Unha silueta, do apelido Silhouette (Pronunciación francesa: ​[silwɛt] ), é a imaxe dunha persoa, animal, obxecto ou escena representada como unha forma sólida dunha soa cor, normalmente negra, cos seus bordos coincidentes co contorno do suxeito. O interior dunha silueta non ten trazos e a silueta adoita presentarse sobre un fondo claro, normalmente branco, ou ningún. A silueta difiere dun contorno, que representa o bordo dun obxecto de forma lineal, mentres que unha silueta aparece como unha forma sólida. As imaxes en silueta pódense crear en calquera soporte artístico visual,^[1] pero primeiro empregáronse anacos de papel cortado, que logo se pegaron a un fondo cunha cor contrastada e a miúdo enmarcábanse.

Os retratos, xeralmente de perfil, recortados en cartón negro, tornáronse populares a mediados do século XVIII, aínda que o termo silueta poucas veces se usou ata as primeiras décadas do século XIX, e a tradición continuou baixo este nome ata o século XXI. Representaban unha alternativa barata pero eficaz á miniatura do retrato, e os artistas especializados expertos podían recortar un busto de alta calidade, de lonxe o estilo máis común. Outros artistas, sobre todo a partir de 1790, debuxaban un esbozo sobre papel e logo pintábano.

A partir do seu significado gráfico orixinal, o termo silueta ampliouse para describir a vista ou representación dunha persoa, obxecto ou escena que está retroiluminada e aparece escura sobre un fondo máis claro. Calquera cousa que apareza deste xeito, por exemplo, unha figura a contraluz nunha porta, pode describirse como "en silueta". Debido a que unha silueta fai fincapé no contorno, a palabra tamén se usou nos campos da moda e o exercicio físico para describir a forma do corpo dunha persoa ou a forma creada ao levar roupa dun estilo ou período determinado.

A silueta de palabra é derivada desde o nome de Étienne de Silhouette, un ministro de finanza francés que, en 1759, debido á crise de crédito de Francia durante a Guerra dos Sete Anos impuxo duras exixencias económicas aos franceses, particularmente aos ricos.^[2] Debido ás economías austeras de Silhouette, o seu nome virou en sinónimo de calquera cousa feita de maneira barata, como estes retratos recortados.^[3][4]

O apelido do ministro era adaptación do éuscaro, xa que o seu pai se apelidaba Ziloeta (variación de Zuloeta), que significa lugar de covas ou lugar con buratos ('cova' dise kobazulo e 'caverna' haitzulo). Aínda que a relación do apelido e a orixe das siluetas é casual, non deixa de ser curiosa a ligazón semántica coas sombras (ver mito da caverna).

Antes da chegada da fotografía, o perfil de silueta en cartón negro foi o xeito máis barato de gravar a aparencia dunha persoa.^[5][6] Porén, foi un tempo despois que se aplicou á arte de facer, xa no século XIX. Nese tempo os "perfís" ou "matices" como se chamaban facíanse por un dos tres métodos:

1. Pintados sobre marfil, xeso, papel, cartón ou ao revés sobre vidro;
2. En "corte oco" onde se trazaba a imaxe negativa e logo separábase do papel de cor clara que logo se colocaba sobre un fondo escuro; e
3. "Cortar e pegar" onde a figura estaba cortada en papel escuro (normalmente de man libre) e logo pegada nun fondo claro.^[7]

A silueta está estreitamente ligada na mitoloxía ás orixes da arte. Plinio o Vello, na súa Naturalis Historia relata a orixe da pintura. No capítulo 5 do libro XXXV, escribe:

“Non temos ningún coñecemento seguro sobre o inicio da arte da pintura, nin esta investigación cae na nosa consideración. Os exipcios afirman que se inventou entre eles, seis mil anos antes de pasar a Grecia; unha vana gabanza, é moi evidente. En canto aos gregos, algúns din que foi inventado en Sicyon, outros en Corinto; pero todos coinciden en que se orixinou no trazado de liñas arredor da sombra humana [... omnes umbra hominis lineis circumducta]. “. No capítulo 15, conta a historia de Butades de Corinto:

“Butades, un oleiro de Sicyon, foi o primeiro que inventou, en Corinto, a arte de modelar retratos na terra que usou no seu oficio. Foi a través da súa filla cando fixo o descubrimento; quen, estando profundamente namorada dun mozo a piques de partir nunha longa viaxe, trazou o perfil do seu rostro, tal e como a tirou sobre a parede a luz da lámpada [umbram ex facie eius ad lucernam in pariete lineis circumscripsit ]. Ao ver isto, o seu pai encheu o contorno, comprimindo arxila na superficie, e fixo un rostro en relevo, que logo endureceu ao lume xunto con outros artigos de cerámica ".

