Εσωτερική πολιτική του Βλαντίμιρ Πούτιν

Οι πολιτικές του Πούτιν στο εσωτερικό, ιδιαίτερα στην αρχή της πρώτης προεδρίας του, στόχευαν στη δημιουργία μιας κάθετης δομής εξουσίας. Στις 13 Μαΐου 2000, ο Πούτιν εξέδωσε ένα διάταγμα σύμφωνα με το οποίο χώριζε τα 89 ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσίας σε επτά διοικητικά ομοσπονδιακά διαμερίσματα, διορίζοντας έναν προεδρικό απεσταλμένο υπεύθυνο για καθεμία από αυτές τις περιφέρειες, τον πληρεξούσιο αντιπρόσωπο της ρωσικής κυβέρνησης.[1]

Σύμφωνα με τον Στίβεν Ουάιτ, η Ρωσία του Πούτιν κατέστησε σαφές ότι δεν είχε πρόθεση να δημιουργήσει «δεύτερη έκδοση» του αμερικανικού ή βρετανικού πολιτικού συστήματος, αλλά ένα σύστημα που θα ανταποκρινόταν όσο το δυνατόν περισσότερο στις παραδόσεις και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ρωσικού έθνους.[2] Ορισμένοι σχολιαστές έχουν περιγράψει ότι ο Πούτιν ακολουθεί το μοντέλο της «κυρίαρχης δημοκρατίας».[3][4][5] Σύμφωνα με τους υποστηρικτές αυτής της άποψης (όπως ο Βλαντισλάβ Σουρκόφ), οι ενέργειες και οι πολιτικές της κυβέρνησης πρέπει να απολαμβάνουν την υποστήριξη του λαού της Ρωσίας, να υπαγορεύονται από την ίδια την κυβέρνηση και να μην είναι επηρεασμένες ή υπαγορευμένες από κάποιον ξένο φορέα ή χώρα.[6]

Ο Πούτιν έχει, επίσης, προσπαθήσει να μειώσει την επιρροή των ολιγαρχών και έχει ενισχύσει τον κρατικό τομέα, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της ρωσικής οικονομίας.[7]

Το σύστημα διακυβέρνησης του Πούτιν χαρακτηρίζεται από τον Σουηδό οικονομολόγο Άντερς Ώσλουντ ως ένα σύστημα χειροκίνητης διαχείρισης: «Αφού ο Πούτιν ανέλαβε εκ νέου την προεδρία το 2012, η διακυβέρνησή του περιγράφεται καλύτερα ως «χειροκίνητη διαχείριση», όπως οι Ρώσοι συνηθίζουν να λένε. Ο Πούτιν έχει δηλαδή ελευθερία κινήσεων για να κυβερνήσει, συχνά με ανεπαρκή αξιολόγηση των συνεπειών μιας απόφασης. Ο λόγος που ο Πούτιν δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην οικονομία είναι η άποψη του ότι οι οικονομικές κρίσεις αποσταθεροποιούν πολιτικά μια χώρα, μια άποψη που προέρχεται από το κραχ του 1998. Επομένως, νοιάζεται για την οικονομική σταθερότητα» [8]

Την περίοδο μετά το 2012 έχουν σημειωθεί μαζικές διαμαρτυρίες κατά της νοθείας, της λογοκρισίας και της αυστηροποίησης των νόμων του συνέρχεσθαι. Τον Ιούλιο του 2000, σύμφωνα με ένα νόμο που πρότεινε ο ίδιος και εγκρίθηκε από την Ομοσπονδιακή Συνέλευση της Ρωσίας, ο Πούτιν απέκτησε το δικαίωμα να απολύσει τους επικεφαλής των 89 ομοσπονδιακών υποκειμένων. Το 2004, η άμεση εκλογή των επικεφαλής των ομοσπονδιακών υποκειμένων καταργήθηκε. Πλέον τους επικεφαλής των ομοσπονδιακών υποκειμένων τους προτείνει ο πρόεδρος και ο διορισμός παραπέμπεται στο τοπικό κοινοβούλιο για να εγκριθεί.[9][10]

Ο Πούτιν θεώρησε αυτή την απόφαση απαραίτητη κίνηση για να σταματήσει τις αποσχιστικές τάσεις που υπήρχαν σε ορισμένες δημοκρατίες, αλλά και για να απαλλαγεί από εκείνους τους κυβερνήτες που είχαν δεσμούς με το οργανωμένο έγκλημα.[11] Αυτή αλλά και άλλες αποφάσεις του Πούτιν έχουν επικριθεί από πολλά ανεξάρτητα ρωσικά μέσα ενημέρωσης και δυτικούς σχολιαστές ως αντιδημοκρατικές.[12][13] Το 2012, ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, διάδοχος του Πούτιν, άλλαξε το νόμο και οι επικεφαλείς των ομοσπονδιακών υποκειμένων της Ρωσίας εκλέγονται από τον λαό.[14]

Κατά την πρώτη του θητεία, ο Πούτιν αντιτάχθηκε σε ορισμένους από τους ολιγάρχες που έβγαλε η εποχή Γιέλτσιν, καθώς και στους πολιτικούς του αντιπάλους, με αποτέλεσμα την εξορία ή τη φυλάκιση ανθρώπων όπως ο Μπορίς Μπερεζόφσκι, ο Βλαντίμιρ Γκουσίνσκι και ο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ενώ ολιγάρχες όπως οι Ρομάν Αμπράμοβιτς και Αρκάντι Ροτενμπέργκ είναι φίλοι και σύμμαχοι με τον Πούτιν. Ο Αμπράμοβιτς, μάλιστα, ήταν κυβερνήτης της Τσετσενίας για οχτώ χρόνια, επενδύοντας περίπου 1 δισεκατομμύριο ευρώ στη περιοχή.[15] Ο Πούτιν πέτυχε να κωδικοποιήσει το δίκαιο της γης και το φορολογικό δίκαιο και δημοσίευσε νέους κώδικες για το εργατικό, διοικητικό, ποινικό, εμπορικό και αστικό δικονομικό δίκαιο.[16] Υπό την προεδρία του Μεντβέντεφ, η κυβέρνηση του Πούτιν εφάρμοσε ορισμένες βασικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της κρατικής ασφάλειας, ψηφίζοντας νόμους για τη μεταρρύθμιση της ρωσικής αστυνομίας και του στρατού.[17]

