Ο όρος τροτσκισμός αναφέρεται σε μία ερμηνεία του μαρξισμού - λενινισμού, έτσι όπως τη διατύπωσε ο Λέων Τρότσκι. Ο Τρότσκι θεωρούσε τον εαυτό του έναν ορθόδοξο μαρξιστή-λενινιστή, που υποστήριζε τον σχηματισμό ενός κόμματος «πρωτοπορίας» ή «εμπροσθοφυλακής» στη βάση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Η πολιτική του διαφέρει από εκείνη του σταλινισμού, της επικρατούσας εκδοχής λενινισμού στο ανατολικό μπλοκ, έχοντας ως κύριο σημείο διαφοράς την ανάγκη για τη διεθνή «διαρκή επανάσταση» και την καταδίκη της γραφειοκρατικής ελίτ που, κατά τους τροτσκιστές, καρπωνόταν στη Σοβιετική Ένωση το πλεόνασμα του παραγόμενου πλούτου. Μια σειρά κομμάτων και οργανώσεων σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να παρουσιάζονται ως τροτσκιστικά, αν και προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο τα κείμενα του Τρότσκι.
Ορισμός
Ο Τζέιμς Π. Κάννον στο βιβλίο του «Ιστορία του Αμερικάνικου Τροτσκισμού» (1942) έγραφε ότι: «Ο τροτσκισμός δεν είναι ένα νέο κίνημα, ένα νέο δόγμα, αλλά η επιστροφή, η αναβίωση του γνήσιου μαρξισμού, όπως εκείνη αναπτύχθηκε με τη Ρωσική Επανάσταση και τις πρώτες ημέρες της Κομμουνιστικής Διεθνούς».
Ωστόσο, ο τροτσκισμός μπορεί να διακριθεί από τις άλλες μαρξιστικές θεωρίες από τέσσερα στοιχεία-κλειδιά:
Υποστήριξη της στρατηγικής της «διαρκούς επανάστασης», σε αντίθεση με τη θεωρία των δύο σταδίων των αντιπάλων του[1]
Κριτική για την -μετά του 1924- ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης, ανάλυση των χαρακτηριστικών της[2] και μετά το 1933, στήριξη της πολιτικής επανάστασης στη Σοβιετική Ένωση και χαρακτηρισμό της, με ό,τι σήμαινε ο όρος, ως εκφυλισμένο εργατικό κράτος
Στήριξη της κοινωνικής επανάστασης στις προοδευμένες καπιταλιστικά χώρες, μέσα από τη μαζική ταξική πάλη
Σύμφωνα με τον Τρότσκι, ο όρος «τροτσκισμός» επινοήθηκε από το Πάβελ Μιλιούκωφ, τον ιδεολογικό ηγέτη του Συνταγματικού Δημοκρατικού κόμματος (Καντέτοι) στη Ρωσία, που διεξήγαγε ένα λυσσαλέο αγώνα ενάντια στον «τροτσκισμό» «ήδη από το 1905», όταν ο Τρότσκι εξελέγη επικεφαλής του Σοβιέτ της Αγίας Πετρούπολης, κατά τη διάρκεια της επανάστασης εκείνου του χρόνου.[4]
Ο Τρότσκι υποστήριξε την προλεταριακή επανάσταση, όπως εκείνος τη σκιαγράφησε και έγινε γνωστή, ως «θεωρία της διαρκούς επανάστασης», που αναπτύχθηκε καταρχάς το 1905. Επισήμανε ότι στις χώρες που η αστικήφιλελεύθερη επανάσταση δεν είχε επικρατήσει πλήρως -με άλλες λέξεις, στις χώρες που δεν υλοποιούνταν ξεκάθαρα η αστική δημοκρατία, όπως στη Ρωσία πριν το 1917- μόνο το προλεταριάτο ή η εργατική τάξη ήταν ικανή να φέρει εις πέρας τα καθήκοντα της επανάστασης. Μια μικρή μειοψηφία στη ρωσική κοινωνία, το προλεταριάτο, θα απελευθέρωνε και έτσι «θα εξασφάλιζε τη στήριξη της αγροτιάς» ως μέρος εκείνης της επανάστασης, πάνω στην οποία θα βασιζόταν εκείνη η συμμαχία.[5]
Η «μπουρζουαζία», η αστική τάξη, αντιτασσόταν στη δημιουργία οποιασδήποτε επαναστατικής κατάστασης, φοβούμενη να παρακινήσει το προλεταριάτο, που οργανωνόταν στα μεγάλα εργοστάσια που εκείνη κατείχε. Η μπουρζουαζία θεώρησε αναγκαίο να συμμαχήσει με τα πιο συντηρητικά στοιχεία, όπως τους κλασικούς φεουδάρχες και, σε τελευταία ανάλυση, με την ήδη υπάρχουσα τσαρική Ρωσία, προκειμένου να προστατέψει τους τίτλους της ιδιοκτησίας της (με τη μορφή εργοστασίων, τραπεζών κλπ).
