Georg Leo Graf von Caprivi de Caprera de Montecuccoli (24. febrúar 1831 – 6. febrúar 1899) var þýskur hershöfðingi og stjórnmálamaður sem tók við af Otto von Bismarck sem kanslari Þýskalands og gegndi því embætti í fjögur ár; frá 1890 til 1894. Caprivi var talsmaður iðnaðar- og verslunarþróunar og stóð sem kanslari fyrir fjölda verslunarsamninga til að draga úr verndartollum milli ríkja. Viðleitni hans til að koma á verslunarfrelsi var óvinsæl meðal íhaldssamra landbúnaðarstétta, sérstaklega meðal prússnesku junkeranna. Hann lofaði kaþólska Miðflokknum umótum í þýska menntakerfinu sem ættu að auka áhrif þeirra en tókst ekki að standa við loforð sín. Vegna stefnubreytingar Vilhjálms 2. Þýskalandskeisara í utanríkismálum hætti Caprivi hernaðar- og efnahagssamstarfi Þjóðverja við Rússland, en tókst ekki að stofna til nánara bandalags við Bretland líkt og hann átti að gera. Honum tókst þó að endurskipuleggja þýska herinn.[1]
Kanslaratíð
Stjórnartíð Caprivi einkenndist af svokallaðri „nýrri stefnu“ (Neuer Kurs)[2] bæði í innan- og utanríkismálum. Heima fyrir voru jafnaðarmenn farnir að safnast saman í þýska Jafnaðarmannaflokkinn en í utanríkismálum voru Þjóðverjar farnir að sækjast eftir vinsamlegra sambandi við Bretland. Caprivi gerði árið 1890 Helgoland-Sansibar-samninginn við Breta og gaf Bretum yfirráð í Sansibar í skiptum fyrir eyjuna Helgoland við norðurströnd Þýskalands. Nýlendusinnar innan Þýskalands voru ekki hrifnir af þessu og verndunarsinnar úr íhaldssömu landbúnaðarstéttunum voru heldur ekki hrifnir af honum vegna stuðnings hans við verslunarfrelsi. Í samningnum fengu Þjóðverjar einnig landræmu sem varð kölluð „fingur Caprivi“[3] og tengdi þýsku Suðvestur-Afríku við Sambesífljót. Caprivi vonaðist til að nota fljótið til að versla við Austur-Afríku, en fljótið reyndist ófært.[4] Caprivi fannst almennt séð ekki að Þýskaland ætti að keppa við önnur veldi um nýlenduyfirráð, heldur ættu Þjóðverjar að einbeita sér að því að styrkja stöðu sína innan Evrópu.[5]
Aðeins viku eftir að hann tók við embætti þurfti Caprivi að taka ákvörðun um það hvort hann ætti að endurnýja leynilegt bandalag sem Bismarck hafði gert við Rússland.[6] Caprivi vildi ekki fara í stríð við Rússland líkt og sumir herforingjarnir en hann fór þó að endingu að ráðum embættismanna sinna og endurnýjaði ekki bandalagið. Þess í stað einbeitti stjórn hans sér að hefðbundnara bandalagi við Austurríki-Ungverjaland.[7]Vilhjálmur 2., sem vissi ekki af stefnu utanríkisráðuneytisins, hafði þá þegar fullvissað rússneska sendiherrann um að samningurinn yrði endurnýjaður. Þegar keisarinn ræddi við Caprivi um þetta féllst hann að endingu á ákvörðun Caprivi þar sem hann vildi ekki leita að nýjum kanslara aðeins einni viku eftir að hafa leyst Bismarck frá störfum. Rússneski sendiherrann var mjög hissa þegar Þjóðverjar endurnýjuðu ekki samninginn og þessi skyndilegi viðsnúningur þeirra leiddi til þess að Rússar mynduðu þess í stað bandalag við Frakka.
Ýmsar samfélagsumbætur voru gerðar á kanslaratíð Caprivi. Bannað var að ráða börn yngri en 13 ára í vinnu og vinna 12 til 18 ára barna var takmörkuð við 10 klst. vinnudag. Árið 1891 var vinna þeirra bönnuð á sunnudögum og lágmarkslaun sett í lög. Auk þess var vinnudagur kvenna takmarkaður við 11 klukkustundir. Stofnað var til iðnaðardómstóla árið 1890 til að leysa úr deilumálum í iðngeiranum og Caprivi bauð fulltrúum stéttarfélaga að sitja í þessum dómstólum. Caprivi lækkaði skatta á timbur, nautgripi og hveiti og kynnti tekjuskatt sem var hærri eftir tekjum ríkisborgara.[8] Caprivi stóð einnig fyrir umbótum á þýska hernum árin 1892 og 1893 þar sem herþjónustutíminn var styttur[3] og gerði verslunarsamning við Rússland árið 1894.[9]
Caprivi og Vilhjálmur deildu æ oftar sín á milli á kanslaratíð Caprivi og Caprivi bauð keisaranum afsögn sína tólf sinnum á fjórum árum. Keisarinn var vanur að uppnefna kanslarann á bak við luktar dyr.[10] Caprivi glataði einnig stuðningi frjálslyndismanna á þingi árið 1892 vegna menntafrumvarps þar sem hann reyndi að setja á fót kristilegri heimavistarskóla. Þetta gerði hann til þess að vinna aftur stuðning kaþólskaMiðflokksins eftir deilur keisarastjórnarinnar við þýska kaþólikka frá 1872 til 1886. Caprivi barðist fyrir frumvarpinu með miklum ákafa og sagði að um væri að ræða „baráttu milli kristindóms og guðsafneitunar“.[3] Caprivi var sjálfur mótmælandi en þessi verknaður hans fór mjög fyrir brjóstið á öðrum þýskum mótmælendum.[11] Eftir ósigur frumvarpsins á þingi neyddist Caprivi til að segja af sér sem forsætisráðherra Prússlands, en þetta gerði honum illkleift að sinna skyldum sínum sem kanslari Þýskalands. Þegar Caprivi hóf deilur við nýja forsætisráðherrann, greifann Botho zu Eulenburg, um umbætur á hegningarlögum árið 1894, krafðist keisarinn þess að þeir segðu báðir af sér. Furstinn Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst leysti þá báða af hólmi.[12]
Eftir afsögn sína fargaði Caprivi öllum skjölum sínum. Eftir að hafa sest í helgan stein hélt hann sig út af fyrir sig og neitaði að tjá sig um kanslaratíð sína eða um málefni líðandi stundar.[13] Hann lést árið 1899 í bænum Skyren í Þýskalandi (sem í dag er Skórzyn í Póllandi).[12]
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