Οικονομικές, βιομηχανικές και ενεργειακές πολιτικές

Το ρωσικό ΑΕΠ από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι το 2014. Μετά το 2014 υπάρχουν προβλέψεις.

Ο Σεργκέι Γκουρίεφ διακρίνει την οικονομική πολιτική του Πούτιν σε τέσσερις διακριτές περιόδους: τα χρόνια των «μεταρρυθμίσεων» στην πρώτη θητεία του (1999–2003), τα χρόνια της «κρατικοποίησης» στη δεύτερη θητεία του (2004 – πρώτο εξάμηνο 2008), οι επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και ανάκαμψης (δεύτερο εξάμηνο 2008–2013), αλλά και οι επιπτώσεις της αντιπαράθεσης με την Ουκρανία, τις δυτικές κυρώσεις, την πτώση των τιμών των ορυκτών καυσίμων και τη στασιμότητα (2014–σήμερα).[18]

Το 2000, ο Πούτιν ξεκίνησε το «Πρόγραμμα για την Κοινωνικοοικονομική Ανάπτυξη της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην περίοδο 2000–2010», αλλά εγκαταλείφθηκε το 2008 όταν το πρόγραμμα είχε ολοκληρωθεί μόνο κατά 30%.[19] Τροφοδοτημένος από την άνθηση του εμπορίου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, συμπεριλαμβανομένης της ανόδου των τιμών του πετρελαίου σε επίπεδα ρεκόρ,[20][21] υπό την κυβέρνηση Πούτιν από το 2000 έως το 2016, το εισόδημα του μέσου ρώσου πολίτη αυξήθηκε κατά 4.5 φορές.[22] Κατά τη διάρκεια των πρώτων οκτώ ετών της διακυβέρνησης Πούτιν, η βιομηχανία αναπτύχθηκε σημαντικά, τόσο ως προς τη βιομηχανική παραγωγή αλλά και την παρουσία των βιομηχανικών επιχειρήσεων, με τον τομέα των κατασκευών, τα πραγματικά εισοδήματα, και η μεσαία τάξη να καταγράφουν μεγάλη άνοδο και βελτίωση στο βιοτικό τους επίπεδο.[εκκρεμεί παραπομπή] Το ρωσικό ταμείο εναπόθεσης εισπράξεων από τα πετρέλαια επέτρεψε στη Ρωσία να αποπληρώσει όλα τα χρέη που κληρονόμησε από τη Σοβιετική Ένωση ως το 2005.[23] Η Ρωσία προσχώρησε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στις 22 Αυγούστου 2012.[24]

Το 2006, ο Πούτιν ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ενοποίησης της ρωσικής αεροδιαστημικής βιομηχανίας, για να φέρει τις μεγάλες εταιρείες παραγωγής υπό την επίβλεψη μιας ενιαίας εταιρείας, της Ενωμένης Αεροδιαστημικής Επιχείρησης (ρωσικά: Объединённая авиастроительная корпорация‎‎).[25][26] Τον Σεπτέμβριο του 2020, ο γενικός διευθυντής της επιχείρησης ανακοίνωσε ότι η επιχείρηση θα λάβει το μεγαλύτερο πακέτο στήριξης στην αεροναυπηγική βιομηχανία που έχει καταβάλλει από το 1991 η ρωσική κυβέρνηση, προκειμένου να πληρώσει και να επαναδιαπραγματευτεί το χρέος της.[27][28]

Το 2014, ο Πούτιν υπέγραψε συμφωνία προμηθεύοντας στην Κίνα 38 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Το εγχείρημα Δύναμη της Σιβηρίας, το οποίο ο Πούτιν αποκάλεσε το «μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στον κόσμο», ξεκίνησε το 2019 και αναμένεται να συνεχιστεί για 30 χρόνια κοστίζοντας στην Κίνα 400 δισεκατομμύρια δολάρια σε 30 χρόνια.[29] Η οικονομική κρίση της Ρωσίας ξεκίνησε το δεύτερο εξάμηνο του 2014, όταν το ρωσικό ρούβλι κατέρρευσε λόγω της πτώσης της τιμής του πετρελαίου και των διεθνών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, ενώ το 2017 η Ρωσία επέστρεψε σε ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτά τα γεγονότα με τη σειρά τους οδήγησαν στην απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών στη ρωσική οικονομία και την εκροή κεφαλαίων, αν και έχει επίσης υποστηριχθεί ότι οι κυρώσεις είχαν ελάχιστη έως καθόλου επίδραση στην οικονομία της Ρωσίας.[30][31][32] Το 2017 η Ρωσία επανήλθε σε ρυθμούς ανάπτυξης, καταγράφοντας ανάπτυξη 1.8% το 2017, 2.8% το 2018 και 2.2% το 2019.[33] Ακόμη και η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που οδήγησε σε κυρώσεις αρκετά μεγαλύτερης κλίμακας από αυτές του 2014, με τις αποχωρήσεις εταιρειών που απασχολούσαν χιλιάδες άτομα στη Ρωσία, έχει οδηγήσει σε χαμηλότερη του αναμενομένου ύφεση.[34] Ο Πούτιν έχει επικριθεί για τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα, κερδίζοντας από το Έργο Αναφοράς της Διαφθοράς και του Οργανωμένου Εγκλήματος τον τίτλο του προσώπου της χρονιάς για το 2014.[35][36]