Το προλεταριάτο, από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης του Τρότσκι, για να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσής του, θεώρησε αναγκαίο να δημιουργήσει μια δική του επανάσταση, που θα πραγματοποιούσε πρώτα την αστική και έπειτα, τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ωστόσο, ο Τρότσκι τόνισε ότι ένα νέο σοσιαλιστικό κράτος και η οικονομία του, δεν θα μπορούσε να αντέξει τις πιέσεις του εχθρικού καπιταλιστικού κόσμου, εκτός εάν η σοσιαλιστική επανάσταση πραγματοποιούνταν και σε άλλα κράτη.
Στο πολιτικό φάσμα του μαρξισμού, οι τροτσκιστές θεωρείται ότι βρίσκονται στα αριστερά του. Υποστήριξαν τα δημοκρατικά δικαιώματα στη Σοβιετική Ένωση,[6] αντιτάχθηκαν στις πολιτικές συμφωνίες με τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και υποστήριξαν τη διάδοση της επανάστασης στην Ευρώπη και την Ανατολή.
Ο μύθος του τροτσκισμού
Ό,τι ο Τρότσκι ονόμαζε «μύθο του τροτσκισμού» σχηματοποιήθηκε από τον Ζινόβιεφ και τον Κάμενεφ, σε συνεργασία με τον Στάλιν, το 1924. Αυτή η «τριανδρία» αντιπαρατέθηκε ουσιαστικά με τους υποστηρικτές του Τρότσκι, την «αριστερή αντιπολίτευση», για τη διαδοχή του Λένιν.
Το 1926, ο Στάλιν συμμάχησε με τον Μπουχάριν, που τότε διεξήγαγε την εκστρατεία ενάντια στον «τροτσκισμό». Στο έργο Σταλινική Σχολή της Πλαστογραφίας, ο Τρότσκι κάνει μνεία στην μπροσούρα του ΜπουχάρινΑπό την πτώση του τσαρισμού στην πτώση της μπουρζουαζίας (1924), που επανεκδόθηκε από τον κομματικό εκδοτικό οίκο «Προλετάρι» το 1923. Στην μπροσούρα του, ο Μπουχάριν εξηγεί και ασπάζεται τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης και γράφει: «Το ρωσικό προλεταριάτο αντιμετωπίζει με οξύ όσο ποτέ άλλοτε τρόπο το πρόβλημα της διεθνούς επανάστασης... Οι πολύ μεγάλες ομοιότητες που έχουν δημιουργηθεί στην Ευρώπη οδηγούν σε μια αναπόφευκτη έκβαση. Έτσι, η διαρκής επανάσταση στη Ρωσία περνά μέσα από την ευρωπαϊκή προλεταριακή επανάσταση». Επίσης, είναι κοινό κτήμα, τονίζει ο Τρότσκι, ότι τρία χρόνια μετά, το 1926, «ο Μπουχάριν ήταν ο αρχηγός και ο μοναδικός, πραγματικά, θεωρητικός ολόκληρης της εκστρατείας ενάντια στον τροτσκισμό, καταλήγοντας στην πάλη ενάντια στη διαρκή επανάσταση».[7]
Ο Τρότσκι έγραψε ότι η αριστερή αντιπολίτευση μεγάλωσε σε επιρροή κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '20, από τον διακηρυγμένο «εμφύλιο πόλεμο» εναντίον της:
«Κατά τη διάρκεια των πρώτων δέκα χρόνων της πάλης της, η αριστερή αντιπολίτευση δεν εγκατέλειψε το πρόγραμμα της ιδεολογικής κατάκτησης του κόμματος, εξαιτίας της κατάκτησης της εξουσίας(σ. μ: από τη γραφειοκρατία), όντας ενάντια στο κόμμα. Το σύνθημα ήταν: μεταρρύθμιση, όχι επανάσταση. Η γραφειοκρατία, ωστόσο, ακόμη και σε αυτή την περίοδο, ήταν προετοιμασμένη για οποιαδήποτε επανάσταση, προκειμένου να υπερασπίσει τα ίδια της τα προνόμια ενάντια σε μια δημοκρατική μεταρρύθμιση. Το 1927, όταν η διαπάλη είχε φτάσει σε ένα ακόμη πιο οξύ επίπεδο, ο Στάλιν διακήρυξε σε ένα τμήμα της Κεντρικής Επιτροπής, αναφερόμενος ο ίδιος, σχετικά με την αντιπολίτευση: «Εκείνοι οι σύντροφοι μπορούν να απομακρυνθούν μόνο με εμφύλιο πόλεμο!». Ό,τι φαινόταν απειλή με τα λόγια του Τρότσκι πραγματοποιήθηκε, χάριν σε μια σειρά από ήττες της Ευρωπαϊκής Επανάστασης, που επρόκειτο να μείνει, ως ιστορικό γεγονός. Η οδός της μεταρρύθμισης μετατράπηκε σε οδό της επανάστασης.[8]
