Joseph Jacques Jean Chrétien (f. 11. janúar 1934) er kanadískur stjórnmálamaður sem var forsætisráðherra Kanada frá 4. nóvember 1993 til 12. desember 2003.
Chrétien er fæddur og uppalinn í Shawinigan í Québec og útskrifaðist með lagagráðu frá Laval-háskóla. Hann var fyrst kjörinn á neðri deild kanadíska þingsins árið 1963 og gegndi nokkrum sinnum ráðherraembætti á stjórnartíð Pierre Trudeau, meðal annars sem dómsmálaráðherra, fjármálaráðherra og ráðherra frumbyggjamála og þróunar í norðurhluta landsins. Hann var jafnframt aðstoðarforsætisráðherra og utanríkisráðherra í stuttlífri ríkisstjórn Johns Turner. Chrétien varð leiðtogi Frjálslynda flokksins árið 1990 og leiddi flokkinn til sigurs í þingkosningum árið 1993. Chrétien varð forsætisráðherra Kanada og vann endurkjör árin 1997 og 2000.
Frá árinu 1966 var Chrétien þingritari Mitchells Sharp, þáverandi fjármálaráðherra Kanada.[2] Í janúar árið 1968 útnefndi Pearson Chrétien í embætti ráðherra vaxtatekna.
Í annarri ríkisstjórn Trudeau
Frjálslyndi flokkurinn tapaði þingkosningunum árið 1979. Íhaldsflokkurinn myndaði stuttlífa ríkisstjórn undir forsæti Joe Clark.[3] Frjálslyndi flokkurinn komst aftur til valda þegar kallað var til kosninga á ný ári síðar og þegar Pierre Trudeau varð forsætisráðherra á ný útnefndi hann Chrétien dómsmálaráðherra.
Chrétien gegndi mikilvægu hlutverki í þjóðaratkvæðagreiðslunni sem haldin var um sjálfstæði Québec frá Kanada árið 1980.[2] Hann var mjög mótfallinn því að Québec yrði sjálfstætt ríki og beitti sér því af hörku í kosningabaráttunni til að hvetja landa sína til að kjósa gegn sjálfstæðinu.
Sem leiðtogi stjórnarandstöðunnar
John Turner, eftirmaður Trudeau, sagði af sér sem leiðtogi Frjálslynda flokksins árið 1990 og Chrétien vann kosningu um eftirmann hans á landsþingi flokksins í júní árið 1990.
Þegar Chrétien varð leiðtogi Frjálslynda flokksins hafði flokkurinn næstflest sæti á kanadíska þinginu. Hann varð því leiðtogi stjórnarandstöðunnar. Stjórnartíð hans fór nokkuð brösulega af stað og nokkrir þingmenn flokksins frá Québec sögðu sig úr flokknum þegar hann var kjörinn flokksleiðtogi.
Forsætisráðherra Kanada (1993–2003)
Kosningarnar 1993
Þegar forsætisráðherrann Brian Mulroney sagði af sér árið 1993 tók Kim Campbell við af honum sem leiðtogi Íhaldsflokksins og forsætisráðherra Kanada.[4] Þá var aðeins stutt eftir af kjörtímabilinu og nær öll forsætisráðherratíð Campbell einkenndist því af kosningabaráttu hennar gegn Chrétien.
Eitt helsta kosningaloforð Chrétiens var að ríkisstjórn Frjálslynda flokksins myndi fella niður vöru- og þjónustuskatt íhaldsstjórnarinnar.[5] Ríkisstjórn Mulroney hafði sett skattinn og hann reyndist mjög óvinsæll meðal kanadísks almennings.[6] Hann lofaði einnig að semja um endurskoðun á Fríverslunarsamningi Norður-Ameríku (NAFTA) og draga úr tekjuhalla Kanada.
Chrétien og Frjálslyndi flokkurinn unnu kosningarnar og urðu stærsti þingflokkurinn með 177 sæti. Íhaldsflokkurinn tapaði næstum öllum þingsætum sínum og hélt aðeins tveimur sætum eftir kosningarnar.[7]
Stjórnmálaskoðanir
Við upphaf ferils síns þótti Chrétien tilheyra vinstri væng Frjálslynda flokksins.[8] Sem forsætisráðherra rak han þó stefnur í anda nýfrjálshyggju og gætti aðhalds í ríkisútgjöldum.[9][10][11]
Einkahagir
Foreldrar Chrétiens voru Wellie Chrétien og Marie Boisvert.
Chrétien kvæntist Aline Chaîné árið 1957. Þau höfðu þekkst frá æskuárum sínum í Shawinigan. Chaîné var náinn ráðgjafi Chrétiens á stjórnmálaferli hans.[12] Þau eignuðust tvo syni og eina dóttur.