Σύμφωνα με το αντιπολιτευόμενο Meduza, ο Πούτιν έχει προβλέψει από το 2007 σε πολλές περιπτώσεις ότι η Ρωσία θα γίνει μία από τις πέντε μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου. Το 2013, είπε ότι το ΑΕΠ της Ρωσίας ήταν ένα από τα πέντε μεγαλύτερα παγκοσμίως, αλλά η ρωσική οικονομία εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με άλλες χώρες σε δείκτες όπως η παραγωγικότητα της εργασίας.[37]

Περιβαλλοντική πολιτική

Το 2004, ο Πούτιν υπέγραψε τη συνθήκη του Πρωτοκόλλου του Κιότο, ένα πρωτόκολλο του οποίου η εφαρμογή αποσκοπούσε στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.[38] Ωστόσο, η Ρωσία υποχρεώθηκε σε μείωση των εκπομπών αερίων, επειδή το Πρωτόκολλο του Κιότο λαμβάνει σαν πρότυπο τα επίπεδα εκπομπών του 1990 και οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της Ρωσίας έπεσαν πολύ μετά το 1990 λόγω της αποβιομηχάνισης που προέκυψε με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η ίδια κατακόρυφη πτώση συνέβη και στα άλλα πρώην κομμουνιστικά κράτη.[39]

Ο Πούτιν επιβλέπει προσωπικά μια σειρά προγραμμάτων προστασίας για σπάνια και απειλούμενα ζώα στη Ρωσία, όπως η τίγρη του Αμούρ, η λευκή φάλαινα, η πολική αρκούδα, και η λεοπάρδαλη του χιονιού.

Θρησκευτική πολιτική

Ο Πούτιν συναντιέται με τον Ρώσο πατριάρχη, και θρησκευτικούς ηγέτες των Μουσουλμάνων και Βουδιστών της Ρωσίας, Φεβρουάριος 2001.

Ο Πούτιν παρακολουθεί τακτικά τις πιο σημαντικές λειτουργίες της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας τις κύριες ιερές ημέρες και έχει δημιουργήσει καλή σχέση με τους Πατριάρχες της Ρωσικής Εκκλησίας, τον αείμνηστο Αλέξιο Β΄ της Μόσχας και τον σημερινό Κύριλλο της Μόσχας. Ως πρόεδρος, ο Πούτιν συμμετείχε στην προώθηση της πράξης κανονικής επανένωσης με το Πατριαρχείο Μόσχας, η οποία υπεγράφη στις 17 Μαΐου 2007, η οποία αποκατέστησε τις σχέσεις μεταξύ της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ρωσίας και της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας εκτός Ρωσίας μετά από ένα σχίσμα 80 ετών.[40]

Υπό τον Πούτιν, η Χασιδική Ομοσπονδία Εβραϊκών Κοινοτήτων της Ρωσίας έχει αυξήσει την επιρροή της στην εβραϊκή κοινότητα, εν μέρει λόγω της επιρροής επιχειρηματιών που υποστήριζαν την Ομοσπονδία, όπως οι Λεβ Λεβίεφ και Ρομάν Αμπράμοβιτς.[41][42] Σύμφωνα με το Εβραϊκό Τηλεγραφικό Πρακτορείο, ο Πούτιν είναι δημοφιλής πολιτικός στην κοινότητα των Ρωσοεβραίων, η οποία τον βλέπει σαν δύναμη σταθερότητας. Ο αρχιραβίνος της Ρωσίας, Μπερέλ Λαζάρ, έχει υποστηρίξει ότι ο Πούτιν «έδινε μεγάλη προσοχή στις ανάγκες της κοινότητάς μας και συνδέθηκε με εμάς με βαθύ σεβασμό».[43] Το 2016, ο Ρόναλντ Σ. Λάουντερ, πρόεδρος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Κογκρέσου, επαίνεσε επίσης τον Πούτιν επειδή αυτός έκανε τη Ρωσία «μια χώρα όπου οι Εβραίοι είναι ευπρόσδεκτοι».[44]

Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υποστηρικτές της θρησκευτικής ελευθερίας έχουν επικρίνει την κατάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας στη Ρωσία.[45] Το 2016, ο Πούτιν επέβλεψε την ψήφιση νομοθεσίας που απαγόρευε τη δράση ιεραποστόλων στη Ρωσία.[45] Θρησκευτικές μειονότητες έχουν καταπιεστεί σύμφωνα με τους νόμους κατά του εξτρεμισμού, ιδιαίτερα οι Μάρτυρες του Ιεχωβά.[46]

Μία από τις τροποποιήσεις του 2020 στο Σύνταγμα της Ρωσίας έχει οδηγήσει στην αναφορά του Θεού στο σύνταγμα της Ρωσίας.

Στρατιωτική ανάπτυξη

Ο Πούτιν με τον επί μακρόν υπουργό Άμυνας της Ρωσίας, Στρατηγό Στρατού Σεργκέι Σοϊγκού, στην Ανατολική Στρατιωτική Περιφέρεια, το 2013.