Ο Τρότσκι υποστήριξε ότι η αποκαλούμενη «πάλη ενάντια στον τροτσκισμό» αύξησε σε σημαντικό βαθμό την αντίδραση της γραφειοκρατίας, ενάντια στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ανταποκρίθηκε στον μονόπλευρο εμφύλιο πόλεμο, με την επιστολή του προς το Γραφείο Κομματικής Ιστορίας, (1927), αντιπαρατάσσοντας στο ό,τι εκείνος θεωρούσε πως είναι πλαστογραφία της ιστορίας, με την επίσημη ιστορία, όπως εκείνη-πραγματικά- ήταν, λίγα χρόνια πριν. Κατηγόρησε επιπλέον τον Ιωσήφ Στάλιν ότι παρέκτρεψε την Κινεζική Επανάσταση, και ότι προκάλεσε το μακελειό των Κινέζων εργατών:
«Το 1918, σε μια παλιά εκστρατεία εναντίον μου, θεώρησε αναγκαίο, όπως έχουμε ήδη μάθει, να γράψει τις παρακάτω λέξεις: Όλη η δουλειά της πρακτικής οργάνωσης της εξέγερσης πραγματοποιήθηκε κάτω από την άμεση καθοδήγηση του επικεφαλής του Σοβιέτ της Πετρούπολης, συντρόφου Τρότσκι. Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι το γρήγορο πέρασμα της φρουράς στο πλευρό του Σοβιέτ και η τολμηρή υλοποίηση του από την Επαναστατική Στρατιωτική Επιτροπή, το κόμμα το οφείλει, κυρίως και πάνω απ’ όλα, στον σύντροφο Τρότσκι.(Στάλιν, Πράβντα, 6 Νοεμβρίου 1918). Με όλη την υπευθυνότητα των λόγων μου, είμαι αναγκασμένος τώρα να πω ότι για τη ανελέητη σφαγή των Κινέζων Κομμουνιστών και της Κινέζικης Επανάστασης, στις τρεις πιο σημαντικές στροφές∙ τη ενίσχυση της θέσης των συνδικαλιστικών πρακτόρων του Βρετανικού ιμπεριαλισμού μετά τη Γενική Απεργία το 1926 και τελικά, τη γενική εξασθένιση της θέσης της Κομμουνιστικής Διεθνούς και της Σοβιετικής Ένωσης, το κόμμα τα οφείλει κυρίως και πάνω απ’ όλα στον Ιωσήφ Στάλιν.».[9]
Ο Τρότσκι στάλθηκε εξόριστος στην Άλμα Άτα και οι οπαδοί του φυλακίστηκαν. Ο Βίκτωρ Σερζ, για παράδειγμα, «ξόδευσε τις πρώτες έξι εβδομάδες μέσα σε ένα κελί» μετά από μια μεσονύχτια επίσκεψη, έπειτα 85 μέρες έγκλειστος σε κελί της GPU, τις περισσότερες από αυτές σε απομόνωση περιγράφει λεπτομερώς τις φυλακίσεις, που δέχονται τα μέλη της αριστερής αντιπολίτευσης.[10] Η αριστερή αντιπολίτευση, ωστόσο, συνέχισε να δουλεύει με μυστικότητα μέσα στη Σοβιετική Ένωση (10)[11]. Ο Τρότσκι εξορίστηκε τελικά στην Τουρκία. Έπειτα κατέφυγε στη Νορβηγία, και τελικά στο Μεξικό.[12]
Μετά το 1928, τα διάφορα Κομμουνιστικά Κόμματα διέγραφαν τους τροτσκιστές από τις γραμμές τους. Οι περισσότεροι τροτσκιστές υπεραμύνθηκαν των οικονομικών επιτευγμάτων της οικονομίας κεντρικού σχεδιασμού στη Σοβιετική Ένωση, κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του '20 και του '30, παρά την παραπλάνηση της ηγεσίας της σοβιετικής γραφειοκρατίας, και πως εκείνοι θεωρούσαν ότι είναι απώλεια της δημοκρατίας.[13] Οι τροτσκιστές επισήμαιναν ότι το 1928 η εσωτερική δημοκρατία, η σοβιετική δημοκρατία, που υλοποιήθηκε με την εγκαθίδρυση του μπολσεβικισμού[14] είχε καταστραφεί μέσα στα διάφορα Κομμουνιστικά Κόμματα. Όποιος διαφωνούσε με τη γραμμή του κόμματος χαρακτηριζόταν ως τροτσκιστής, ακόμη και φασίστας.
