Bradford

Brasón
Localización
53°47′38″N 1°45′04″O / 53.794, -1.751
Estado	Reino Unido
País	Inglaterra
Rexións	Yorkshire e Humber
Condado metropolitano (pt)	West Yorkshire (pt)
District with city status (en)	Bradford (en)
Capital de	Bradford (en)
Poboación
Poboación	293.277 (2001) (4.556,74 hab./km²)
Xeografía
Superficie	64.361.204 m²
Altitude	214 m
Comparte fronteira con	Yorkshire Dales (en)
Organización política
Membro de	Rede de cidades creativas (2009–)
Identificador descritivo
Código postal	BD1-BD99
Fuso horario	UTC±00:00
Prefixo telefónico	01274
Código NUTS	UKE41
Outro
Irmandado con	Mirpur Mönchengladbach Galway Hamm (pt) Mirpur District (en) Roubaix Verviers (pt) Skopje (1963–)
Sitio web	bradford.gov.uk

Bradford é unha cidade e un municipio metropolitano de West Yorkshire, no norte de Inglaterra. Está situado nos Peninos, a 13,8 km ao oeste de Leeds e a 25,7 km ao noroeste de Wakefield. Bradford converteuse nun municipio en 1847, e converteuse en cidade en 1897.

A poboación é de 293.717 habitantes, polo que é a décimo terceira cidade máis grande do Reino Unido, a totalidade do condado (borough) sumna un total de 493.100 habitantes.

Bradford está rodeado de numerosos pequenos asentamentos de poboación xunto cos que constitúen o municipio metropolitano da cidade de Bradford. Bradford forma parte da área metropolitana de West Yorkshire, cunha poboación estimada de 1,5 millóns en 2001.

No verán de 2001, foron moi importantes uns disturbios de tipo racial.

O nome Bradford deriva do inglés antigo brad e ford, vado largo, que se refería ao cruzamento do arroio Bradford Beck en Church Bank preto do lugar da catedral de Bradford, arredor do cal medrou un asentamento na época anglosaxoa, anterior á conquista normanda.^[1] Quedou fixado como "Bradeford" en 1086.^[2][3]

Despois dun levantamento en 1070, durante o Masacre do Norte de Guillerme o Conquistador, Bradford Manor foi devastada,^[1] e descríbese como tal no Domesday Book de 1086. Despois pasou a formar parte da Baronía de Pontefract dado a Ilbert de Lacy polo seu servizo ao Conquistador, en cuxa familia permaneceu na mansión ata 1311^[1] e tamén hai evidencias da construción dun castelo, cabeza da baronía. Posteriormente, o pazo pasou ao conde de Lincoln, John de Gaunt, a Coroa e, finalmente, a propiedade privada en 1620.^[1]

Na Idade Media, Bradford converteuse nunha pequena cidade centrada en Kirkgate, Westgate e Ivegate.^[1][4] En 1316, faise mención dun muíño onde se moía todo o millo señorial e dun mercado. Durante a Guerra das Dúas Rosas, os habitantes puxéronse do lado da Casa de Lancaster. Eduardo IV concedeulle-lo dereito a celebrar dúas feiras anuais e a partir deste momento a cidade comezou a prosperar. No reinado de Henrique VIII, Bradford superou a Leeds como centro de fabricación.^[5] Bradford foi medrando lentamente durante os douscentos anos seguintes a medida que o comercio da la gañaba protagonismo

Durante a Guerra Civil, a cidade estivo presidida por parlamentarios e en 1642 foi atacada sen éxito polas forzas realistas de Leeds. Sir Thomas Fairfax tomou o mando da guarnición e marchou ao encontro do duque de Newcastle, pero foi derrotado. Os parlamentarios retiráronse a Bradford e os realistas estableceron a súa sede en Bolling Hall, desde onde a cidade foi asediada, o que levou á súa rendición.^[5] A Guerra Civil provocou un declive na industria, pero despois da ascensión ao trono de Guillerme III e María II en 1689 a prosperidade comezou a volver.^[1] O lanzamento da industria manufacturera a comezos do século XVIII marcou o inicio do desenvolvemento da cidade, mentres que as novas canles e as conexións de camiños de peaxe fomentaron o comercio.

