, Andre, (eds.), 2008. Protogaea. University of Chicago Press.
  • Murray, Michael, (ed.) 2011. Dissertation on Predestination and Grace, Yale University Press.
  • Strickand, Lloyd (ed.), 2011. Leibniz and the two Sophies. The Philosophical Correspondence, Toronto.
  • Lodge, Paul (ed.), 2013. The Leibniz-De Volder Correspondence: With Selections from the Correspondence Between Leibniz and Johann Bernoulli, Yale University Press.
  • Artosi, Alberto, Pieri, Bernardo, Sartor, Giovanni (eds.), 2014. Leibniz: Logico-Philosophical Puzzles in the Law, Springer.

მეორადი ლიტერატურა 1950 წლამდე

  • Du Bois-Reymond, Paul, 1974. Leibnizsche Gedanken in der neueren Naturwissenschaft, Berlin: Dummler, 1871 (reprinted in his Vorträge über Philosophie und Gesellschaft, Hamburg: Felix Meiner).
  • Couturat, Louis, 1901. La Logique de Leibniz. Paris: Felix Alcan.
  • Heidegger, Martin, 1983. The Metaphysical Foundations of Logic. Indiana University Press (lecture course, 1928).
  • Lovejoy, Arthur O., 1957 (1936). "Plenitude and Sufficient Reason in Leibniz and Spinoza" in his The Great Chain of Being. Harvard University Press: 144–82. Reprinted in Frankfurt, H. G., (ed.), 1972. Leibniz: A Collection of Critical Essays. Anchor Books 1972.
  • Mackie, John Milton; Guhrauer, Gottschalk Eduard, 1845. Life of Godfrey William von თარგი:Notatypo. Gould, Kendall and Lincoln.
  • Russell, Bertrand, 1900, A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz, Cambridge: The University Press.
  • Smith, David Eugene (1929). A Source Book in Mathematics. New York and London: McGraw-Hill Book Company, Inc.. 
  • Trendelenburg, F. A., 1857, "Über Leibnizens Entwurf einer allgemeinen Charakteristik," Philosophische Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Aus dem Jahr 1856, Berlin: Commission Dümmler, pp. 36–69.
  • Ward, A. W., 1911. Leibniz as a Politician (lecture)

მეორადი ლიტერატურა 1950 წლის შემდეგ

  • Adams, Robert Merrihew. 1994. Leibniz: Determinist, Theist, Idealist. New York: Oxford, Oxford University Press.
  • Aiton, Eric J., 1985. Leibniz: A Biography. Hilger (UK).
  • Maria Rosa Antognazza, 2008. Leibniz: An Intellectual Biography. Cambridge Univ. Press.
  • Bos, H. J. M. (1974). „Differentials, higher-order differentials and the derivative in the Leibnizian calculus“. Archive for History of Exact Sciences. 14: 1–90. doi:10.1007/bf00327456. ISSN 0003-9519.
  • Stuart Brown (ed.), 1999. The Young Leibniz and His Philosophy (1646–76), Dordrecht, Kluwer.
  • Davis, Martin, 2000. The Universal Computer: The Road from Leibniz to Turing. WW Norton.
  • Deleuze, Gilles, 1993. The Fold: Leibniz and the Baroque. University of Minnesota Press.
  • Fahrenberg, Jochen, 2017. “The influence of Gottfried Wilhelm Leibniz on the Psychology, Philosophy, and Ethics of Wilhelm Wundt.” PsyDok[მკვდარი ბმული]
  • Finster, Reinhard & van den Heuvel, Gerd 2000. Gottfried Wilhelm Leibniz. Mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. 4. Auflage. Rowohlt, Reinbek bei Hamburg (Rowohlts Monographien, 50481), ISBN 3-499-50481-2.
  • Grattan-Guinness, Ivor, 1997. The Norton History of the Mathematical Sciences. W W Norton.
  • Hall, A. R., 1980. Philosophers at War: The Quarrel between Newton and Leibniz. Cambridge University Press.
  • Hamza, Gabor, 2005. "Le développement du droit privé européen". ELTE Eotvos Kiado Budapest.
  • Hostler, John, 1975. Leibniz's Moral Philosophy. UK: Duckworth.
  • Ishiguro, Hidé 1990. Leibniz's Philosophy of Logic and Language. Cambridge University Press.