Το 1937, ο Στάλιν εξαπέλυσε πολιτική τρομοκρατία εναντίον της αριστερής αντιπολίτευσης και πολλών επιζώντων «Παλιών Μπολσεβίκων» (εκείνων που είχαν παίξει ρόλο-κλειδί στην Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917), στο πρόσωπο της αυξανόμενης αντιπολίτευσης, κυρίως του στρατού.[15]
Εκφυλισμένο εργατικό κράτος
Ο Τρότσκι ανάπτυξε τη θεωρία ότι το ρωσικό εργατικό κράτος είχε μετατραπεί σε «εκφυλισμένο εργατικό κράτος». Η καπιταλιστική κυριαρχία δεν είχε παλινορθωθεί, και η εθνικοποιημένη βιομηχανία και ο οικονομικός προγραμματισμός, που τα είχε εισάγει πρώτος ο Λένιν, ήταν ακόμη σε εφαρμογή. Ωστόσο, οι τροτσκιστές τόνιζαν ότι το κράτος ελέγχονταν από μια γραφειοκρατική κάστα, με συμφέροντα εχθρικά προς εκείνα της εργατικής τάξης. Ο σταλινισμός ήταν μια αντεπαναστατική δύναμη.
Ο Τρότσκι υπερασπίστηκε τη Σοβιετική Ένωση ενάντια στις επιθέσεις από ξένες δυνάμεις και ενάντια στην εσωτερική αντεπανάσταση, αλλά καλούσε για πολιτική επανάσταση μέσα στην ΕΣΣΔ, ώστε να επαναφερθεί εκείνη η ορθή μορφή της σοσιαλιστικής δημοκρατίας. «Η γραφειοκρατία μπορεί να ανατραπεί, μόνο από μια επαναστατική δύναμη».[16] Υποστήριξε ότι εάν η εργατική τάξη δεν έπαιρνε την εξουσία από τη σταλινική γραφειοκρατία, η γραφειοκρατία θα παλινόρθωνε τον καπιταλισμό για να πλουτίσει η ίδια. Κατά πολλούς τροτσκιστές, αυτό συνέβη τελικά με την έναρξη της Γκλάσνοστ και της Περεστρόικα στην Ε.Σ.Σ.Δ. κατά τη δεκαετία του 1980. Κάποιοι ακόμα υποστηρίζουν ότι η υιοθέτηση της οικονομίας της αγοράς στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας μετά το 1978 έχει, επίσης, οδηγήσει σε παρόμοια καπιταλιστική αντεπανάσταση. Μεγάλο μέρος της κριτικής του Τρότσκι στον σταλινισμό περιγράφεται στο βιβλίο του Προδομένη Επανάσταση.
Ο όρος «τροτσκιστής» χρησιμοποιήθηκε από τους σταλινικούς για να περιγράψει κάποιον προδότη: στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο η χρήση της έννοιας «τροτσκιστής» από τα φιλοσοβιετικά στοιχεία σήμαινε ότι εκείνο το πρόσωπο ήταν κάποιου είδους πράκτορας του φασισμού ή προβοκάτορας. Για παράδειγμα, ο Τζωρτζ Όργουελ, ένας διακεκριμένος αντισταλινικός σοσιαλιστής συγγραφέας, έγραψε για αυτήν την πρακτική, στο βιβλίο του Ωδή στην Καταλωνία και στο δοκίμιό του Αποκαλύπτοντας τα μυστικά της Ισπανίας. Στο βιβλίο του Η φάρμα των ζώων, μια αλληγορία για την Οκτωβριανή Επανάσταση, παρουσίασε τον Τρότσκι με το όνομα «Χιονάτος» και τον Στάλιν με το όνομα «Ναπολέων». Ο Εμμανουέλ Γκολντστάιν, στο περίφημο έργο του Όργουελ 1984, έχει επίσης τα χαρακτηριστικά του Τρότσκι.
Το 1937, ο Τρότσκι έγραφε: «Για να διατηρηθεί ο ίδιος, ο σταλινισμός αναγκάζεται τώρα να διεξάγει έναν άμεσο εμφύλιο πόλεμο, στο όνομα του «τροτσκισμού», όχι μόνο στην Ε.Σ.Σ.Δ. αλλά και στην Ισπανία. Το παλιό Μπολσεβίκικο Κόμμα είναι νεκρό, αλλά ο Μπολσεβικισμός υψώνει παντού το κεφάλι του. Ταυτίζοντας κάποιος τον σταλινισμό με τον μπολσεβικισμό ή τον μαρξισμό, είναι το ίδιο σαν να ταυτίζει, σε μεγαλύτερη κλίμακα, την επανάσταση με την αντεπανάσταση».[17]
Ο Ιωσήφ Στάλιν κυκλοφόρησε ένα γενικό κάλεσμα με στόχο τη δολοφονία του Τρότσκι, ο οποίος τελικά δολοφονήθηκε με μια αξίνα στο Μεξικό το 1940 από τον Ραμόν Μερκαντέρ, έναν Ισπανό υποστηρικτή του Στάλιν, υπό τις άμεσες εντολές της GPU.[18]
Ιδρύοντας την Τέταρτη Διεθνή
Το 1938, ο Τρότσκι και οι οργανώσεις που υποστήριζαν τις απόψεις του ίδρυσαν την Τέταρτη Διεθνή. Εκείνος είπε ότι μόνο η Τέταρτη Διεθνής, που βασίζεται η ίδια στη θεωρία του Λένιν για το προλεταριακό κόμμα, θα μπορούσε να κατευθύνει την παγκόσμια επανάσταση, και ότι ήταν αναγκαίο να χτισθεί σε αντιπαράθεση με τους καπιταλιστές και τους σταλινικούς. Την περίοδο της ίδρυσης της Τετάρτης Διεθνούς, το 1938, ο τροτσκισμός ήταν μαζικό πολιτικό ρεύμα στο Βιετνάμ, τη Σρι Λάνκα, και λίγο αργότερα, στη Βολιβία. Υπήρξε επίσης ένα μεγαλειώδες τροτσκιστικό κίνημα στην Κίνα που περιλάμβανε το ιδρυτικό στέλεχος του Κομμουνιστικού κινήματος της Κίνας, Τσεν Ντιξιού, ανάμεσα στα μέλη του. Όποτε οι σταλινικοί κέρδιζαν την εξουσία, έθεταν ως άμεση προτεραιότητά τους, να εξαπολύουν διώξεις εναντίον τους και τους θεωρούσαν ως τους χειρότερους εχθρούς τους.