Μετά την ανακοίνωση της επανέναρξης των μεγάλης απόστασης πτήσεων των στρατηγικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων της Ρωσίας ακολούθησε η ανακοίνωση του Ρώσου υπουργού Άμυνας Ανατόλι Σερντιουκόφ κατά τη συνάντησή του με τον Πούτιν στις 5 Δεκεμβρίου 2007, ότι 11 πλοία, συμπεριλαμβανομένου του αεροπλανοφόρου Ναύαρχος Κουζνετσόφ, θα συμμετείχαν στο πρώτο μεγάλο ναυτικό ταξίδι του ρωσικού ναυτικού στη Μεσόγειο από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.[47][48]

Ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 η Ρωσία άρχισε να αφιερώνει ένα μεγαλύτερο χρηματικό ποσό στη στρατιωτική και αμυντική βιομηχανία της, μόλις το 2008 ξεκίνησε η πλήρης μεταρρύθμιση του ρωσικού στρατού, με στόχο τον εκσυγχρονισμό των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και την αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους και του αξιόμαχού τους. Η μεταρρύθμιση πραγματοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον υπουργό Άμυνας Σερντιουκόφ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Μεντβέντεφ, υπό την επίβλεψη τόσο του Πούτιν, ως αρχηγού της κυβέρνησης, όσο και του Μεντβέντεφ, ως αρχιστράτηγου των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων.[49]

Τα βασικά στοιχεία της μεταρρύθμισης του ρωσικού στρατού περιελάμβαναν τη μείωση των ενόπλων δυνάμεων σε ένα εκατομμύριο, τη μείωση του αριθμού των αξιωματικών, τον συγκεντρωτισμό με την αλλαγή του τρόπου εκπαίδευσης των αξιωματικών καθώς οι 65 στρατιωτικές σχολές έγιναν 10 «συστημικά» στρατιωτικά κέντρα εκπαίδευσης, τη δημιουργία ενός επαγγελματικού σώματος Υπαξιωματικών, τη μείωση του μεγέθους της κεντρικής στρατιωτικής διοίκησης, την εισαγωγή περισσότερης επιμελητείας από πολίτες και βοηθητικού προσωπικού, την αναδιοργάνωση των εφεδρειών, την αναδιοργάνωση του στρατού πάνω σε ένα σύστημα ταξιαρχιών και την αναδιοργάνωση των αεροπορικών δυνάμεων σε σύστημα βασισμένο στις αεροπορικές βάσεις και όχι στα συντάγματα.[49]

Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, ο Πούτιν ξεκίνησε το πρόγραμμα ανάπτυξης των πυρηνικών δυνατοτήτων της Ρωσίας λόγω της μονομερούς απόφασης του Προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συνθήκη του 1972 κατά των βαλλιστικών πυραύλων.[50] Για να αντιμετωπίσει, κατά τον Πούτιν, την αμερικανική προσπάθεια για την υπονόμευση των δυνατοτήτων πυρηνικής αποτροπής της Ρωσίας, η Μόσχα έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ανάπτυξης νέων όπλων ικανών να νικήσουν κάθε νέο αμερικανικό σύστημα άμυνας βαλλιστικών πυραύλων ή αναχαίτισης. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι αυτή η στρατηγική πυρηνικού επανεξοπλισμού της Ρωσίας επί Πούτιν παραβιάζει τους όρους της Συνθήκης για τις πυρηνικές δυνάμεις μέσου βεληνεκούς που συνήψαν τον Δεκέμβριο του 1987 οι Γκορμπατσώφ και Ρήγκαν.[51]

Ως εκ τούτου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα θεωρούν πλέον ότι δεσμεύονται από τους όρους της συνθήκης, αυξάνοντας τις εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών.[51] Έπειτα ο Πούτιν δηλώσει ότι η Ρωσία δεν θα ξεκινήσει πρώτη σε μια πυρηνική σύγκρουση, αλλά θα απαντήσει και θα εκμηδενίσει τον αντίπαλο, και ότι η Ρωσία θα είναι το θύμα. Παράλληλα ισχυρίστηκε ότι οι Ρώσοι θα πάνε στο παράδεισο σαν μάρτυρες.[52]

Ο Πούτιν επιδίωξε επίσης να αυξήσει τις εδαφικές διεκδικήσεις της Ρωσίας στην Αρκτική και τη στρατιωτική της παρουσία εκεί. Τον Αύγουστο του 2007, η ρωσική αποστολή Αρκτική 2007, η οποία αποτελεί μέρος της έρευνας που σχετίζεται με τη ρωσική αξίωση εδαφικής επέκτασης του 2001, τοποθέτησε μια ρωσική σημαία στον βυθό της θάλασσας στο Βόρειο Πόλο.[53] Τόσο η παρουσία του ρωσικού στρατού και των υποβρυχίων στην Αρκτική αυξάνεται.[54][55]

Πολιτική για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Διαμαρτυρία της ρωσικής αντιπολίτευσης στη Μόσχα, 26 Φεβρουαρίου 2017.

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ισχυρίζεται ότι από τον Μάιο του 2012, όταν ο Πούτιν επανεξελέγη πρόεδρος, η Ρωσία έχει θεσπίσει πολλούς περιοριστικούς νόμους, έχει ξεκίνησε επιθεωρήσεις σε μη κυβερνητικές οργανώσεις, έχει παρενοχλήσει και φυλακίσει πολιτικούς ακτιβιστές και έχει αρχίσει να περιορίζει τους επικριτές του καθεστώτος. Η Ρωσία έχει ψηφίσει νόμο για τους «ξένους πράκτορες», ο οποίος θεωρείται υπερεκτενής καθώς περιλαμβάνει ρωσικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που χρηματοδοτούνται από κυβερνήσεις και οργανώσεις του εξωτερικού, το νόμο περί προδοσίας και το νόμο του συνέρχεσθαι που τιμωρεί πολλές εκφράσεις διαφωνίας.[56][57]