  • Jolley, Nicholas, ed., 1995. The Cambridge Companion to Leibniz. Cambridge University Press.
  • Kaldis, Byron, 2011. Leibniz' Argument for Innate Ideas in Just the Arguments: 100 of the Most Important Arguments in Western Philosophy edited by M Bruce & S Barbone. Blackwell.
  • LeClerc, Ivor, (ed.), 1973. The Philosophy of Leibniz and the Modern World. Vanderbilt University Press.
  • Luchte, James (2006). „Mathesis and Analysis: Finitude and the Infinite in the Monadology of Leibniz“. Heythrop Journal. 47 (4): 519–543. doi:10.1111/j.1468-2265.2006.00296.x.
  • Mates, Benson, 1986. The Philosophy of Leibniz: Metaphysics and Language. Oxford University Press.
  • Mercer, Christia, 2001. Leibniz's Metaphysics: Its Origins and Development. Cambridge University Press.
  • Perkins, Franklin, 2004. Leibniz and China: A Commerce of Light. Cambridge University Press.
  • Riley, Patrick, 1996. Leibniz's Universal Jurisprudence: Justice as the Charity of the Wise. Harvard University Press.
  • Rutherford, Donald, 1998. Leibniz and the Rational Order of Nature. Cambridge University Press.
  • Schulte-Albert, H. G. (1971). Gottfried Wilhelm Leibniz and Library Classification. The Journal of Library History (1966–1972), (2). 133–152.
  • Smith, Justin E. H., 2011. Divine Machines. Leibniz and the Sciences of Life, Princeton University Press.
  • Wilson, Catherine, 1989. Leibniz's Metaphysics: A Historical and Comparative Study. Princeton University Press.
  • Zalta, E. N. (2000). „A (Leibnizian) Theory of Concepts“ (PDF). Philosophiegeschichte und logische Analyse / Logical Analysis and History of Philosophy. 3: 137–183.

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

  1. ↑ 1.0 1.1 MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
  2. ↑ 2.0 2.1 SNAC — 2010.
  3. ↑ Find a Grave — 1996.
  4. ↑ Internet Philosophy Ontology project
  5. ↑ 5.0 5.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  6. ↑ 6.0 6.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  7. ↑ 7.0 7.1 Schäfer J. Ökumenisches Heiligenlexikon — 1998.
  8. ↑ 8.0 8.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  9. ↑ 9.0 9.1 Babelio — 2007.
  10. ↑ 10.0 10.1 FINA Wiki — ავსტრიის მეცნიერებათა აკადემია.
  11. ↑ 11.00 11.01 11.02 11.03 11.04 11.05 11.06 11.07 11.08 11.09 11.10 11.11 11.12 BeWeB
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 The Fine Art Archive — 2003.
  13. ↑ https://www.astro.com/astro-databank/Leibniz,_Gottfried
  14. ↑ 14.0 14.1 Майоров Г. Г. Лейбниц Готфрид Вильгельм // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 14 : Куна — Ломами. — С. 268–270.
  15. ↑ Belaval Y., Look B. C. Encyclopædia Britannica
  16. ↑ Roglo — 1997. — 10000000 ეგზ.
  17. ↑ Annuaire prosopographique : la France savante / B. Delmas, R. Mathis — 2009.
  18. ↑ http://www.gutenberg.org/files/40957/40957-h/40957-h.htm
  19. ↑ Kalesse M. Ekkehard Winterfeldt (1932-2014) // Angewandte Chemie International Edition — Wiley, 2014. — Vol. 54, Iss. 1. — P. 35. — ISSN 1433-7851; 1521-3773 — doi:10.1002/ANIE.201410838
  20. ↑ Book of a lifetime: Cyclopaedia, By Ephraim Chambers // The Independent — Britain: 2013. — 176681 ეგზ. — ISSN 1741-9743
  21. ↑ 21.0 21.1 Germany famous native sons and daughters
  22. ↑ http://www.nndb.com/edu/632/000071419/
  23. ↑ https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/978-94-010-0155-7_22.pdf
  24. ↑ Behind those beats // The Hindu — 2012. — ISSN 0971-751X
  25. ↑ https://link.springer.com/content/pdf/10.1007%2F978-1-4614-1168-0_2.pdf
  26. ↑ JSTOR — 1995.