Η Τέταρτη Διεθνής υπέφερε από την καταστολή και την απομόνωση της, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο, και ερχόμενοι αντιμέτωποι με πολιτικές εξελίξεις, αρκετά αντίθετες από εκείνες που περίμενε ο Τρότσκι, κάποιες τροτσκιστικές οργανώσεις αποφάσισαν ότι η Ε.Σ.Σ.Δ. δεν μπορούσε πια να θεωρείται «εκφυλισμένο εργατικό κράτος» και αποχώρησαν από τη Τέταρτη Διεθνή. Μετά το 1945, ο τροτσκισμός συνετρίβη ως μαζικό κίνημα στο Βιετνάμ και περιθωριοποιήθηκε σε μια σειρά από χώρες.
Η Διεθνής Γραμματεία της Τέταρτης Διεθνούς οργάνωσε μια διεθνή συνάντηση το 1946, και έπειτα τα Διεθνή Συνέδρια του 1948 και 1951, για να αποτιμήσουν την απαλλοτρίωση των καπιταλιστών στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Γιουγκοσλαβίας από τους θεμελιωτές του ανατολικού μπλοκ, την απειλή του Γ' Παγκόσμιου Πολέμου και τα καθήκοντα των επαναστατών. Οι κυβερνήσεις της Ανατολικής Ευρώπης, όπου το πάνω χέρι το είχαν οι λενινιστές, οι οποίοι ανήλθαν στην εξουσία αμέσως μετά τον Πόλεμο χωρίς κοινωνική επανάσταση, χαρακτηρίστηκαν από μια απόφαση του Συνεδρίου που πάρθηκε το 1948, ως στηριζόμενες σε καπιταλιστικές οικονομίες. Από το 1951, το Συνέδριο κατέληξε ότι είχαν μετατραπεί σε «παραμορφωμένα εργατικά κράτη». Ενώ ο Ψυχρός Πόλεμος εντεινόταν, η Τέταρτη Διεθνής υιοθέτησε τις θέσεις του Μιχαήλ Ράπτη (Πάμπλο), που προέβλεπε έναν διεθνή ταξικό πόλεμο. Οι υποστηρικτές του Πάμπλο θεωρούσαν ότι τα Κομμουνιστικά Κόμματα βρίσκονταν σε τέτοια θέση, δεχόμενα την πίεση του εργατικού κινήματος, που μπορούσαν να απορρίψουν τις παραποιήσεις του Στάλιν και να ακολουθήσουν έναν επαναστατικό προσανατολισμό.
Το 1951 το Συνέδριο αξίωσε οι τροτσκιστές θα έπρεπε να αρχίσουν να διεξάγουν συστηματική δουλειά μέσα σε εκείνα τα Κομμουνιστικά Κόμματα, που ακολουθούνται από την πλειονότητα της εργατικής τάξης. Ωστόσο, η άποψη του ISFI ότι η σοβιετική ηγεσία ήταν αντεπαναστατική παρέμενε αναλλοίωτη. Το Συνέδριο του 1951 υποστήριξε ότι η Σοβιετική Ένωση ήλεγχε αυτές τις χώρες εξ αιτίας του στρατού της και των αποτελεσμάτων του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, και ότι εισήγαγαν την εθνικοποιημένες σχέσεις ιδιοκτησίας μόνο αφότου οι προσπάθειες να «καταπραΰνουν» τον καπιταλισμό απέτυχαν να προστατέψουν εκείνες τις χώρες από την απειλή της δυτικής εισβολής.