En 1801, Bradford era un mercado rural de 6.393 habitantes,^[6] onde se fiaba a la e se tecía nas casas de campo e granxas locais. Bradford, polo tanto, non era moito máis grande que o próximo Keighley (5.745 habitantes) e era significativamente máis pequeno que Halifax (8.866) e Huddersfield (7.268).^[6] Esta pequena cidade actuou como un centro de atracción para tres municipios próximos: Manningham, Bowling e Great e Little Horton, que estaban separados da cidade pola zona rural.^[6]

Arredor de 1788, Hird, Dawson & Hardy estableceron en Low Moor os altos fornos e o ferro foi transformado pola Bowling Iron Company até preto de 1900. O ferro de Yorkshire utilizouse para diferentes pezas na fabricción de locomotoras, gaiolas de minas de carbón e outros aparellos de minaría onde se precisaba un ferro de moita dureza. A Low Moor Company tamén fabricaba ferro bruto e a empresa empregaba a 1.500 homes en 1929.^[7] Cando se creou o municipio de Bradford en 1847, había 46 minas de carbón dentro dos seus límites. A produción de carbón continuou a expandirse, alcanzando un pico en 1868 cando Bradford achegou unha cuarta parte de todo o carbón e ferro producidos en Yorkshire.^[8] A poboación do municipio en 1841 era de 34.560 habitantes.^[9]

En 1825, o sindicato de esquiladores de la convocou unha folga que durou cinco meses, pero os traballadores víronse obrigados a volver ao traballo debido ás dificultades que levaron á introdución da máquina de esquilar.^[10] A Revolución Industrial levou a un rápido crecemento, coa importación de grandes cantidades de la para a realización de tecidos nos que Bradford se especializou, e a cidade pronto pasou a ser coñecida como a capital mundial da la.^[3]

Bradford converteuse en concello en 1847 e, pouco despois, en 1888 en capital do condado que se separou administrativamente do condado de West Ridding. En 1897, conseguiu o status de cidade con motivo do Xubileo de Diamante da Raíña Vitoria, xunto con Kingston upon Hull e Nottingham. Os tres foran os condados máis grandes fóra da área de Londres sen condición de cidade.^[11] Os límites do municipio estendéronse para absorber Clayton en 1930 e partes dos distritos urbanos de Rawdon, Shipley, Wharfedale e Yeadon en 1937.^[12]

Bradford tiña unha gran produción de carbón extraído localmente para proporcionar a enerxía que necesitaba a industria. Os arenitos locais eran un excelente recurso para construír muíños, e cunha poboación de 182.000 habitantes en 1850,^[13] a cidade medrou rapidamente por mor dunha forte inmigración de traballadores atraídos polos traballos nas fábricas téxtiles.^[14] En cambio, a escaseza de auga en Bradford Dale foi unha seria limitación para a expansión industrial e para a mellora das condicións sanitarias urbanas. En 1854 Bradford Corporation comprou a Bradford Water Company^[15] e embarcouse nun enorme programa de enxeñaría para traer abastecementos de auga suave desde Airedale, Wharfedale e Nidderdale^[16] e, en 1882, o abastecemento de auga mellorara radicalmente. Mentres tanto, a expansión urbana tivera lugar ao longo das rutas que saían da cidade cara aos Hortons e Bowling e os municipios pasaran a formar parte dunha área urbana continua a finais do século XIX.^[4]

Un dos principais empresarios foi Titus Salt quen en 1833 asumiu a dirección do negocio de seu pai, especializado en tecidos que combinaban alpaca, mohair, algodón e seda e, en 1850, xa era propietario de cinco muíños. Non obstante, debido ao medio ambiente contaminado e ás pésimas condicións dos seus traballadores, Salt deixou Bradford e trasladou o seu negocio a Salts Mill en Saltaire en 1850, e aló, en 1853 comezou a construír unha aldea obreira que se converteu en Patrimonio da Humanidade da UNESCO.^[17]

Henry Ripley foi un contemporáneo máis novo de Titus Salt. Era socio director de Edward Ripley & Son Ltd, propietaria da Bowling Dye Works. En 1880, os .empregaban a máis de 1000 persoas e afirmábase que eran a maior fábrica de tinturas de Europa. Como Salt, estaba profundamente preocupado por mellorar as condicións de vivenda da clase traballadora e, en 1886, comezou a construír aldea industrial modelo de Ripley Ville,^[18]no lugar en Broomfields, East Bowling, preto das fábricas de tintura.

Outros empresarios importantes foron Samuel Lister e o seu irmán, que eran fiadores e fabricantes en Lister's Mill (Manningham Mills).^[19] Lister personificou a empresa vitoriana, e a súa actitude fortemente capitalista fixo necesarios os sindicatos.^[20] O crecemento sen precedentes creou problemas pola existencia de máis de 200 chemineas de fábricas que producían continuamente un fume negro e sulfuroso polo que Bradford gañou a reputación de ser a cidade máis contaminada de Inglaterra. Houbo frecuentes brotes de cólera e tifo, e só o 30% dos nenos nacidos de traballadores téxtiles chegaban aos quince anos. Este nivel extremo de mortalidade infantil e xuvenil contribuíu a unha esperanza de vida para os residentes de Bradford de pouco máis de dezaoito anos, que era unha das máis baixas do país.

