PROFILPELAJAR.COM

Μετεωρολογικά
Συγγραφέας	Αριστοτέλης
Τίτλος	Μετεωρολογικά
Γλώσσα	Αρχαία ελληνικά
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Τα Μετεωρολογικά (λατ. Meteorologica ή Meteora) είναι πραγματεία του Αριστοτέλη. Το κείμενο της πραγματείας αυτής περιγράφει τις απόψεις του Αριστοτέλη για όλες τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ αέρα και νερού, τα μέρη της γης και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους. Περιλαμβάνει κάποιες από τις πρώτες αναφορές στην ιστορία της επιστήμης σχετικώς με την εξάτμιση του νερού, τους σεισμούς, τα καιρικά φαινόμενα, αλλά και αρκετά θέματα αστρονομίας και διαστημικής φυσικής, ιδίως σχετικά με τους κομήτες και τα μετέωρα.

Μια σύνοψη των Μετεωρολογικών στην αραβική γλώσσα υπό τον τίτλο Al-Athar al-Ulwiyyah (الآثار العلوية), συντάχθηκε περί το 800 μ.Χ. από τον Αντιοχέα λόγιο Γιαχία ιμπν αλ-Μπιτρίκ και κυκλοφορήθηκε πολύ στον μουσουλμανικό κόσμο κατά τους επόμενους αιώνες. Αυτή μεταφράσθηκε στη λατινική από τον Γεράρδο της Κρεμόνας τον 12ο αιώνα, και με αυτή τη μετάφραση εισήλθε στον δυτικοευρωπαϊκό κόσμο του μεσαιωνικού σχολαστικισμού.^[1] Αυτή η «παλαιά μετάφραση» (vetus translatio) ξεπεράσθηκε από τη βελτιωμένη και πλήρη που πραγματοποίησε ο Γουλιέλμος του Μέρμπεκε, τη nova translatio, που διαβάστηκε ευρύτατα, καθώς διασώζεται σε πολυάριθμα χειρόγραφα. Τα Μετεωρολογικά σχολιάσθηκαν έτσι από τον Θ. Ακινάτη και τυπώθηκαν συχνά κατά την Αναγέννηση.

Φυσική εισαγωγή

Ο Αριστοτέλης αρχίζει το έργο με μια περίληψη όσων περιγράφηκαν σε ένα προηγούμενη πραγματεία του, το Περὶ Κόσμου (του οποίου ωστόσο η πατρότητα αμφισβητείται^[2]). Μεταξύ άλλων γράφει:

«...η κίνηση αυτών των σωμάτων είναι δύο ειδών: είτε από το κέντρο, είτε προς το κέντρο.» (339a14-15)

«Επομένως πρέπει να θεωρήσουμε το πυρ και τη γη και τα παρόμοιά τους στοιχεία ως τις υλικές αιτίες των φαινομένων αυτού του κόσμου (εννοώντας ως υλικές αυτές που υπόκεινται σε μεταβολή και επιδράσεις)...» (339a27-30)

«τὸ δ’ οὕτως αἴτιον ὅθεν ἡ τῆς κινήσεως ἀρχή, τὴν τῶν ἀεὶ κινουμένων αἰτιατέον δύναμιν» (339a31-32)

Η τελευταία είναι μία αναφορά στο λεγόμενο πρώτον κινούν, μια τελεολογική ερμηνεία.

«...τα τέσσερα [στοιχεία] είναι το πυρ, ο αέρας, το νερό και η γη.» (339a15-16)

«Το πυρ καταλαμβάνει τον υψηλότερο χώρο από όλα, η γη τον χαμηλότερο και τα δύο άλλα στοιχεία αντιστοιχούν προς αυτά με τη σχέση τους, με τον αέρα να είναι πλησιέστερα προς το πυρ και το νερό προς τη γη.» (339a16-19)

«Ισχυριζόμαστε μάλιστα ότι το πυρ, ο αέρας, το νερό και η γη παράγονται το ένα από τα άλλα, και το καθένα τους υπάρχει εν δυνάμει μέσα στο καθένα από τα άλλα, όπως όλα τα πράγματα που μπορούν να αναλυθούν σε ένα κοινό και έσχατο υπόστρωμα.» (339a36-b2)

Η γήινη ύλη στο σύνολό της αποτελείται από τα παραπάνω τέσσερα στοιχεία. Συνδυαζόμενα αυτά σε διαφορετικές αναλογίες δημιουργούν τα ποικίλα υλικά που βρίσκονται στη φύση.