Ο Πάμπλο άρχισε να διαγράφει έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων που δεν συμφωνούσαν με τις θέσεις του και δεν ήθελαν να διαλύσουν τις οργανώσεις τους μέσα στα Κομμουνιστικά Κόμματα. Για παράδειγμα, διέγραψε την πλειοψηφία του γαλλικού τμήματος και αντικατέστησε την ηγεσία της. Ως αποτέλεσμα, βγήκε στην επιφάνεια η αντιπολίτευση ενάντια στον Πάμπλο με μια ανοικτή επιστολή προς τους τροτσκιστές όλου του
κόσμου από το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, με ηγέτη τον Τζέιμς Κάνον.
Η Τέταρτη Διεθνής διασπάται το 1953 σε δύο τμήματα. Η Διεθνής Επιτροπή της Τέταρτης Διεθνούς (ICFI) σχηματίστηκε από αρκετά τμήματα της Διεθνούς, ως εναλλακτικό κέντρο, από εκείνο της Διεθνούς Γραμματείας (ISFI), στην οποία πίστευαν ότι υπήρχε η ρεβιζιονιστική φράξια του Μιχάλη Ράπτη ή Μισέλ Πάμπλο που κατείχε την εξουσία. Από το 1960, ένας αριθμός τμημάτων της ICFI άρχισε να ενοποιείται με το IS. Μετά το συνέδριο της ενοποίησης του 1963, που ίδρυσε την ενοποιημένη Διεθνή Γραμματεία, το γαλλικό και βρετανικό τμήμα παρέμειναν στη ICFI.
Ο τροτσκισμός κερδίζει λαϊκή υποστήριξη
Η επιρροή του τροτσκισμού σε κάποιες πρόσφατες κοινωνικές αναταράξεις, ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική, έχει γίνει φανερή. Ιδιαίτερα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βενεζουέλας, Ούγκο Τσάβες, διακήρυξε ότι είναι τροτσκιστής κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας στο γραφείο του, δύο μέρες πριν την εγκατάστασή του, στις 10 Ιανουαρίου 2007.[19] Ο υποστηρικτές του τροτσκισμού μπορεί να υπολογισθούν σε κάποιες δεκάδες χιλιάδες στην Αργεντινή και στη Βραζιλία.
Τα τελευταία 40 χρόνια, ο τροτσκισμός έχει αναπτύξει μεγάλη κλίμακα στήριξης σε μια σειρά πρώην αποικιακές χώρες. Για παράδειγμα, στην Ινδοκίνα κατά τη δεκαετία του 1930, ο βιετναμέζικος τροτσκισμός που καθοδηγούνταν από το Θα Θου Θάου ήταν ένα σημαντικό ρεύμα, ιδιαίτερα στη Σαϊγκόν.[20]
Στη Σρι Λάνκα το Τροτσκιστικό Κόμμα της Κεϋλάνης (LSSP) διέγραψε τη φιλοσταλινική πτέρυγα το 1940 και έγινε ένα κόμμα καθοδηγούμενο από τους τροτσκιστές. Στις Γενικές Εκλογές του 1947, το LSSP έγινε το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης κερδίζοντας 10 βουλευτικές έδρες. Προσχώρησε στην Τροτσκιστική Τέταρτη Διεθνή το 1950 και κατηύθυνε μια γενική απεργία (Χάρταλ) το 1953 (19,20).[21]
Το Τροτσκιστικό Κόμμα της Βολιβίας (Partido Obrero Revolucionario) έγινε μαζικό κόμμα την περίοδο, ανάμεσα στα τέλη του 1940 και στις αρχές του 1950, και μαζί με άλλες ομάδες, έπαιξε κεντρικό ρόλο, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την περίοδο που σήμανε η Εθνική Επανάσταση της Βολιβίας.[22] Αλλού στον Τρίτο Κόσμο η στήριξη στις τροτσκιστικές ιδέες είναι πιο διαχεόμενη και περιορίζεται γενικά στους διανοούμενους, αλλά μπορούν να βρεθούν με πιο αδύναμο τρόπο σε κάποια τμήματα διαφόρων προοδευτικών κινημάτων, όπως στη Νότια Αφρική.
Στη Γαλλία, το 10% των υποψήφιων που κατέβασαν τα ίδια τα κόμματα θεωρούνταν οι ίδιοι τροτσκιστές.[23]
Κατά τη διάρκεια του 1980 στην Αργεντινή, το Τροτσκιστικό Κόμμα, που ίδρυσε ο Ναχουέλ Μορένο, αποκόμισε το 10% του εκλογικού σώματος, αντιπροσωπεύοντας 3,5 εκατομμύρια ψήφων.