Como moitas grandes cidades, Bradford foi un destino importante para os inmigrantes. Na década de 1840 a poboación de Bradford aumentou significativamente a causa dos emigrantes de Irlanda, particularmente das zonas rurais de Mayo^[21] e Sligo, e en 1851 preto do 10% da poboación era orixinaria de Irlanda, a maior proporción de Yorkshire.^[22] A mediados das décadas do século XIX os irlandeses concentráronse en oito áreas densamente poboadas situadas preto do centro da cidade.^[23] Unha delas era a zona de Bedford Street de Broomfields, que en 1861 contiña 1.162 persoas de orixe irlandesa, o 19% de tódolos irlandeses nados no condado.^[24]

Durante as décadas de 1820 e 1830 houbo inmigración de Alemaña. Moitos eran comerciantes xudeus e fixéronse activos na vida da cidade. A comunidade xudía que vivía na súa maioría na zona de Manningham ^[25] contaba cunhas 100 familias, pero tivo moita influencia na vida cívica da cidade e no desenvolvemento de Bradford como un importante exportador de produtos de la das súas casas de exportación de téxtiles, con sede predominantemente na Pequena Alemaña. Entre eles, destacaron os seguintes persoeiros: Charles Semon (1814–1877) foi un comerciante téxtil e filántropo que desenvolveu unha produtiva empresa de exportación dos produtos téxtiles na cidade, converteuse no primeiro alcalde estranxeiro e xudeu de Bradford en 1864;^[26] Jacob Behrens (1806–1889) foi o primeiro comerciante de téxtiles estranxeiro en exportar produtos de la da cidade; a súa empresa converteuse nun negocio internacional de varios millóns de libras;^[27] Behrens era un filántropo, e tamén axudou a establecer a cámara de comercio de Bradford en 1851;^[28] Jacob Moser (1839 – 1922) foi un comerciante téxtil que foi socio da empresa Edelstein, Moser and Co, que se converteu nunha exitosa empresa de exportación de produtos téxtiles de Bradford. Moser tamén foi un filántropo, fundou a Bradford Charity Organization Society e o City Guild of Help. En 1910 Moser converteuse no primeiro alcalde xudeu orixinario de Bradford.^[29]

Para apoiar as fábricas téxtiles, medrou unha gran base de manufacturas na cidade que proporcionaba maquinaria téxtil, e isto levou á diversificación con diferentes industrias que prosperaban unhas á beira das outras.^[14] A Jowett Motor Company fundada a principios do século XX por Benjamin e William Jowett e Arthur V Lamb, fabricou coches e furgonetas en Bradford durante 50 anos.^[30] The Scott Motorcycle Company era outro coñecido produtor de motocicletas e motores lixeiros para a industria que fora fundado por Alfred Angas Scott en 1908 como Scott Engineering Company en Bradford, as motocicletas Scott foron producidas ata 1978.

A cidade xogou un papel importante na historia inicial do Partido Laborista. Un mural na parte traseira do Bradford Playhouse na Pequena Alemaña conmemora o centenario da fundación do Partido Laborista Independente en Bradford en 1893.^[31]

Naceran ou medraran en Bradford

• Edward Victor Appleton (1892-1965), Premio Nobel de Física de 1947.
• William Berwick (1888-1944), matemático.
• David Hockney, pintor e debuxante.
• Zayn Malik (cantante)
• Dynamo (ilusionista)

Bradford está irmandada con varios lugares:

• Skopje, Macedonia do Norte (desde 1961).^[32]
• Roubaix, Francia (desde 1969).^[33]
• Verviers, Bélxica (desde 1970)
• Mönchengladbach, Alemaña (desde 1971)
• Galway, Irlanda (desde 1987)
• Mirpur, Azad Kashmir, Paquistán (acordo de amizade en 1998)
• Varna, Bulgaria (desde 1992).^[34]

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Bradford

• Beckett, J. V. (2005). City status in the British Isles, 1830–2002. Historical urban studies (en inglés). Ashgate. ISBN 0-7546-5067-7. 
• Harrison, J. F. C. (2013). The Second Coming: Popular Millenarianism, 1780–1850. Colección: Routledge Revivals. Londres: Routledge. ISBN 978-1-136-29876-9. 
• James, David (23 de setembro de 2004). "Salt, Sir Titus, first baronet". Oxford Dictionary of National Biography (en inglés). doi:10.1093/ref:odnb/24565. Consultado o 16 de maio de 2023. 
• Mills, A. D. (1998). Dictionary of English Place-Names (en inglés) (2ª ed.). Oxford / Nova York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-280074-9. 
• Richardson, C. (1976). A Geography of Bradford (en inglés). Bradford: Universidade de Bradford. ISBN 0-901945-19-6. 
• Sheeran, George (2005). The Buildings of Bradford: An Illustrated Architectural History. Stroud (en inglés). Gloucestershire: Tempus. ISBN 978-0-7524-3584-8.