Οι ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέκριναν τη Ρωσία για λογοκρισία κατά των ΛΟΑΤ με τις διατάξεις του «νόμου για την προπαγάνδα των ομοφυλοφίλων». Ο νόμος αναφέρεται στην απαγόρευση προώθησης μηνυμάτων που στρέφονται εναντίον της παραδοσιακής έννοιας της οικογένειας.[58] Σύμφωνα με τα δυτικά ΜΜΕ, η ύπαρξη του νόμου αυτού έχει αυξήσει τη βία κατά των ΛΟΑΤ.[59][60]

Νόμος για τους «ξένους πράκτορες» στη Ρωσία

Το 2012, υπερψηφίστηκε από το ρωσικό κοινοβούλιο, νόμος που καθόριζε ότι οργανώσεις που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό και εμπλέκονται σε πολιτικές δραστηριότητες θεωρούνται ως «ξένοι πράκτορες» που δρουν ενάντια στα συμφέροντα της Ρωσίας. Ο νόμος συμπεριέλαβε ΜΜΕ και οργανώσεις υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με μετέπειτα προσθήκες συμπεριέλαβε μεμονωμένους δημοσιογράφους και μπλόγκερ. Με την τελευταία τροποποίηση του νόμου, που έγινε το 2020, άτομα που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το εξωτερικό προκειμένου να διερευνήσουν στρατιωτικές ή στρατιωτικές - τεχνικές δραστηριότητες εντός της Ρωσίας θα χαρακτηρίζονται ως ξένοι πράκτορες. Με το νόμο θεσπίζεται η υποχρέωση όλων όσων χαρακτηρίζονται ξένοι πράκτορες - να αναφέρουν τις δραστηριότητές τους και να υπόκεινται σε συχνούς φορολογικούς ελέγχους.[61] Οι υπερασπιστές του νόμου θεωρούν ότι είναι απαραίτητος προκειμένου να προστατευθούν τα συμφέροντα της Ρωσίας και να ελεγχθεί η ανάμιξη των ξένων στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας.[62]

Πολιτική για τα ΜΜΕ

Σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα η Ρωσία ήταν 148η στην ελευθερία του τύπου το 2013, σε κατάλογο 179 χωρών. Ιδιαίτερα επέκρινε τη Ρωσία για την καταστολή της αντιπολίτευσης και την αποτυχία των αρχών να καταδιώξουν σθεναρά και να προσαγάγουν στη δικαιοσύνη εγκληματίες που έχουν δολοφονήσει δημοσιογράφους. Το Freedom House κατατάσσει τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ως "μη ελεύθερα", υποδεικνύοντας ότι απουσιάζουν βασικές διασφαλίσεις και εγγυήσεις για την ασφάλεια και την ανεξαρτησία των δημοσιογράφων και τις επιχειρήσεις των μέσων ενημέρωσης να κάνουν τη δουλειά τους ελεύθερα.[63]

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Πούτιν και ο κύκλος του άρχισαν να προωθούν στα ΜΜΕ την εικόνα των σταθεροποιητών που δημιουργούν μια νέα ισχυρή Ρωσία, παρομοιάζοντας τη διακυβέρνησή τους με αυτή των ηγετών του 17ου αιώνα που τερμάτισαν την πιο δύσκολη περίοδο του Βασιλείου της Ρωσίας την επονομαζόμενη «Εποχή των αναστατώσεων» της Ρωσίας,[64]

Παρά το γεγονός ότι τα ελαττώματα της κυβέρνησης Πούτιν είναι γνωστά, οι νέοι θαυμάζουν τον Πούτιν για πολλούς λόγους, όπως η σταθερότητα, η ανάπτυξη, η επαναφορά της εθνικής υπερηφάνειας με διπλωματικές και στρατιωτικές νίκες, με τα ΜΜΕ να έχουν παίξει ρόλο σε αυτό.[65]

Προώθηση του συντηρητισμού

Ο Πούτιν παρευρίσκεται στην Ορθόδοξη λειτουργία για τα Χριστούγεννα στο χωριό Τουργκίνοβο στην επαρχία Καλίνινσκι στη περιφέρεια Τβερ, στις 7 Ιανουαρίου 2016.

Ο Πούτιν έχει προωθήσει συντηρητικές πολιτικές σε κοινωνικά, πολιτιστικά και πολιτικά ζητήματα, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ο Πούτιν έχει επιτεθεί στην παγκοσμιοποίηση και στον νεοφιλελευθερισμό. Οι μελετητές συνδέουν τον Πούτιν με τον ρωσικό συντηρητισμό.[66] Ο Πούτιν έχει προωθήσει νέες δεξαμενές σκέψης που συγκεντρώνουν ομοϊδεάτες διανοούμενους και συγγραφείς. Για παράδειγμα, ο σύλλογος Ιζμπόρσκι, ο οποίος ιδρύθηκε το 2012 από τον συντηρητικό δεξιό δημοσιογράφο Αλεξάντερ Προχάνοφ, τονίζει τον ρωσικό εθνικισμό, την αποκατάσταση του ιστορικού μεγαλείου της Ρωσίας και τη συστηματική αντίθεση στις φιλελεύθερες ιδέες και πολιτικές.[67] Ο Βλαντισλάβ Σουρκόφ, ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος, έχει αποτελέσει έναν από τους βασικούς συμβούλους του Πούτιν σε θέματα οικονομίας.[68]

Σε πολιτιστικά και κοινωνικά ζητήματα ο Πούτιν έχει συνεργαστεί στενά με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο Πατριάρχης της Μόσχας Κύριλλος, επικεφαλής της ρωσικής Εκκλησίας, ενέκρινε την εκλογή του το 2012 δηλώνοντας ότι η θητεία του Πούτιν ήταν σαν «ένα θαύμα από τον Θεό».[69] Στη Σοβιετική εποχή η εκκλησία δεχόταν καταπιέσεις. Πλέον έχει σημαντική επιρροή στη κοινωνία και είναι πολύ σεβαστή. Έτσι ο Κύριλλος έχει ενισχύσει τη σύσφιγξη των δεσμών των πιστών με το κράτος.[70]

