Ο Γεώργιος Αμαρτωλός ή Γεώργιος Μοναχός (9ος αιώνας) ήταν βυζαντινός μοναχός και ιστορικός στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ´ (842–867). Το έργο για το οποίο είναι γνωστός είναι το Χρονικόν Σύντομον στο οποίο παραθέτει την ιστορία του κόσμου.
Βιογραφία
Δεν είναι γνωστό τίποτα για τη ζωή του εκτός από τα στοιχεία που παραθέτει στο γραπτό του έργο, αναφέροντας τον Μιχαήλ Γ´ ως αυτοκράτορα, και αποκαλώντας τον εαυτό του αρκετές φορές εντός του κειμένου ως μοναχό.
Το έργο αναφέρεται πως γράφτηκε ὐπὸ Γεωργίου ἁμαρτωλοῦ, έτσι η επωνυμία Αμαρτωλός δεν είναι το πραγματικό του επίθετο αλλά κοινό επίθετο και χαρακτηρισμός των μοναχών της εποχής. Σύμφωνα με τον βυζαντινολόγο του 19ου αιώνα Καρλ Κρουμπάχερ, η χρήση του Αμαρτωλός ως επωνυμία είναι άστοχη και η επωνυμία Μοναχός είναι ορθότερη.[3]
Χρονικόν σύντομον
Ο πλήρης τίτλος του έργου είναι Χρονικόν σύντομον έκ διαφόρων χρονογράφων τέ καί έξηγητών.[4]
την ιστορία της περιόδου που έζησε ο ίδιος έως τον θάνατο του αυτοκράτορα Θεόφιλου το 842, και την αποκατάσταση των εικόνων από την Θεοδώρα το ίδιο έτος θέτοντας τέρμα στην εικονομαχία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ότι οι πληροφορίες του χρονικού για την περίοδο 813–842, είναι οι μόνες διαθέσιμες από σύγχρονο της εποχής και θεωρούνται πολύτιμες ιδιαίτερα μερικά χρόνια πριν από το σχίσμα του Φώτιου, και είναι χαρακτηριστικό ότι ο Αμαρτωλός χρησιμοποιεί οξεία κριτική εναντίον των εικονοκλαστών ως μοναχός και ως σύγχρονος της εποχής του.
Μεταφράσεις και επεκτάσεις
Το σύγγραμμά μεταφράστηκε σύντομα στα βουλγαρικά και τα σερβικά, καθώς και στα γεωργιανά. Οι πρώιμες αυτές εκδόσεις, απέκτησαν ιδιαίτερο κύρος και επιρροή σε όλους τους πρώιμους Σλάβους ιστορικούς, ανάμεσα τους και στον Νέστορα τον Χρονικογράφο. Καθώς το έργο υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές με πολλές μεταφράσεις και επανεκδόσεις, είναι πλέον δύσκολο να ανασυνταχθεί στην αρχική μορφή του.[5]
Διάφοροι άλλοι βυζαντινοί συγγραφείς, ανάμεσα τους και ο Συμεών Μεταφραστής, συνέχισαν το χρονικό του Αμαρτωλού και σε ύστερες ημερομηνίες, με τις πιο ουσιαστικές επεκτάσεις να φτάνουν έως έναν αιώνα αργότερα έως το 948. Στις προσθήκες αυτές τα θρησκευτικά ζητήματα τείνουν να μην είναι στο επίκεντρο και οι περιγραφές των γραπτών συγκεντρώνονται κυρίως στην πολιτική ιστορία, ενώ η γλώσσα των κειμένων είναι περισσότερο δημώδης. Υπάρχουν και περαιτέρω επεκτάσεις του κειμένου έως το 1143, οι οποίες όμως δεν συνοδεύονται από ιδιαίτερη αξία πληροφοριών.
Αξιοσημείωτες εκδόσεις
Muralt, E. de (ed). Georgii monachi, dicti Hamartoli, Chronicon ab orbe condito ad annum p. chr. 842 et a diversis scriptoribus usq. ad ann. 1143 continuatum. Αγία Πετρούπολη, 1859. Η πρώτη έντυπη έκδοση του έργου (Ρωσικό κείμενο από χειρόγραφο του 12ου αιώνα), ατελές και παραπλανητικό κατά τον Καρλ Κρουμπάχερ [6]
Combefis, François (ed.). "Bioi ton neon Basileon (βίοι τῶν νέων βασιλέων)." In Maxima bibliotheca (Scriptores post Theophanem) Παρίσι, 1685 - επανέκδοση στην Βενετία, 1729. Το τελευταίο μέρος του 4ου τόμου του χρονικού και η συνέχεια έως το 948.