  27. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1081/E-ELIS3-120043254
  28. ↑ Library of the World's Best Literature / C. D. Warner — 1897.
  29. ↑ 29.0 29.1 29.2 Stanford Encyclopedia of Philosophy — Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. — ISSN 1095-5054
  30. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  31. ↑ https://www.deutsche-biographie.de/gnd118571249.html#ndbcontent
  32. ↑ http://www.gwleibniz.com/friedrich_leibniz/friedrich_leibniz.html
  33. ↑ MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
  34. ↑ 34.0 34.1 34.2 34.3 34.4 34.5 34.6 34.7 34.8 Russell, Bertrand (15 April 2013). History of Western Philosophy: Collectors Edition, revised, Routledge, გვ. 469. ISBN 978-1-135-69284-1.  Extract of page 469
  35. ↑ 35.0 35.1 Большой Энциклопедический словарь 2000.
  36. ↑ 36.0 36.1 36.2 36.3 36.4 В. Лейбниц // Большая энциклопедия Кирилла и Мефодия 2004.
  37. ↑ ი.მ. კონდაკოვი,, ფსიქოლოგიის ლექსიკონი, 2000.
  38. ↑ Новая философская энциклопедия: В 4 тт. Под ред. В. С. Стёпина 2001.
  39. ↑ 39.0 39.1 Математический энциклопедический словарь, М.: Советская энциклопедия, 1988.
  40. ↑ Белл Э. Т. Творцы математики 1979.
  41. ↑ http://www.leibniz-translations.com/binary.htm Explanation of binary arithmetic. (ინგლისური)
  42. ↑ 42.0 42.1 Философский энциклопедический словарь. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов 1983.
  43. ↑ 43.0 43.1 Блинников Л. В., Великие философы: учебный словарь-справочник, изд. 2, М., 1997.
  44. ↑ Избранные философские сочинения. — М., 1908. — С. 347.
  45. ↑ Энциклопедический словарь, 2009.
  46. ↑ Меркулов В. И., Откуда родом варяжские гости? (Генеалогическая реконструкция по немецким источникам), 2010.
  47. ↑ Энциклопедия Кольера 2000.
  48. ↑ Encyclopædia Britannica: Gottfried Wilhelm Leibniz(ინგლისური)
  49. ↑ Brandon C. Look. The Continuum Companion to Leibniz. 528 pages Continuum International Publishing Group, 4 Aug 2011. ციტირების თარიღი: 2012-01-26.  ISBN 0826429750. (ინგლისური)
  50. ↑ (Professor Gregory Brown) — University of Houston. Friedrich Leibniz. Leibniz Society of North America. ციტირების თარიღი: 2012-01-26.  (ინგლისური)
  51. ↑ (Heinrich Schepers & Ronald Calinger) — Richard S. Westfall Department of History and Philosophy of Science Indiana University — The Galileo Project — Rice University edu-Catalogue (ინგლისური) Проверено 27 января 2012.
  52. ↑ Nicholas Jolley — The Cambridge companion to Leibniz — 500 pages — DOI:10.1017/CCOL0521365880.002. Cambridge University Press, 1995. ციტირების თარიღი: 2012-01-26.  ISBN 0521367697. (ინგლისური)
  53. ↑ 53.0 53.1 53.2 53.3 53.4 53.5 53.6 Филиппов M. M. Готфрид Лейбниц. Его жизнь, общественная, научная и философская деятельность. — 1893, Глава I «Происхождение. — Суеверия XVII века. — Влияние отца. — Недальновидный учитель. — Чтение классиков и схоластов».
  54. ↑ Carl von Prantl: Gottfried Wilhelm Leibniz. In: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 18, Duncker & Humblot, Leipzig 1883, S. 172—209.
  55. ↑ Stanford Encyclopedia of Philosophy: Gottfried Wilhelm Leibniz (ინგლისური)
  56. ↑ Comenius in England, Oxford University Press 1932, p. 6.