Η Ρωσική Εκκλησία έχει υποστηρίξει την επέκταση της ρωσικής εξουσίας στην Κριμαία και την ανατολική Ουκρανία.[71] Ορισμένοι Ρώσοι ορθόδοξοι θεωρούν τον Πούτιν διεφθαρμένο και βάναυσο ισχυρό άνδρα ή ακόμα και τύραννο. Άλλοι δεν τον θαυμάζουν, αλλά εκτιμούν το γεγονός ότι μάχεται ενάντια στους πολιτικούς τους αντιπάλους. Άλλοι πάλι εκτιμούν το γεγονός ότι ο Πούτιν υπερασπίζεται μερικές Ορθόδοξες διδασκαλίες, είτε πιστεύει σε αυτές είτε όχι.[72]

Για τις αμβλώσεις, ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι «Στον σύγχρονο κόσμο, η απόφαση εξαρτάται από την ίδια τη γυναίκα».[73] Αυτό τον έφερε σε αντίθεση με τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία.[74][75] Το 2020, υποστήριξε τις προσπάθειες για τη μείωση του αριθμού των αμβλώσεων αντί της απαγόρευσής τους.[76]

Ο Πούτιν υποστήριξε το ρωσικό συνταγματικό δημοψήφισμα του 2020. Μεταξύ άλλων, στο Σύνταγμα της Ρωσίας περιγράφεται ότι ο γάμος είναι η νομική ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας.[77][78][79]