Ο τροτσκισμός σήμερα
Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα τροτσκιστικών οργανώσεων σε όλο τον κόσμο. Σε αυτές περικλείονται οι εξής:
Η Συντονιστική Επιτροπή για την Επανίδρυση της Τέταρτης Διεθνούς
Η Συντονιστική Επιτροπή για την επανίδρυση της 4ης Διεθνούς ιδρύθηκε το 2004 στην Αργεντινή ως ένωση τροτσκιστικών οργανώσεων διαφορετικών παραδόσεων. Το μεγαλύτερο τμήμα είναι στην Αργεντινή το Partido Obrero, ενώ και στην Ιταλία υπάρχει αξιοπρόσεκτη δυναμική με το PCL (Κομμουνιστικό Κόμμα Εργαζομένων). Στην Ελλάδα τμήμα της είναι το ΕΕΚ (Εργατικό Επαναστατικό Κόμμα).
Η Ενοποιημένη Γραμματεία της Τέταρτης Διεθνούς
Η ενοποιημένη Τέταρτη Διεθνής (FI) προέρχεται από την ενοποίηση του 1963, της πλειοψηφίας των δυο τάσεων, όπου διασπάστηκε η Τέταρτη: της Διεθνούς Γραμματείας και της Διεθνούς Επιτροπής. Συχνά, αναφέρεται ως Ενιαία Γραμματεία της Τέταρτης Διεθνούς, το όνομα της ηγετικής επιτροπής, πριν το 2003. Είναι γνωστή ευρέως, ως η μεγαλύτερη σύγχρονη Τροτσκιστική οργάνωση. Το πιο γνωστό τμήμα της είναι η Επαναστατική Κομμουνιστική Λίγκα (LCR) της Γαλλίας. Το ελληνικό τμήμα της 4ης Διεθνούς είναι η Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας - Σπάρτακος.
Επιτροπή για μια Εργατική Διεθνή
Η Επιτροπή για μια Εργατική Διεθνή (ΕΕΔ) ιδρύθηκε το 1974 και σήμερα έχει τμήματά της σε πάνω από 35 χώρες. Πριν το 1997, οι περισσότερες οργανώσεις υιοθετούσαν την προσπάθεια να χτίσουν μια μαρξιστική πτέρυγα μέσα στα κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, υποστήριξαν ότι τα περισσότερα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα έχουν μετακινηθεί, τόσο δεξιά, που υπάρχουν μικρές δυνατότητες εργασίας σε αυτά. Σήμερα τα τμήματα της ΕΕΔ παλεύουν είτε κτίζοντας ανεξάρτητα κόμματα όπως το Socialist Party στην Ιρλανδία, είτε με τη ενεργή συμμετοχή τους σε σχηματισμούς της αριστεράς όπου δρουν για την υιοθέτηση αριστερού επαναστατικού προγράμματος. Το ελληνικό τμήμα, το ΞεκίνημαΑρχειοθετήθηκε 2012-04-06 στο Wayback Machine. υποστηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ[1][νεκρός σύνδεσμος]. Η ΕΕΔ εκπροσωπείται στο ευρωκοινοβούλιο από τον Ιρλανδό ευρωβουλευτή Joe Higgins μέλος της Ευρωομάδας της Αριστεράς GUE/NGL.
Διεθνιστικός Κομμουνιστικός Σύνδεσμος
Στη Γαλλία, το LCR ανταγωνίζεται τη Lutte Ouvrière. Εκείνη η ομάδα είναι το γαλλικό τμήμα του Διεθνιστικού Κομμουνιστικού Συνδέσμου (UCI). Το UCI έχει μικρά τμήματα, σε μια χούφτα άλλες χώρες. Επικεντρώνεται στις δράσεις της, τόσο στη προπαγάνδα, όσο και στις παρεμβάσεις, μέσα στο βιομηχανικό προλεταριάτο.
Επαναστατική Κομμουνιστική Διεθνής
Η Επιτροπή για μια Μαρξιστική Διεθνή (ΕMΔ) διασπάστηκε από την ΕΕΔ, όταν η ΕΕΔ απέρριψε τη συστηματική παρέμβαση στα μαζικά εργατικά κόμματα. Το 2006 μετονομάστηκε σε Διεθνή Μαρξιστική Τάση (ΔMT), ενώ το 2024 επανιδρύθηκε ως Επαναστατική Κομμουνιστική Διεθνής (ΕΚΔ). Τα τελευταία χρόνια γνωρίζει αξιοσημείωτη ανάπτυξη. Ηγετικές φιγούρες της ΕΚΔ είναι ο Τεντ Γκραντ (ιδρυτής της, πέθανε το 2006) και ο Άλαν Γουντς. Οι υποστηρικτές των ιδεών της ΕΚΔ στην Ελλάδα εκδίδουν την εφημερίδα "Κομμουνιστική Επανάσταση", διατηρούν τις εκδόσεις "Μαρξιστική Φωνή" (www.marxismos.com) και έχουν συγκροτήσει την Επαναστατική Κομμουνιστική Οργάνωση.
Διεθνής Επιτροπή της Τέταρτης Διεθνούς
Υπάρχουν πολλές ομάδες, που απαιτούν το όνομα της Διεθνούς Επιτροπής της Τέταρτης Διεθνούς, αλλά, σήμερα, παραμένουν μόνο δύο. Επί πλέον, μόνο από εκείνες τις ομάδες του ICFI έχει εθνικά τμήματα, σε περισσότερα του ενός, κράτη.