  57. ↑ Poland and Germany Studies Centre on Polish-German Affairs, Greenwood press 1994, p. 30. (ინგლისური)
  58. ↑ Robert Latta, M.A., Предисловие к изданию трудов Лейбница. CLARENDON PRESS, 1898 [1] დაარქივებული 2014-08-21 საიტზე Wayback Machine. (ინგლისური)
ხ • გ • რ
განმანათლებლობა
განმანათლებლები ქვეყნების მიხედვით
ავსტრია: იოზეფ II | ლეოპოლდ II | მარია ტერეზია
დანია-ნორვეგია: ლუდვიგ ჰოლბერგი | იენს შილდერუპ სნეედორფი | იოჰან ფრიდრიხ შტრუენზეე | ეგერტ ოლაფსონი
საფრანგეთი: პიერ ბეილი | ფონტენელი | მონტესკიე | ფრანსუა კენი | ვოლტერი | ბიუფონი | ჟან-ჟაკ რუსო | დენი დიდრო | ჰელვეციუსი | ჟან დ'ალამბერი | ბარონ დ'ოლბახი | მარკიზ დე სადი | კონდორსე | ანტუან ლავუაზიე | ოლიმპია დე გუგესი | იხ. აგრეთვე: ფრანგი ენციკლოპედისტები
გერმანია: ერჰარდ ვაიგელი | გოტფრიდ ვილჰელმ ფონ ლაიბნიცი | ფრიდრიხ II | იმანუელ კანტი | გოტჰოლდ ეფრაიმ ლესინგი | თომას აბტი | იოჰან გოტფრიდ ჰერდერი | ადამ ვაისჰაუპტი | იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე | ფრიდრიხ შილერი | კარლ ფრიდრიხ გაუსი | იხ. აგრეთვე: გერმანული კლასიციზმი
დიდი ბრიტანეთი: ტომას ჰობზი | ჯონ ლოკი | ისააკ ნიუტონი | სემუელ ჯონსონი | დევიდ ჰიუმი | ლორდი მონბოდო | ადამ სმითი | თომას პეინი | ჯონ უილქსი | ედმუნდ ბურკე | ედუარდ გიბონი | ჯეიმზ ბოსუელი | ჯერემი ბენტჰემი | მერი უოლსტოუნკრაფტი | იხ. ასევე: შოტლანდიური განმანათლებლობა
იტალია: ჯანბატისტა ვიკო | ჩეზარე ბეკარია
ნიდერლანდები: ჰუგო გროტიუსი | ბარუხ სპინოზა
პოლონეთი: სტანისლავ ლეშჩინსკი | სტანისლავ კონარსკი | სტანისლავ აუგუსტ პონიატოვსკი | იგნაცი კრასიცკი | ჰუგო კოლოტაი | იგნაცი პოტოცკი | სტანისლავ სტასიცკი | იან სნიადეცკი | იეჯეი სნიადეცკი | ვოიცეხ ბოგუსლავკი | ფრანციშეკ ბოჰომოლეცი | ფრანციშეკ სალეზი იჟიერსკი | ფრანციშეკ კარპინსკი | ფრანციშეკ დიონიზი კნიაჟნინი | ჰუგო კოლატაი | ადამ ნარუშევიჩი | იულიან ურსინ ნიემცევიჩი | სტანისლავ სტაშიჩი | სტანისლავ ტრემბეცკი | ფრანციშეკ ზაბლოცკი
რუსეთი: ეკატერინე დიდი | პეტრე დიდი | ეკატერინა დაშკოვა | მიხეილ ლომონოსოვი | ივან შუვალოვი | ნიკოლაი ნოვიკოვი | ალექსანდრ რადიშჩევი | მიხაილ შჩერბატოვი
ესპანეთი: გასპარ მელქიორ დე ხოველანოსი | ლეანდრო ფერნანდეს დე მორატინი
აშშ: ბენჯამენ ფრანკლინი | დევიდ რიტენჰაუზი | ჯონ ადამსი | ტომას ჯეფერსონი
განმანათლებლობასთან დაკავშირებული კონცეფციები
კაპიტალიზმი | სამოქალაქო თავისუფლებები | კრიტიკული აზროვნება | დეიზმი | დემოკრატია | ემპირიზმი | განათლებული აბსოლუტიზმი | თავისუფალი ბაზრები | ჰასკალა | ჰუმანიზმი | ლიბერალიზმი | ნატურფილოსოფია | რაციონალიზმი | გონი | Sapere aude | მეცნიერება | სეკულარიზმი