Δείτε επίσης

Παραπομπές

  1. ↑ World Freedom Foundation (2015). Vladimir Putin – Direct Speech Without Cuts. σελ. 44. ISBN 978-1-329-39092-8. 
  2. ↑ White, Stephen (2010). «Classifying Russia's Politics». Στο: White, Stephen, επιμ. Developments in Russian Politics 7. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-22449-0. 
  3. ↑ (Sakwa 2008)
  4. ↑ Okara, Andrei (July–September 2007). «Sovereign Democracy: A New Russian Idea Or a PR Project?». Russia in Global Affairs 5 (3). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 April 2016. https://web.archive.org/web/20160410080227/http://kms2.isn.ethz.ch/serviceengine/Files/RESSpecNet/39702/ichaptersection_singledocument/576378B1-E97E-4EC1-9894-FB6F430EA76E/en/02+Sover+Democracy.pdf. 
  5. ↑ Petrov, Nikolai (Δεκεμβρίου 2005). «From Managed Democracy to Sovereign Democracy» (PDF). Center for Political-Geographic Research. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2016. 
  6. ↑ Surkov, Vladislav (7 Φεβρουαρίου 2006). «Sovereignty is a Political Synonym of Competitiveness». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Φεβρουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2016. 
  7. ↑ «Vladimir Putin | Biography, KGB, Political Career, & Facts | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  8. ↑ Åslund, Anders (6 Μαΐου 2019). «The Illusions of Putin's Russia». Atlantic Council. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουνίου 2019. 
  9. ↑ Lynch, Dov (2005).
  10. ↑ Putin tightens grip on security, BBC News, 13 September 2004.
  11. ↑ «Президентское фильтрование губернаторов оценили политики». Radiovesti.ru. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Φεβρουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 7 Μαΐου 2012. 
  12. ↑ Kramer, Andrew E. (22 April 2007). «50% Good News Is the Bad News in Russian Radio». The New York Times (Russia). https://www.nytimes.com/2007/04/22/world/europe/22russia.html?pagewanted=print. Ανακτήθηκε στις 24 September 2011. 
  13. ↑ Masha Lipman· Anders Aslund (2 Δεκεμβρίου 2004). «Russian Media Criticism of Vladimir Putin: Evidence and Significance». Carnegieendowment.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Απριλίου 2010. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2010. 
  14. ↑ «State Duma Approves Liberal Political Reforms». RIA Novosti. 28 February 2012. http://en.rian.ru/russia/20120228/171592651.html. Ανακτήθηκε στις 7 May 2012. 
  15. ↑ «Arkady Rotenberg». Forbes. 2013. https://www.forbes.com/profile/arkady-rotenberg/. Ανακτήθηκε στις 23 December 2013. 
  16. ↑ Sharlet, Robert (2005). «In Search of the Rule of Law». Στο: White, επιμ. Developments in Russian Politics. 6. Duke University Press. ISBN 978-0-8223-3522-1. 
  17. ↑ Main, John. (2009). Russia country study guide : army and national. [Place of publication not identified]: Intl Business Pubns Usa. ISBN 978-1-4387-4042-3. 
  18. ↑ Guriyev, Sergey (16 Αυγούστου 2019). «20 Years of Vladimir Putin: The Transformation of the Economy». The Moscow Times. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2020. 
  19. ↑ Aris, Ben· Tkachev, Ivan (19 Αυγούστου 2019). «Long Read: 20 Years of Russia's Economy Under Putin, in Numbers». The Moscow Times. Ανακτήθηκε στις 15 Οκτωβρίου 2020. 
  20. ↑ Putin: Russia's Choice, (Routledge 2007), by Richard Sakwa, Chapter 9.
  21. ↑ Judah, Ben, Fragile Empire: How Russia Fell In and Out of Love with Vladimir Putin, Yale University Press, 2013, p. 17
  22. ↑ Becker, Torbjörn (15 Μαρτίου 2018). «The Russian Economy Under Putin (So Far)» (PDF). freepolicybriefs.org. Free Network. σελ. 3. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2020. 
  23. ↑ «Russia's economy under Vladimir Putin: achievements and failures». RIA Novosti. http://en.rian.ru/analysis/20080301/100381963.html. Ανακτήθηκε στις 22 June 2013. 
  24. ↑ «WTO | Accessions: Russian Federation». wto.org. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2019. 
  25. ↑ «Владимир Путин учредил открытое акционерное общество "Объединенная авиастроительная корпорация"» [Vladimir Putin established the United Aircraft Corporation, an open joint stock company]. Президент России (στα Ρωσικά). 21 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2020. 
  26. ↑ Zvereva, Polina (11 October 2009). «State-sponsored consolidation». Russia & CIS Observer 3 (26). http://www.ato.ru/content/state-sponsored-consolidation. 
  27. ↑ «UAC to receive largest post Soviet govt support package | CAPA». centreforaviation.com. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2020. 
  28. ↑ «Объединенная авиастроительная корпорация задолжала банкам полтриллиона рублей» [United Aircraft Corporation owes banks half a trillion rubles]. vesti.ru (στα Ρωσικά). 1 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2020. 
  29. ↑ «Russia, China launch gas pipeline 'Power of Siberia'». Deutsche Welle. 2 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 8 Νοεμβρίου 2020. 
  30. ↑ «Sanctions boost Russian economic resilience». Deutsche Welle. 24 March 2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 March 2017. https://web.archive.org/web/20170331122109/http://www.dw.com/en/sanctions-boost-russian-economic-resilience/av-38101070. 
  31. ↑ «How the Sanctions Are Helping Putin». Politico. http://www.politico.com/magazine/story/2017/03/how-the-sanctions-are-helping-putin-214963. 
  32. ↑ Kitroeff, Natalie Natalie; Weisenthal, Joe (16 December 2014). «Here's Why the Russian Ruble Is Collapsing». Bloomberg. https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-12-16/no-caviar-is-not-getting-cheaper-everything-you-need-to-know-about-the-russian-ruble-collapse. 
  33. ↑ «GDP growth (annual %) - Russian Federation | Data». data.worldbank.org. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  34. ↑ «ΔΝΤ: Μικρότερο από το αναμενόμενο το πλήγμα για τη ρωσική οικονομία λόγω των κυρώσεων». Οικονομικός Ταχυδρόμος - ot.gr. 27 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  35. ↑ «OCCRP 2014 Person of the Year». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2021. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2014. 
  36. ↑ «Vladimir Putin named Person of the Year for 'innovation' in 'organised crime'». International Business Times. 3 January 2015. http://www.ibtimes.co.uk/vladimir-putin-named-person-year-innovation-organised-crime-1481739. 
  37. ↑ «When will Russia become the world's fifth biggest economy? Don't ask Vladimir Putin.». Meduza. https://meduza.io/en/short/2018/05/08/when-will-russia-become-the-world-s-fifth-biggest-economy-don-t-ask-vladimir-putin. Ανακτήθηκε στις 9 May 2018. 
  38. ↑ The New York Times. 6 November 2004.
  39. ↑ Tony Johnson. «G8's Gradual Move toward Post-Kyoto Climate Change Policy». Council on Foreign Relations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Δεκεμβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2010. 