De acordo co mito, a pintura de cerámica de figuras negras^[8] tamén coñecida como o estilo de figuras negras (en grego, μελανόμορφα, melanomorpha, común entre os séculos VII e V a.C.) emprega a silueta e a característica vistas de perfil de figuras e obxectos en formas de cerámica. As propias macetas presentan formas fortes en contorno que son indicadoras do seu propósito, ademais de seren decorativas.^[9]

Para a representación de retratos, a imaxe de perfil ten unha vantaxe sobre a imaxe de cara completa, porque depende moito das proporcións e da relación das estruturas óseas da cara (a fronte, o nariz e o queixo) que fan a imaxe clara e sinxela. Por esta razón, os retratos de perfil empregáronse en moeda desde a época romana. O retrato de perfil está fortemente ligado á silueta. No inicio do Renacemento retomouse a moda dos perfís pintados e persoas como Federico da Montefeltro e Ludovico Sforza foron retratados así.

Estudos recentes da Universidade Stanford indican que os humanos son capaces de extraer información precisa sobre o xénero e a idade só da silueta.^[10] Este é un concepto importante para os deseñadores de personaxes para medios visuais, pois a silueta é a forma máis recoñecible e identificable do personaxe.^[11]

Un retrato de silueta pode ser pintado ou debuxado, ademais de recortado. Crese que o traballo do fisionomista Johann Caspar Lavater, que empregou siluetas para analizar os tipos faciais, promoveu esta arte.^[12] O siluetista do século XVIII, August Edouart fixo miles de retratos por duplicado, entre eles da nobreza francesa e británica e presidentes dos Estados Unidos. Gran parte da súa colección perdeuse nun naufraxio.^[13] En Inglaterra, o artista de siluetas máis coñecido foi John Miers, que traballou en diferentes cidades, e tiña un estudo no Strand de Londres;^[14] anunciaba "sesións de tres minutos",^[15] e o custo podía ser tan baixo como media coroa a principios do s. XIX. Os produtos superiores de Miers podían estar en grisalla, con delicados resaltes engadidos en dourado ou amarelo, e algúns feitos en varios soportes como xeso, vidro ou marfil.^[16] O tamaño era normalmente pequeno, moitos deseñados para caber nun medallón, ou senón era típico un busto de entre 3 e 5 polgadas de alto, e outros algo maiores.

En América, as siluetas foron moi populares até mediados do s. XIX. O phisionotrace inventado polo francés Gilles-Louis Chrétien en 1783-84 facilitou a produción de retratos de siluetas despregando a mecánica do pantógrafo para transmitir o trazado (a través dun ocular) da silueta do perfil do suxeito a unha agulla que se movía sobre unha placa de gravado, desde o que se poderían imprimir varias copias retratadas.^[17][18] A invención da fotografía sinalou o final da silueta como unha forma xeneralizada de retratos.^[5]

A habilidade non se perdeu e os artistas de siluetas viaxeiras continuaron traballando en feiras estatais ata o século XX. A popularidade do retrato da silueta está a renacer nunha nova xeración de persoas que aprecian a silueta como un xeito nostálxico de capturar unha ocasión significativa. Nos Estados Unidos e no Reino Unido os artistas de siluetas teñen sitios web que anuncian os seus servizos en vodas e outras funcións deste tipo.^[5][19][20] En Inglaterra hai un grupo activo de artistas de siluetas.^[21][22][23] En Australia, S. John Ross colocou as súas tesoiras en espectáculos agrícolas durante 60 anos ata a súa morte en 2008.^[24] Outros artistas como Douglas Carpenter producen imaxes de silueta debuxándoas a tinta.^[25]

Desde finais do século XVIII, os artistas de siluetas tamén fixeron pequenas escenas cortadas en cartolina e montadas sobre un fondo contrastado como os retratos. Estas imaxes, coñecidas como "cortes de papel", eran a miúdo, pero non necesariamente, imaxes de silueta.^[26] Entre os artistas do século XIX que traballaron deste xeito estaba o autor Hans Christian Andersen.^[27] O moderno artista Robert Ryan crea intricadas imaxes por esta técnica, ás veces empregándoas para producir serigrafías.^[28]

A finais do século XIX e principios do XX varios ilustradores empregaron deseños de aspecto similar para facer ilustracións de libros. As imaxes en silueta poderían ser facilmente impresas por bloques máis baratos de producir e máis duradeiros que as ilustracións detalladas en branco e negro.

