Ο Ιωάννης Μαλάλας ή Μαλέλας (περ. 491 - 578) ήταν Βυζαντινός χρονογράφος από την Αντιόχεια. Το όνομα Μαλάλας είναι πιθανώς συριακή λέξη που σημαίνει «ρήτωρ». Του αποδόθηκε πρώτη φορά από τον Ιωάννη τον Δαμασκηνό. Η απόδοση του επωνύμου ως Μαλέλας εμφανίστηκε αργότερα, επί βασιλείας Κωνσταντίνου Ζ'[4]. Θεωρείται πατέρας της Βυζαντινής χρονογραφίας[5].
Βιογραφία
Ο Μαλάλας εκπαιδεύτηκε στην Αντιόχεια, όπου ήταν μάλλον νομικός, αλλά μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο του Ιουστινιανού (πιθανώς μετά τη λεηλασία της Αντιόχειας από τους Πέρσες το 540) [6]. Γνωρίζουμε επίσης, από τον ίδιο, ότι ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη και την Πανειάδα[4]. Έγραψε τη Χρονογραφία του σε 18 βιβλία, η οποία θεωρείται ως η "παλαιοτέρα σωζομένη ἐν ἐπιτομῇ Βυζαντινὴ χρονογραφία"[5]. Η αρχή και το τέλος των βιβλίων αυτών έχουν χαθεί. Τα κείμενα που μας σώζονται ξεκινούν με τη μυθολογία της αρχαίας Αιγύπτου και τελειώνουν με την εκστρατεία του Μαρκιανού, ανιψιού του Ιουστινιανού, στην βόρειο Αφρική το 563 (πιστεύεται ότι το πλήρες κείμενο σταματούσε στον θάνατο του Ιουστινιανού) [7].
Η εξιστόρησή του εστιάζει κυρίως στην Αντιόχεια και την Κωνσταντινούπολη, αλλά εκτός από τα γεγονότα σχετικά με τον Ιουστινιανό και τους διαδόχους του, η υπόλοιπη είναι μικρής ιστορικής χρησιμότητας. Ο συγγραφέας στηρίζεται στον Ευσέβιο Καισαρείας και άλλους συγγραφείς και φαίνεται πως αναμιγνύει πραγματικές ιστορίες με μύθους και εικόνες από τη Βίβλο[8]. Το 18ο βιβλίο του που ασχολείται με τον Ιουστινιανό είναι γεμάτο με στοιχεία της αυτοκρατορικής προπαγάνδας[5]. Ο Μαλάλας ήταν υποστηρικτής της εκκλησίας και του κράτους και πραγματικός υπερασπιστής του θεσμού της μοναρχίας. Στη δουλειά του, ο Μαλάλας χρησιμοποιεί αρκετές προγενέστερες πηγές (π.χ. τον Ευστάθιο Επιφανέα) και το έργο του απευθύνεται όχι στους μορφωμένους αλλά στους μοναχούς και τον απλό κόσμο, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά από χρονογράφο της εποχής του. Στον γραπτό του λόγο χρησιμοποιεί ακατάπαυστα λέξεις της καθομιλουμένης γλώσσας (όπως τεχνική ορολογία και γραφειοκρατικούς όρους) και παρά την επικείμενη στροφή της αυτοκρατορίας από τα λατινικά στα ελληνικά, εκείνος παραθέτει τους λατινικούς όρους παράλληλα με τους ελληνικούς. Το γενικότερο ύφος γραφής του είναι απλό, αποδίδοντας την επιθυμία του να επικοινωνήσει απευθείας με τον αναγνώστη μέσω της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας όπως αυτή είχε εξελιχθεί στα χρόνια του[9].
Το έργο του Μαλάλα απέκτησε μεγάλη φήμη και χρησιμοποιήθηκε πολύ μέχρι τον 9ο αιώνα. Μεταφράστηκε στα σλαβικά τον 10ο αιώνα ενώ κομμάτια του εμφανίζονται επίσης στην Ιστορία των Περασμένων Χρόνων που ήταν γραμμένη στα αρχαία Ρωσικά[10]. Το αυθεντικό σύγγραμμα φυλάσσεται σήμερα τόσο σε συντομευμένη μορφή όσο και σε επιμέρους τμήματα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
↑Warren Treadgold, A History of Byzantine State and Society (Stanford University Press, 1997: ISBN 0-8047-2421-0), p. 267.
↑Horrocks, Greek, σελ. 179-81, q.v. για λεπτομέρεις λεκτικών και συντακτικών όρων; δες επίσης σελ. 181-82 για κείμενο του Μαλάλα με μεταφράσεις που δείχνουν πώς θα ακούγονταν τα γραπτά του στην καθομιλουμένη Ελληνική της εποχής του (αγγλικά).
E. Jeffreys, B. Croke, and R. Scott (eds.), Studies in John Malalas (Sydney: Australian Association for Byzantine Studies, 1990) (Byzantina Australiensia, 6), pp. 1–25. (αγγλικά)
David Woods, "Malalas, Constantius, and a Church-inscription from Antioch," Vigiliae Christianae, 59,1 (2005), pp. 54–62. (αγγλικά)
J. H. W. G. Liebeschuetz, "Malalas on Antioch," in Idem, Decline and Change in Late Antiquity: Religion, Barbarians and their Historiography (Aldershot, Ashgate, 2006) (Variorum Collected Studies). (αγγλικά)
