Khanato de Kazán

Qazan xanlığı (tt-latn)
Localización
55°47′N 49°09′L / 55.78, 49.15
Capital	Kazán İske Qazan museum-preserve (en)
Poboación
Lingua oficial	Turki (en) tártaro antigo Khorezmian Turkic (en) Língua chagatai (pt) Lingua tártara
Relixión	Islam
Xeografía
Superficie	75.000 km²
Datos históricos
Creación	1438
Disolución	1552
Organización política
Forma de goberno	Khanato

O Khanato de Kazán^[1] foi un estado tártaro turco que ocupou o territorio da antiga Bulgaria do Volga entre 1438 e 1552. O khanato abranguía os actuais Tatarstán, Mari El, Chuvaxia, Mordovia e partes de Udmurtia e Bashkortostán; a súa capital era a cidade de Kazán. Foi un dos estados sucesores da Horda de Ouro (estado mongol), e chegou á súa fin cando foi conquistado polo Tsarato de Rusia.

O territorio do Khanato comprendía as terras poboadas por búlgaros musulmáns dos ducados de Bolğar, Cükätäw, Kazán e Qaşan e outras rexións que orixinalmente pertencían á Bulgaria do Volga. Os ríos Volga, Kama e Vyatka eran os principais do khanato e eran as principais vías comerciais. A maioría da poboación eran tártaros de Kazán. A súa propia identidade non estaba restrinxida aos tártaros; moitos identificáronse simplemente como musulmáns ou como "o pobo de Kazán". O islam era a relixión do Estado.

A nobreza feudal local estaba formada por búlgaros étnicos, mais a corte e os escoltas dos khans de Kazán estaban compostos por tártaros esteparios (kipchaks, e máis tarde nogais) que vivían en Kazán. Segundo a tradición xenxista, as tribos turcas locais tamén eran chamadas tártaros pola nobreza esteparia e, máis tarde, pola elite rusa. Parte da alta nobreza procedía da Horda de Ouro. Incluía membros de catro familias nobres principais: Arghin, Barin, Qipchaq e Shirin.

Os pobos suxeitos ao khan incluían os chuvaxos, os mari, os mordvinos, os tártaros mishar, os udmurtos e os bashkir. Algunhas das tribos komi tamén se incorporaron ao khanato. Os mishar chegaran durante o período da Horda de Ouro e gradualmente asimilaron os mordvins e os burtas. O seu territorio estaba gobernado por antigos tártaros da estepa. Algúns ducados dos mishar nunca foron controlados desde Kazán e, en cambio, gravitaron cara ao Khanato de Qasim ou a Rusia moscovita.

A maior parte do territorio do khanato estaba cuberto por bosques, e só a parte sur colindaba coa estepa. A poboación principal das estepas eran os manguitas nómades, tamén coñecidos como nogais, que ás veces recoñecían o dominio do khan de Kazán, pero máis frecuentemente atacaban os tártaros agrícolas e os chuvaxos, como fixeran no período da Horda de Ouro. Máis tarde, os nogais foron relocalizados e substituídos por calmucos. Máis recentemente, esta zona foi colonizada por tártaros, chuvaxos e rusos, que ergueron muros defensivos para vixiar a fronteira sur. Desde que se estableceu o khanato, as tropas de cosacos tártaros defenderon o khanato dos nogais.

As fontes rusas indican que no khanato de Kazán se utilizaban polo menos cinco linguas. A primeira e máis importante foi a lingua tártara, incluíndo o dialecto medio dos tártaros de Kazán e o dialecto occidental dos mishars. A súa forma escrita (antiga lingua tártara) era a lingua preferente do estado. A lingua chuvash descendía da lingua protobúlgara, falada polo pobo chuvash pagán. A lingua protobúlgara tamén influíu fortemente no dialecto medio da lingua tártara. As outras tres foron probablemente a lingua mari, as linguas mordvinas e a lingua baskir, desenvolvidas igualmente a partir das linguas protobúlgaras e kipchak.

Os antigos territorios da Bulgario do Volga (Kazan Ulus ou Ducado de Kazán) puideron ter recuperado un certo grao de independencia coa desintegración da Horda de Ouro a principios do século XV. O principado autogobernábase e mantivo unha dinastía de gobernantes protobúlgaros. Sexa cal for a situación deste protoestado, o fundador do khanato foi Ulugh Muhammad, quen asumiu o título de khan e usurpou o trono de Kazán con algunha axuda da nobreza local en 1437 ou 1438. Suxeriuse que a transferencia de poder desde a dinastía local protobúlgara ata Muhammad foi finalizada polo seu fillo Maxmud en 1445.