  40. ↑ Λάθος στην χρήση του Πρότυπο:cite press release: Η παράμετρος title είναι απαραίτητη
  41. ↑ No love lost, Yossi Mehlman, Haaretz, 11 December 2005.
  42. ↑ Phyllis Berman Lea Goldman, (15 September 2003).
  43. ↑ Krichevsky, Lev (10 Οκτωβρίου 2011). «"In Putin's return, Russian Jews see stability". Jewish Telegraphic Agency». The Jerusalem Post. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουνίου 2013. 
  44. ↑ «Ronald S. Lauder: Russia's fight against anti-Semitism isn't just good for Jews – it's good for Russia as well». World Jewish Congress. 1 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2016. 
  45. ↑ 45,0 45,1 «Missionaries are struggling to work under new Russia law banning proselytizing». The Washington Post. 2016. https://www.washingtonpost.com/news/acts-of-faith/wp/2016/09/20/missionaries-struggle-to-work-in-russia-under-new-law-that-bans-proselytizing/. 
  46. ↑ «Russia's mysterious campaign against Jehovah's Witnesses». ABC News. Ανακτήθηκε στις 4 Μαρτίου 2022. 
  47. ↑ Guy Faulconbridge Russian navy to start sorties in Mediterranean.
  48. ↑ Начало встречи с Министром обороны Анатолием Сердюковым [Start of the meeting with Defence Minister Anatoliy Serdyukov] (στα Ρωσικά). Kremlin.ru. 5 Δεκεμβρίου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουνίου 2008. 
  49. ↑ 49,0 49,1 «Military reform to change army structure. What about its substance?». RIA Novosti. 17 October 2008. http://en.rian.ru/analysis/20081017/117787642.html. Ανακτήθηκε στις 7 May 2012. 
  50. ↑ Majumdar, Dave (1 March 2018). «Russia's Nuclear Weapons Buildup Is Aimed at Beating U.S. Missile Defenses». The National Interest (US). https://nationalinterest.org/blog/the-buzz/russias-nuclear-weapons-buildup-aimed-beating-us-missile-24716. Ανακτήθηκε στις 26 October 2018. 
  51. ↑ 51,0 51,1 Hurlbert, Heather (26 October 2018). «Russia Violated an Arms Treaty. Trump Ditched It, Making the Nuclear Threat Even Worse.». New York (US). https://nationalinterest.org/blog/the-buzz/russias-nuclear-weapons-buildup-aimed-beating-us-missile-24716. Ανακτήθηκε στις 26 October 2018. 
  52. ↑ «Aggressors Will Be Annihilated, We Will Go to Heaven as Martyrs, Putin Says». The Moscow Times (Russia). 19 October 2018. https://themoscowtimes.com/news/aggressors-will-be-annihilated-we-will-go-to-heaven-as-martyrs-putin-says-63235. Ανακτήθηκε στις 26 October 2018. 
  53. ↑ William J. Broad (19 February 2008). «Russia's Claim Under Polar Ice Irks American». The New York Times. https://www.nytimes.com/2008/02/19/world/europe/19arctic.html?adxnnl=1&adxnnlx=1311810481-IXSrMDBjzhfGopGmYcf6tw. Ανακτήθηκε στις 27 July 2011. 
  54. ↑ Adrian Blomfield (11 June 2008). «Russia plans Arctic military build-up». The Daily Telegraph (London). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 January 2022. https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/russia/2111507/Russia-plans-Arctic-military-build-up.html. Ανακτήθηκε στις 27 July 2011. 
  55. ↑ Mia Bennett (4 Ιουλίου 2011). «Russia, Like Other Arctic States, Solidifies Northern Military Presence». Foreign Policy Association. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουλίου 2011. 
  56. ↑ "Laws of Attrition: Crackdown on Russia's Civil Society after Putin's Return to the Presidency," Human Rights Watch pdf report, 24 April 2013.
  57. ↑ Russia: Worst Human Rights Climate in Post-Soviet Era, Unprecedented Crackdown on Civil Society Human Rights Watch Summary, 24 April 2013.
  58. ↑ North, Andrew (4 May 2016). «'We'll cut off your head': open season for LGBT attacks in Kyrgyzstan». The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2016/may/04/kyrgyzstan-lgbt-community-fear-attacks-russia. Ανακτήθηκε στις 21 June 2017. 
  59. ↑ Luhn, Alec (1 September 2013). «Russian anti-gay law prompts rise in homophobic violence». The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/world/2013/sep/01/russia-rise-homophobic-violence. Ανακτήθηκε στις 21 June 2017. 
  60. ↑ «Russia's LGBT Youth Victimized by 'Gay Propaganda' Law». https://themoscowtimes.com/news/russias-lgbt-youth-victimized-by-gay-propaganda-law-49524. Ανακτήθηκε στις 21 June 2017. 
  61. ↑ «Putin Signs Controversial 'Foreign Agent' Law Expansion». The Moscow Times. 30 Δεκεμβρίου 2020. 
  62. ↑ Odynova, Alexandra (31 Δεκεμβρίου 2020). «Putin ends 2020 by tightening the legal noose on press and individual freedoms». CBS News. 
  63. ↑ Robert W. Orttung and Christopher Walker, "Putin and Russia's crippled media".
  64. ↑ Levin, Eve (Fall 2011). «Muscovy and Its Mythologies». Kritika: Explorations in Russian & Eurasian History 12 (4): 773–788. doi:10.1353/kri.2011.0058. 
  65. ↑ «Why Many Young Russians See a Hero in Putin». Magazine (στα Αγγλικά). 8 Νοεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2022. 
  66. ↑ Sergei Prozorov, "Russian conservatism in the Putin presidency: The dispersion of a hegemonic discourse."
  67. ↑ Marlene Laruelle, "The Izborsky Club, or the New Conservative Avant‐Garde in Russia."
  68. ↑ Sirke Mäkinen, "Surkovian narrative on the future of Russia: making Russia a world leader."
  69. ↑ Gerlach, Julia, επιμ. (2014). The Role of Religion in Eastern Europe Today. Springer. σελ. 135. ISBN 978-3-658-02441-3. 
  70. ↑ Myers (2016). The New Tsar. σελ. 404. ISBN 978-0-345-80279-8. 
  71. ↑ Woods, Mark (3 Μαρτίου 2016). «How the Russian Orthodox Church is backing Vladimir Putin's new world order». Christian Today. 
  72. ↑ Mattingly, Terry (19 Σεπτεμβρίου 2016). «Dear editors at The New York Times: Vladimir Putin is a Russian, but Putin is not Russia». getreligion.org. Get Religion. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2022. ... divide these people into at least three groups ... 
  73. ↑ Times, The Moscow (14 Δεκεμβρίου 2017). «Guess What? Vladimir Putin Is a Pro-Choice Champion». The Moscow Times. 
  74. ↑ «Putin the Pro-Choice Champion – IWMF». www.iwmf.org. 
  75. ↑ «Putin offers reasonable approach to abortion ban issue». TASS. 
  76. ↑ Times, The Moscow (27 Οκτωβρίου 2020). «Putin Orders Government to Improve Abortion Prevention Efforts». The Moscow Times. 
  77. ↑ Kramer, Andrew E. (3 March 2020). «Putin Proposes Constitutional Ban on Gay Marriage». The New York Times. https://www.nytimes.com/2020/03/03/world/europe/putin-proposes-constitutional-ban-on-gay-marriage.html. Ανακτήθηκε στις 8 June 2020. 
  78. ↑ Roth, Andrew (2 March 2020). «Putin submits plans for constitutional ban on same-sex marriage». The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2020/mar/02/vladimir-putin-submits-plan-enshrine-marriage-between-man-woman-russia. Ανακτήθηκε στις 8 June 2020. 
  79. ↑ «Putin Proposes to Enshrine God, Heterosexual Marriage in Constitution». The Moscow Times. 2 March 2020. https://www.themoscowtimes.com/2020/03/02/putin-proposes-to-enshrine-god-heterosexual-marriage-in-constitution-a69491. Ανακτήθηκε στις 8 June 2020.