Ás veces as imaxes de siluetas aparecen en libros de principios do século XX xunto con placas de cores (As placas de cor eran caras de producir e cada unha estaba pegada ao libro a man). Os ilustradores que produciron imaxes de siluetas neste momento inclúen a Arthur Rackham e William Heath Robinson. Ao romper co realismo literal, os artistas dos movementos futurista, e cubista^[29][30] empregaron a silueta. Entre os ilustradores de finais do século XX que traballan en silueta inclúense Jan Pienkowski e Jan Ormerod. A principios dos anos 70, o artista francés Philippe Derome usa a silueta de corte negro nos seus retratos de xente negra. No século XXI, a artista estadounidense Kara Walker desenvolve este uso da silueta para presentar as cuestións raciais na confrontación de imaxes.^[31]

Orixinario de Asia, con tradicións como os teatros de Indonesia, Malaisia, Tailandia, Camboxa, a India, Nepal, a China, etc, o teatro de sombras nas súas diversas formas converteuse nun entretemento popular en París durante os séculos XVIII e XIX. Na Francia de finais do século XIX, as sombras chinescas chegaron a chamarse ombra francese e asociáronse especialmente co cabaré Le Chat Noir, onde Henri Rivière foi o deseñador.^[32]

Dende o seu uso pioneiro por Lotte Reiniger en películas mudas, as siluetas empregáronse en moitos efectos icónicos, gráficos, emocionais ou ao contrario para distanciarse. Estes inclúen moitas das secuencias de crédito iniciais dos filmes de James Bond. A secuencia inicial da serie de televisión Alfred Hitchcock Presents presenta un perfil en silueta de Hitchcock nun esbozo caricaturizado de si mesmo e na súa película Psicose o asasino na escena da ducha maniféstase como unha silueta terrorífica. Unha escena de E.T. mostra os personaxes centrais nunha bicicleta voadora silueteada contra a lúa chea, e converteuse no coñecido cartel da película. Moitos filmes a longo da historia teñen usado planos a contraluz, como Foise co vento, O exorcista, A guerra das galaxias, varios filmes de Batman, The Lord of the Rings, 300, La La Land etc. Harry Potter e as reliquias da morte contén unha secuencia animada en silueta que ilustra un relato breve, O conto dos tres irmáns, que está integrado na película. A secuencia foi producida por Ben Hibon para Framestore, con obras de arte de Alexis Lidell. Tamén se usaron en moitas curtametraxes, por exemplo a recente Lotte, en homenaxe a L.Reiniger. En televisión, o programa Mystery Science Theater 3000 presenta os tres personaxes principais da serie vendo unha película como siluetas na parte inferior da pantalla, e diversos videoclips como "Cuéntame un cuento" dos Celtas Cortos, "Buttons" de Pussycat Dolls, varios de Michael Jackson como "You Rock my World", e vídeos publicitarios de iPod cos bailaríns en silueta.

A disciplina da arquitectura que estuda as sombras dos edificios, ou as proxectadas sobre eles, chámase Sciografía.

O xogo das sombras sobre os edificios estivo moi de moda hai mil anos, como demostran os exemplos sobreviventes de arte de "mukarnas" onde as sombras da ornamentación tridimensional con cachotería de pedra arredor da entrada das mesquitas forman variados debuxos. Como no islam se evitaban imaxes directas (aniconismo), permitían teselas e imaxes caligráficas, e as siluetas "accidentais" son unha alternativa creativa.^[33][34] En Santiago de Compostela é coñecida a silueta do peregrino proxectada na praza da Quintana.

Algúns elementos arquitectónicos están situados para ser vistos en silueta a contraluz a certas horas, ou por efecto do alumeamento, como reixas, estruturas ou cataventos. Algunhas vidreiras están especialmente contrastadas para marcar as cores entre as formas escuras en silueta ao pasar a luz por entre elas, así como algunhas estatuas e mobiliario urbano, permanente ou temporal (varios anos o Belén de Barcelona estivo feito de siluetas).

Hai panoramas urbanos (liña do ceo, ou skyline en inglés) que son especialmente característicos nas vistas crepusculares, cando os edificios a contraluz se ven como siluetas, e edificios antigos que sinalan lugares por onde pasan os raios de sol en días determinados (solsticios ou equinocios) de xeito que se ve a construción a contraluz. Un exemplo diso en Galicia é a capela de San Miguel de Celanova.

