Ehizko

Ehizko
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
  
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaZangozerria
UdalerriaEzporogi
Administrazioa
Motaherri hustu
Posta kodea31492
Herritarraehizkoar
Geografia

Ehizko[1][a] Zangozerria eskualdeko Bizkaia ibarreko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Zangozerria eskualdean. Ezporogi udalerrian da.

XVI. mendean despopulatu bezala agertzen zen.

Bertako biztanleak ehizkoarrak ziren. Ez dakigu non dagoen.

Geografia

Ehizko Bizkaia ibarran dago, Ezporogi udal-barrutian, Oibar ibarrean, Zangozerria eskualdean, Nafarroa Garaia herrialdearen ekialdean.

Klima eta landaredia

Ezporogiko klima mediterraneo motakoa da, nahiz eta iparraldean klima kontinentalaren ezaugarriak izan. Iparraldeko gune menditsuenetan prezipitazioak ugariagoak dira, urtero 800mm inguru, baina zenbat eta hegoalderago urriagoak, herrigunean, esaterako, 500mm euri baino ez dira jausten urtero. Batez besteko tenperatura 12 eta 13 gradu artekoa da eta urteroko egun euritsuak 80 eta 100 bitartekoak.

Ezporogiko basoak asko gutxitu dira denboraz, gaur egun, jatorrizko haritzen eta arteen hedadura 223 hektareakoa baino ez dela. Arteei eta haritzei XIX. mendetik birlandatutako pinu lariziar austriarrak batu arren, basoak herriko azaleraren %7,1 baino ez ziren XX. mendearen amaieran.

Estazio meteorologikoa

Ezporogin ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Oibar pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 556 metrora, Nafarroako Gobernuak 1974n jarritako estazio meteorologikoa dago.[2]


    Datu klimatikoak (Oibar, 1974-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.0 23.0 28.0 29.0 36.0 39.0 41.0 41.0 40.0 31.0 25.0 19.0 41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.8 11.1 14.7 16.2 20.9 26.1 29.7 29.5 25.2 19.4 12.9 9.4 18.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 5.2 6.7 9.7 11.2 15.3 19.6 22.5 22.5 19.0 14.4 9.1 6.0 13.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 1.6 2.3 4.6 6.2 9.7 13.1 15.3 15.6 12.8 9.5 5.3 2.5 8.2
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -11.0 -8.0 -10.0 -2.0 1.0 5.0 7.0 6.0 4.0 -1.0 -7.0 -10.0 -11.0
Batez besteko prezipitazioa (mm) 50.1 48.6 47.1 73.6 57.9 47.4 28.9 30.7 57.2 77.2 57.3 68.12 654.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 44.0 43.4 47.5 54.0 56.0 88.5 31.0 68.0 75.5 66.5 43.1 58.0 88.5
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 8.4 7.7 6.5 10.1 8.6 5.6 4.1 3.7 5.4 8.6 9.6 9.6 87.7
Elur egunak (≥ 1 mm) 0.8 0.9 0.7 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.8 3.5
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[3]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

Ez dakigu zehazki non dagoen eremu hori, baina Ezporogiren barruan kokatu behar da. XVIII. mendeko Nafarroako mapa batzuek egungo Loia hustuaren parean jartzen dute. Izko Ibargoiti herria ez bezalakoa da, mapa horiek bi herriguneen kokapena jasotzen baitute.

Leku honetako historiaren berrosaketak ikerketa lan zehatza eskatzen du. Hasiera batean, Ehizko ofizialki ez dago dokumentatuta, baina badirudi nahastea izan dela, Ibargoiti ibarreko Izko herriari Eyzco-rekin zerikusia duen guztia esleitu zaiolako; bi herriguneak nahiko hurbil egon ziren, eta horrek nahasmendu hori ulertzen laguntzen du. Aski da Nafarroako Entziklopedia Handira joatea, Izko izena Eyzco formapeko dokumentuetan ere agertzen dela irakurtzeko; are gehiago, adierazten du Izko, 1835-1845eko udal-erreformen ondoren, Oibar ibarreko diputatuak gobernatzen zuela; eta erreforma horren ondoren, udaletxea osatu zuela, Ezporogi, Moriones, Gardalain, Getadar, Sabaitza, Loia, Julio eta Usunbeltzekin. Izen dantza horren barruan, aipatu entziklopedian argitaratu izan da 1835-1845eko erreforma administratiboen ondoren Loia herria Izkon integratu zela, geroago desagertuko zena.

Ehizko Loiaren parean zegoela uste da, gaur egun baso bat dagoen lekuan. Manuel Apestegik, gaur egun Zareko okina denak, Ehizkori buruz dagoen dokumentaziorik ezaz ohartarazi zuen, XVIII. mendeko mapa batean kokatua zegoela egiaztatu baitzuen. Une horretatik aurrera, inguruko adinekoengandik jasotako ahozko testigantzen bidez ikertu da. Horiek bat datoz esatean mapak adierazten duen leku horretan bertan hainbat etxeren hondakinak ezagutzera iritsi zirela, harri-mendi bihurtuak; eta harri horiek berak, zaldizkoen bidez garraiatuak, urteetan zehar Artetako eskortak eta etxebizitzak altxatzeko aprobetxatu zirela (hilerriko pareta harri horiekin biltzen da, eta beste horma batzuetan). Pentsatzekoa da beste herriren batek ere etekina aterako ziela arrasto haiei.

Oharrak

  1. ↑ /e.ís̻ko/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Oibar» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  3. ↑ Oibarreko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).

Ikus, gainera

Kanpo estekak