Ατμόσφαιρα

Υδρατμοί

«Μέρος των υδρατμών που σχηματίζονται την ημέρα δεν ανέρχεται ψηλά, επειδή ο λόγος του πυρός που τους υψώνει προς το νερό που υψώνεται είναι μικρός.» (347a13-15)

«Τόσο η δρόσος, όσο και η πάχνη παρατηρούνται όταν ο ουρανός είναι αίθριος και δεν υπάρχει άνεμος. Επειδή οι υδρατμοί δεν θα μπορούσαν να υψωθούν αν ο ουρανός δεν ήταν αίθριος, και αν φυσούσε άνεμος, δεν θα μπορούσαν να συμπυκνωθούν.» (347a26-28)

«...το ότι η πάχνη δεν παρατηρείται πάνω στα βουνά συντείνει στο να αποδειχθεί ότι αυτά τα φαινόμενα συμβαίνουν επειδή οι υδρατμοί δεν υψώνονται σε μεγάλα ύψη. Μια αιτία για αυτό είναι ότι υψώνονται προερχόμενοι από κοιλότητες της γης και υδατώδη μέρη, έτσι ώστε η θερμότητα που τους υψώνει, φέροντάς τους ως υπερβολικά μεγάλο φορτίο, δεν μπορεί να τους σηκώσει σε μεγάλα ύψη, αλλά σύντομα τους αφήνει να πέσουν και πάλι.» (347a29-34)

Καιρός

«Επομένως ο ανεμοστρόβιλος προέρχεται από την αδυναμία ενός γεννώμενου τυφώνα να φύγει από το νέφος του: οφείλεται στην αντίσταση που γεννά τη δίνη όταν κατέλθει η έλικα στη γη και σύρει μαζί της το νέφος που δεν μπορεί να αποτινάξει. Κινεί αντικείμενα με τον άνεμό του προς την κατεύθυνση προς την οποία μετακινείται σε σχεδόν ευθεία γραμμή, ενώ συστρέφει και σηκώνει ό,τι βρει στον διάβα του με τον κυκλικό του στροβιλισμό.» (371a9-15)

«`Οταν υπάρχει μεγάλη ποσότητα αναθυμιάσεων και είναι αραιές και συμπιέζονται μέσα στο ίδιο το νέφος, αυτές γίνονται κεραυνός.» (371a17-19)

Ο Αριστοτέλης περιγράφει εδώ τις ιδιότητες των σιφώνων και των κεραυνών.

Παραπομπές

↑ Peter L. Schoonheim: Aristotle's Meteorology in the Arabico-Latin Tradition, εκδ. Brill, Leiden 2000
↑ Bos, A.P. (2003). The soul and its instrumental Body: A Reinterpretation of Aristotle's Philosophy of Living Nature. Brill's Studies in Intellectual History. 112. Leiden: Brill. σελ. 210. ISBN 9789004130166.

Εκδόσεις

Wikisource logo

Στη Βικιθήκη υπάρχει υλικό που έχει σχέση με το θέμα:
Μετεωρολογικά

Γιώργου Α. Χαραλαμπίδη: Αριστοτέλους Μετεωρολογικών Βιβλίο Α΄ (αρχαίο κείμενο - απόδοση - ερμηνευτικά σχόλια - συμπεράσματα), εκδόσεις «Ανάμνηση», Αθήνα 2021, ISBN 978-618-85156-7-3, σελίδες 381