Ao longo da súa historia, o khanato foi propenso aos disturbios civís e loitas polo trono. Os khans foron substituídos 19 veces en 115 anos. Houbo un total de quince khans reinantes e algúns ascenderon ao trono varias veces. O khan era moitas veces elixido entre os descendentes de Xenxis Khan pola nobreza vernácula e mesmo polos propios cidadáns.

En canto á historia do khanato, hai unha escaseza de fontes. Non só ningún documento do khanato sobreviviu á conquista rusa, senón que mesmo os documentos da primeira administración colonial rusa (Prikaz Kazanskogo Dvortsa) foron todos destruídos durante o período dos tumultos.^[2]

Durante o reinado de Ulugh Muhammad e o seu fillo Maxmud, as forzas de Kazán invadiron Moscovia e as súas terras varias veces. Vasili II de Moscova participou na Guerra de Sucesión Moscovita contra os seus curmáns, foi derrotado nunha batalla preto de Suzdal e viuse obrigado a pagar un rescate ao khan de Kazán.

En xullo de 1487, o Gran Duque Iván III de Moscova ocupou Kazán e sentou un líder monicreque, Möxämmädämin, no trono de Kazán. Despois diso, o khanato de Kazán converteuse nun protectorado de Moscova, e os comerciantes rusos foron autorizados a comerciar libremente por todo o seu territorio. Os partidarios dunha unión entre o Imperio Otomán e o Khanato de Crimea tentaron explotar os agravios da poboación para provocar revoltas (en 1496, 1500 e 1505), mais con resultados insignificantes.

En 1521, Kazán emerxeu do dominio de Moscova, concluíndo un tratado de axuda mutua co Khanato de Astracán, o Khanato de Crimea e a Horda Nogai. As forzas combinadas do khan Muhamed Giray e os seus aliados de Crimea atacaron entón Moscovia.

O reforzo de Crimea desagradou os elementos pro-Moscova do khanato de Kazán, e algúns destes nobres provocaron unha revolta en 1545. O resultado foi a deposición de Safa Giray. Un partidario de Moscova, Şahğäli, ocupou o trono. Despois dese ano, Moscova organizou varias campañas para impor o control sobre Kazán, mais os intentos non tiveron éxito.

Coa axuda dos nogais, Safa Giray volveu ao trono. Executou 75 nobres, e o resto da súa oposición escapou a Rusia. En 1549 morreu e o seu fillo Ütämeşgäräy, de tres anos, foi recoñecido como khan. O seu rexente e gobernante de facto do khanato foi a súa nai Söyembikä. A administración do ulan Qoşçaq gañou un certo grao de independencia baixo o seu goberno.

Nese momento os familiares de Safa Giray (incluído Devlet I Giray) estaban en Crimea. A súa invitación ao trono de Kazán foi viciada por unha gran parte da nobreza vernácula. Baixo o goberno de Qoşçaq, as relacións con Rusia continuaron empeorando. Un grupo de nobres descontentos a principios de 1551 invitou por segunda vez un partidario do tsar Iván o Terrible, Şahğäli.

Ao mesmo tempo, as terras ao oeste do río Volga (Taw yağı) cedéronse a Rusia. Ütämeşgäräy, xunto coa súa nai, foron enviados a unha prisión de Moscova. Şahğäli ocupou o trono de Kazán ata febreiro de 1552. Elementos anti-Moscova no goberno de Kazán exiliaron a Şahğäli e convidaron o príncipe de Astracán Yadegar Mokhammad, xunto cos nogais, a axudalos.

En agosto de 1552, as forzas de Iván o Terrible, que operaban desde o castelo ruso de Sviyazhsk, asediaron Kazán. Os rusos derrotaron as tropas tártaras do interior e queimaron Archa e algúns castelos. O 3 de outubro, despois de dous meses de asedio e destrución das murallas da cidadela, os rusos entraron na cidade. Algúns defensores lograron escapar mais a maioría foron pasados ​​a espada. Yadegar Moxammad foi encarcerado e a poboación foi sacrificada.

Despois da caída de Kazán, territorios como Udmurtia e Bashkortostán uníronse a Rusia sen conflito. A administración do khanato foi eliminada; os nobres pro-Moscova e os neutrais mantiveron as súas terras, mais outros foron executados. Os tártaros foron reinstalados lonxe de ríos, de estradas e de Kazán. As terras libres foron colonizadas por rusos e ás veces por tártaros prorrusos. Bispos ortodoxos como Hermóxenes bautizaron á forza moitos tártaros.

Parte da poboación continuou a resistir ao dominio ruso ata 1556. Formáronse gobernos rebeldes en Chalem e Mishatamaq, mais como os nogais baixo o mando de Ğäli Äkräm asaltaban a miúdo a poboación agrícola, a coalición quedou na ruína. Despois dunha brutal represión contra os rebeldes de Kazán, os seus mandos foron executados.

