Ο Ιωάννης, επονομαζόμενος Αναγνώστης, ήταν Έλληνας ιστορικός του 15ου αιώνα. Ήταν αυτόπτης μάρτυρας στη λεηλασία από τους Οθωμανούς της Θεσσαλονίκης στις 29 Μαρτίου 1430, γεγονός που περιγράφει στο έργο του Διήγησις περί τῆς τελευταίας άλώσεως τῆς Θεσσαλονίχης, με το οποίο έγραψε και μια μονωδία θρηνώντας την άλωση της πόλης.^[1]

Η Θεσσαλονίκη είχε καταληφθεί από τους Οθωμανούς το 1387, όμως δεν μπόρεσαν να την κρατήσουν στον απόηχο της Μάχης της Άγκυρας το 1402, όταν και επέστρεψε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Οι Βυζαντινοί όταν δεν ήταν σε θέση να κρατήσουν την πόλη, την πούλησαν το 1423 στη Δημοκρατία της Βενετίας, όμως όχι έγκαιρα για να οργανωθεί ξανά η άμυνα εναντίον της πολιορκίας των Οθωμανών την ίδια χρονιά. Οι Οθωμανοί πάλι δεν μπόρεσαν να κρατήσουν μόνιμα την πόλη, και ήταν πια σύντομα σε κατάσταση πολέμου με τους Βενετούς.

Από τις 29 Μαρτίου 1430 ο Οθωμανός Σουλτάνος Μουράτ Β΄ άρχισε μια τριήμερη πολιορκία της Θεσσαλονίκης, η οποία κατέληξε στην κατάληψη της πόλης από τον Οθωμανικό στρατό, και στην υποδούλωση 7.000 κατοίκων της πόλης. Οι Βενετοί συμφώνησαν σε συνθήκη ειρήνης και αποσύρθηκαν από την περιοχή το 1432, αφήνοντας την μόνιμη κυριαρχία της περιοχής στους Οθωμανούς.

• Donald Nicol, Βιογραφικό Λεξικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,μτφρ.Ευγένιος Πιερρής, εκδ.Ελληνική Ευρωεκοδοτική, Αθήνα, 1993, σελ.49
• I. A. Παπανδριανός, «Ἡ Ἅλωση τῆς Θεσσαλονίκης στὰ 1430 καὶ ὁ Σέρβος δεσπότης Γεώργιος Μπράνκοβιτς (Djuradi Branković)», Μακεδονικά 8 (1968) 401-405.
• Γ. Τσάρας, «Οἱ δύο Ἔμμετρες μονωδίες γιὰ τὴν τελευταία Ἅλωση τῆς Θεσσαλονίκης», Μακεδονικὰ 9 (1969) 64-100.
• Του ιδίου, «Οἱ τέσσερις καθολικοί ναοί στο Χρονικό του Ιωάννου Αναγνώστη», Δ΄ Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο, Πρακτικά, Θεσσαλονίκη 1983, 131-144.
• Του ιδίου, «Ὁ τέταρτος καθολικὸς ναὸς τῆς Θεσσαλονίκης στὸ Χρονικὸ τοῦ Ἰωάννου Ἀναγνώστη», Βυζαντινὰ 5 (1973) 165- 185.