Ida Vitale, nada en Montevideo o 2 de novembro de 1923, é unha poeta, tradutora, ensaísta, profesora e crítica literariauruguaia. É membro do movemento artístico denominado "Xeración do 45" e representante da poesía "esencial", inscrita na tradición da vangarda histórica americana. A súa poesía indaga na alquimia da linguaxe e establece un encontro entre unha exacerbada percepción sensorial de raíz simbolista, sempre atenta ao mundo natural, e a cristalización conceptual no seu perfil máis preciso.[1] Recibiu diversos premios, entre eles o Premio Octavio Paz (2009), o Premio Alfonso Reyes (2014) o Premio Reina Sofía (2015), o Premio Internacional de Poesía Federico García Lorca (2016), o Premio Max Jacob (2017) e o Premio Cervantes (2018) que valora "a súa linguaxe, unha das máis recoñecidas en español".[2]
Traxectoria
Forma parte da cuarta xeración de emigrantes italianos no Uruguai, formada no seo dunha familia considerada culta e cosmopolita. Na súa infancia -lembra aos 95 anos- á súa casa chegaban todos os días catro diarios coas súas respectivas páxinas culturais, que era "normal" que incluísen poemas.
Estudou Humanidades no Uruguai e exerceu a docencia. Colaborou no semanario Marcha e entre 1962 e 1964 dirixiu a páxina literaria do diario uruguaio Época. Foi codirectora da revista Clinamen e integrou a dirección da revista Maldoror.
Empuxada pola ditadura cívico-militar do Uruguai (1973-1985), exiliouse a México en 1974. Coñeceu a Octavio Paz, quen a introduciu no comité asesor da revista Vuelta.[3] Ademais participou na fundación do periódico Uno Más Uno e impartiu un seminario no Colexio de México. Ampliou a súa obra cultivando o ensaio e a crítica literaria, a cal exerceu en El País, Marcha, Época, Jaque e, entre outras, nas revistas Clinamen, Asir, Maldoror e Crisis (Buenos Aires), Eco (Bogotá), Vuelta e Unomásuno (México) ou El pez y la serpiente (Nicaragua). Traduciu libros para o Fondo de Cultura Económica, impartiu conferencias e lecturas, participou en xurados e colaborou en numerosos diarios.
Regresou ao Uruguai en 1984, onde dirixiu a páxina cultural do semanario Jaque. "Deixamos México (con Fierro) cando acá volvía a democracia e criamos que era nosa obrigación volver", afirmou Vitale. Permaneceu só un par de anos no Uruguai e volveu emigrar, esta vez aos Estados Unidos.
En 1989 instalouse en Austin, Texas, xunto o seu segundo marido, o tamén poeta Enrique Fierro, con viaxes esporádicas a Montevideo. Foi nomeada doutora honoris causa pola Universidade da República en 2010. En Texas permaneceu 30 anos ata que en 2016 enviuvou. Regresou a Montevideo onde reside na actualidade.
Vitale inscríbese na tradición da vangarda histórica latinoamericana. A súa poesía indaga na alquimia da linguaxe e establece un encontro entre unha exacerbada percepción sensorial de raíz simbolista, sempre atenta ao mundo natural, e a cristalización conceptual no seu perfil máis preciso. É representante da poesía esencial. A súa obra está caracterizada por poemas curtos, nunha procura do sentido das palabras e un carácter metaliterario. É considerada integrante da Xeración do 45, con outros escritores uruguaios como Juan Carlos Onetti, Carlos Maggi ou Idea Vilariño, segundo definición do crítico literario Emir Rodríguez Monegal.
Lectora preferente de obras históricas, o seu descubrimento de dúas poetas uruguaias de entre séculos, Delmira Agustini e, en especial, un espírito afín, María Eugenia Vaz Ferreira, así como de Gabriela Mistral inclinouna á poesía lírica. Porén, os seus dous grandes referentes foron José Bergamín, profesor seu en Montevideo, e Juan Ramón Jiménez, a quen coñeceu en persoa.
En 1950 casou co crítico literario Ángel Rama. Tiveron dous fillos, Amparo (1951), arquitecta, e Claudio (1954), economista. O seu segundo marido foi o tamén poeta Enrique Fierro (1941-2016).
Premios
2009, IX Premio Internacional Octavio Paz de Poesía e Ensaio (compartido con Ramón Xirau).[4]