Segundo algunhas estimacións,^[3] a poboación do antigo khanato diminuíu en varios miles durante as guerras. A administración, coñecida como a Oficina do Palacio de Kazán, levou a cabo unha rusificación e cristianización forzada dos tártaros e doutros pobos.^[4] O termo tsarato de Kazán estivo en uso ata 1708 cando se formou a gobernación de Kazán.

A poboación urbana do khanato producía artigos de barro, madeira e metal, coiro, armaduras, arados e xoias. As principais cidades eran Kazán, Arça, Cükätaw, Qaşan, Çallı, Alat e Cöri. A poboación urbana tamén comerciaba con pobos de Asia Central, o Cáucaso e Rusia. No século XVI, Rusia converteuse no principal socio comercial de Kazán, e o khanato compartía o sistema económico de Moscova. Os principais mercados eran o bazar de Taşayaq en Kazán e a feira da illa Markiz no río Volga. A propiedade agrícola baseábase nos söyurğal e na herdanza das leiras.

O khan gobernaba o estado. Baseaba as súas accións sobre decisións e consultas a un gabinete, ou diwan. A nobreza comprendía os rangos de bäk, ämir e morza. Os rangos militares consistían en uğlan, bahadir e içki. O clero musulmán tamén tiña un papel importante. Estaban divididos en säyet, şäyex, qazí e imáns. Os ulemas desempeñaban o papel xudicial e mantiñan as madrasas (escolas) e as maktabs (bibliotecas).

A maioría da poboación estaba formada por qara xalıq ("xente negra"),^[5] unha poboación musulmá libre^[6] que vivía en terras do estado. Nas terras feudais asentábanse maioritariamente os çura (servos). Os prisioneiros de guerra vendíanse normalmente a Turquía ou a Asia Central e ocasionalmente dentro do khanato como qol (escravos) e ás veces asentábanse en terras feudais para posteriormente convertérense en çura. A poboación musulmá e non musulmá do khanato tiña que pagar o yasaq.

O khanato dividíase en cinco daruğa: Alat, Arça, Gäreç, Cöri e Nuğay. O termo daruğa tradúcese como "dirección" e substituíron os "ducados" dos que se orixinou o khanato. Algúns señores feudais afirmaron esporadicamente a súa independencia de Kazán, mais eses intentos foron rapidamente suprimidos.

Os militares do khanato consistían en armamento e homes das daruğas e áreas súbditas, gardas do khan e tropas da nobreza. O número de soldados non foi constante, oscilando entre 20 000 e 60 000. Moitas veces, tropas de nogais, Crimea e Rusia tamén servían aos khans de Kazán. Empregábanse tamén armas de fogo (arcabuces) para defender as murallas de Kazán.

En xeral, a cultura do Khanato de Kazán provén da Bulgario do Volga. Os elementos culturais da Horda de Ouro tamén estaban presentes nos círculos nobres.

Unha gran parte da poboación urbana estaba alfabetizada. As grandes bibliotecas estaban presentes nas mesquitas e nas madrasas. Kazán converteuse nun centro de ciencia e teoloxía.

Aínda que predominou a influencia islámica, tamén se desenvolveu literatura laica. Os poetas máis destacados da lingua tártara antiga foron Möxämmädyar, Ömmi Kamal, Möxämmädämin, Ğärifbäk e Qolşärif. Möxämmädyar renovou as tradicións da poesía de Kazán, e os seus versos eran moi populares.

A cidade de Bolghar mantivo a súa posición como lugar sagrado, mais só tiña esta función, debido á aparición de Kazán como un importante centro económico e político na década de 1430.

A arquitectura do khanato caracterizouse pola pedra branca e esculturas en madeira.

• "Qazan Xanlığı (Khanate of Kazan)". Tatar Encyclopaedia (in Tatar). Kazan: The Republic of Tatarstan Academy of Sciences. Institution of the Tatar Encyclopaedia. 2002.
• Viacheslav Shpakovsky, David Nicolle, Gerry Embleton, Armies of the Volga Bulgars & Khanate of Kazan, 9th–16th centuries, Osprey Men-at-Arms 491 (2013).
• Azade-Ayshe Rorlich, Origins of Volga Tatars in: The Volga Tatars, a Profile in National Resilience (1986).
• Muhammad Murad Ramzi (محمد مراد الرمزي) (1908), Talfīq al-akhbār wa-talfīḥ al-āthār fī waqāʼiʻ Qazān wa-Bulghār wa-mulūk al-Tātār (تلفيق الاخبار وتلقيح الآثار في وقائع قزان وبلغار وملوك التتار), First edition (الطبعة الاولي) Volume 1 (المجلد الاول) Printed at the Al-Karīmiyyah and Al-Ḥussayniyyah printing shop in the town of "Orenburg" upon committed expenses (طبع بالمطبعة الكريمية والحسينية ببلدة "اورنبورغ" على مصاريف ملتزمه).