Moitos fotógrafos utilizan a técnica de fotografar persoas, obxectos ou elementos paisaxísticos contra a luz para conseguir unha imaxe en silueta. A luz de fondo pode ser natural, como un ceo nubrado ou aberto, néboa ou brétema, un pór do sol ou unha porta aberta (unha técnica coñecida como contre-jour), ou pode ser creada nun estudo; ver iluminación discreta. A silueta require que a exposición se axuste para que non haxa detalle (subexposición) dentro do elemento de silueta desexado e unha sobreexposición para que o fondo o faga brillante; polo que é ideal unha relación de iluminación de 16:1 ou superior. O sistema de zonas^[35] foi unha axuda para os fotógrafos de cine para lograr as relacións de exposición requiridas. Na fotografía baseada en produtos químicos pódense usar películas de alto contraste, axuste do desenvolvemento da película,^[36] e, ou papel fotográfico de alto contraste para mellorar o efecto na cámara escura.^[37] Co procesamento dixital pódese mellorar o contraste mediante a manipulación da curva de contraste da imaxe.^[38]

Nos medios de comunicación o termo "silueta" úsase para o proceso de separar ou enmascarar unha parte dunha imaxe (como o fondo) para que non apareza. Tradicionalmente as siluetas empregáronse a miúdo na publicidade, especialmente no deseño de carteis, porque poden ser impresos de xeito barato e eficaz. Ademais tiveron un papel importante no desenvolvemento dos pictogramas e do Isotype.

A palabra "silueta", porque implica o contorno dunha forma, utilizouse tanto na moda como no deporte (en particular na ximnasia e fitness) para describir a forma do corpo desde un ángulo particular, como alterada pola roupa no uso da moda, e vestida ou sen roupa cando a forma física refírese. A publicidade para estes dous campos insta ás persoas, en particular ás mulleres, a acadar un aspecto particular, xa sexa por corsetería, dieta ou exercicio físico. O termo utilizábase na publicidade a principios do século XX. Moitos ximnasios e estudos de fitness usan a palabra "silueta" no seu nome ou na súa publicidade.^[39]

Os historiadores do vestido tamén usan o termo cando describen o efecto acadado pola roupa de diferentes épocas, para que poidan describir e comparar a silueta dos anos 1860 coa das outras décadas do século XIX. Unha silueta desexable podería estar influenciada por moitos factores. A invención do aceiro crinolina influíu na silueta das mulleres nos anos 1850 e 60. A postura da princesa Alexandra influíu na silueta das mulleres inglesas no período eduardiano. Ver publicidade á esquerda.

Debido a que as siluetas dan unha imaxe moi clara, úsanse a miúdo en calquera campo onde sexa necesaria a rápida identificación dun obxecto. As siluetas teñen moitas aplicacións prácticas. Úsanse para os sinais de tráfico (ver foto máis abaixo). Úsanse para identificar cidades ou países con siluetas de monumentos ou mapas. Úsanse para identificar obxectos naturais como árbores, insectos e dinosauros. Úsanse en ciencias forenses.^[40]

Para as entrevistas, algúns individuos optan por ser gravados en vídeo en silueta para enmascarar os seus trazos faciais e protexer o seu anonimato, normalmente acompañados dunha voz dobrada ou distorsionada. Isto faise cando as persoas poden estar en perigo por seren entrevistadas.

Os investigadores de visión por computadora foron capaces de construír modelos computacionais para a percepción que sexan capaces de xerar e reconstruír formas 3D a partir de mapas ou siluetas de profundidade de vista única ou múltiple.^[41]

Siluetas de barcos, avións, tanques e outros vehículos militares son empregados por soldados e mariñeiros para aprender a identificar diferentes embarcacións.

• Reiniger, Lotte: Homenaxe ao Inventor do Filme de Silueta. Dir. Katja Raganelli. DVD. Filme de fito, 1999.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Silueta

• McLynn, Frank (2005 [2004]). 1759:The Year Britain Became Master of the World (en inglés). Londres: Pimlico. ISBN 9780712694186. 

• Gremio americano OCO de siluetistas ( papercutters) (en inglés)
• Victoria and Albert Museum|http://www.vam.ac.uk/collections/paintings/miniatures/types/silhouettes/index.html%7C^{[Ligazón morta]} (en inglés)
• Arquivos de Xeorxia Arquivado 28 de xuño de 2013 en Wayback Machine.. (en inglés)
• Exposición Whitner 2007 de Kara Walker (en inglés)
• Scissor Writing de Jens Andersen (en inglés)
• Wayang Kulit: The Ancient Shadow Plays of Bali Arquivado 12 de decembro de 2018 en Wayback Machine. (en inglés)