Άλλοι
Η λίστα των Τροτσκιστικών Διεθνών δείχνει ότι υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός πολυεθνικών τάσεων που συνεχίζουν την παράδοση του Λέον Τρότσκι. Κάποιες τροτσκιστικές οργανώσεις έχουν τμήματα μόνο σε μια χώρα.
Παραπομπές
↑Trotsky, Leon. Η Διαρκής Επανάσταση (1928), Αποτελέσματα και Προοπτικές (1906), New Park Publications, London, (1962) Προδομένη Επανάσταση (1936)
↑Trotsky, Leon. Η Ζωή μου, σ. 230 and 294, Penguin, Harmondsworth, (1971). Στο βιβλίο του ο Τρότσκι αναφέρεται σε ένα υστερόγραφο από το βιβλίο του Μιλιούκωφ') Οι εκλογές για τη Δεύτερη Κρατική Δούμα, το οποίο δημοσιεύτηκε πριν από τον Ιούνιο του 1907, σ. 91 και 92. Αναφέρεται από τον Τρότσκι το 1905, εκδόσεις Πέλικαν, (1971) σ. 295 και σ. 176
↑Trotsky, Leon, Αποτελέσματα και προοπτικές, σ. 204-5, Εκδόσεις New Park (1962). Ο Τρότσκι προσθέτει ότι η επανάσταση πρέπει να ανεβάσει τη πολιτιστική και πολιτική συνείδηση της αγροτιάς
↑Figes, Orlando. Μια ανθρώπινη τραγωδία: Η Ρωσική Επανάσταση 1891-1924, σ.803, Pimlico (1997)
↑Trotsky, Leon. Η Σταλινική Σχολή Πλαστογραφίας, pp78ff, Pathfinder (1971)
↑«Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα σήμερα, εάν όχι το πιο σημαντικό, είναι να αναπτύξουμε αυτή την ανεξάρτητη πρωτοβουλία των εργατών, και όλων των εργαζόμενων και καταπιεσμένων ανθρώπων», Λένιν, Πώς να οργανώσουμε τον ανταγωνισμό, Συλλεκτικά Έργα, αριθμός 26, σ. 409
↑Rogovin, Vadim, 1937: Η Χρονιά Τρόμου του Στάλιν, Mehring Books, 1998, σ.374. Επίσης, βλέπε την ενότητα Οι Τροτσκιστές στα στρατόπεδα συγκέντρωσης: «Μια νέα γενιά τροτσκιστών είχαν μεγαλώσει στη Σοβιετική Ένωση... πολλοί από αυτούς πήγαιναν στο θάνατο με την κραυγή "Ζήτω ο Τρότσκι!"». Έως ότου γίνει γνωστή, μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, λίγα πράγματα ήταν γνωστά για τη δύναμη των τροτσκιστών στη Σοβιετική Ένωση.
↑Τρότσκι, Λέον. Σταλινισμός και Μπολσεβικισμός, 1937, στο Living Marxism, Νο. 18, Απρίλιος 1990
↑Isaac Don Levine, Η μνήμη ενός δολοφόνου, 1960, σ.34. Για έναν διαδικτυακό απολογισμό βλέπε επίσης Σαράντα Χρόνια από τη δολοφονία του Τρότσκι, Militant International Review, Καλοκαίρι 1980
↑BBC News, Ο Τσάβες επιταχύνει τον δρόμο προς το σοσιαλισμό, Nathalie Malinarich
↑Richardson, A.(Ed.), Η δυσφημημένη επανάσταση: Ένα ιστορικό ντοκουμέντο του τροτσκισμού στο Βιετνάμ, Socialist Platform Ltd (2003)
↑Y. Ranjith Amarasinghe, Επαναστατικός ιδεαλισμός και κοινοβουλευτική πολιτική – Μια μελέτη του τροτσκισμού στη Σρι Λάνκα, Colombo (1998) Leslie Goonewardena, Σύντομος Ιστορία του Lanka Sama Samaja Party
↑Alexander, Robert J., Διεθνής Τροτσκισμός 1929-1985: Μια τεκμηριωμένη ανάλυση του κινήματος, Duke University Press (1991)
↑Οι συνολικές ψήφοι για τους τροτσκιστές ήταν 2,973,600 (10,44%), σε σχέση με τους 1,616,546(5,43%) του 1995
Βιβλιογραφία
Τρότσκι, Λέον. Η διαρκής επανάσταση(1928) και Αποτελέσματα και Προοπτικές (1906)
Τρότσκι, Λέον. Προδομένη επανάσταση, 1936
Μάντελ, Έρνεστ. Τι είναι τροτσκισμός (1973)
Τρότσκι, Λέον. Η ζωή μου
Figes, Orlando. Μια ανθρώπινη τραγωδία: Η Ρωσική Επανάσταση 1891-1924,
