Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί και να αφαιρεθεί.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 21/03/2019.
Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται.Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Στο έργο του Καρλ Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς η δικτατορία του προλεταριάτου αποτελεί μία μεταβατική, κρατικιστική περίοδο μετά την αναμενόμενη σοσιαλιστική επανάσταση, κατά την οποία η εργατική τάξη σε συμμαχία με τους αγρότες εξουδετερώνει πολιτικά την αστική τάξη και αναλαμβάνει τη σταδιακή οικοδόμηση της κομμουνιστικής κοινωνίας, ώσπου να αυτοδιαλυθεί το κράτος και να καταργηθούν οι διακρίσεις σε κοινωνικές τάξεις. Μία από τις βασικές αιτίες διάσπασης της Πρώτης Διεθνούς (Διεθνής Ένωση Εργατών 1864-1876) σε αναρχικούς και μαρξιστές ήταν η διαφωνία του Μιχαήλ Μπακούνιν με τον Μαρξ στο ζήτημα αυτής της μεταβατικής, κρατικιστικής φάσης.[εκκρεμεί παραπομπή]
Για τους λενινιστές η δικτατορία του προλεταριάτου στηρίζεται στην ένοπλη βία, αλλά θεωρητικά δεν σημαίνει μόνο βία, ούτε κατ' αρχήν βία. Κατά την περίοδο της ένοπλης επαναστατικής διαδικασίας η βίαιη πλευρά της δικτατορίας του προλετεριάτου έχει την πρώτη θέση, αλλά στην κατοπινή περίοδο της «οικοδόμησης του σοσιαλισμού» η ελευθερία λόγου και έκφρασης, η ειρηνική, επιμορφωτική και οργανωτική δουλειά είναι στο προσκήνιο, χωρίς να αποκλείει χρήση βίας εις βάρος των «εκμεταλλευτικών» προεπαναστατικών στοιχείων που δεν έχουν εκλείψει ακόμη.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η αναρρίχηση στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης του Στάλιν συνοδεύτηκε από την αντιπαράθεσή του με τον Λέων Τρότσκι για το ποιος είναι ο εγκυρότερος ερμηνευτής της μαρξιστικής και λενινιστικής κοσμοαντίληψης. Οι τροτσκιστές απέρριπταν τη «σταλινική» Σοβιετική Ένωση ως «εκφυλισμένο εργατικό κράτος», όπου η ολιγαρχική γραφειοκρατική νομενκλατούρα (κυρίως τα ανώτερα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος) οικειοποιείται το μεγαλύτερο μέρος του κοινωνικού πλούτου. [1]
Για τους οπαδούς του Τρότσκι, η πραγματική δικτατορία του προλεταριάτου θα εγκαθιδρυόταν μόνο με μία «πολιτική επανάσταση» στη Σοβιετική Ένωση, η οποία θα αποκαθιστούσε μία πραγματική εργατική δημοκρατία. Αν δεν γινόταν αυτό, ο Τρότσκι είχε προβλέψει πως η σταλινική γραφειοκρατική ελίτ θα αποκαθιστούσε τελικά τον καπιταλισμό προκειμένου να διατηρήσει και να ενισχύσει τον πλούτο της.[εκκρεμεί παραπομπή]
Μετά τον θάνατο του Λένιν στην ηγεσία της ΕΣΣΔ ανήλθε ο Ιωσήφ Στάλιν, ο οποίος διέκρινε τρεις βασικές λειτουργίες στη δικτατορία του προλεταριάτου πριν την οριστική μετάβαση στον κομμουνισμό:
Χρήση της για την εκμηδένιση των εκμεταλλευτών, την άμυνα της χώρας, για τη σταθεροποίηση των δεσμών των εργατών με εργάτες άλλων χωρών και για την ανάπτυξη της επανάστασης σε άλλες χώρες.
Χρήση για την οριστική απόσπαση από την αστική τάξη των εκμεταλλευόμενων μαζών και για τη σταθεροποίηση συμμαχίας αυτών με το προλεταριάτο, προσέλκυση των μαζών αυτών στην οργάνωση του σοσιαλισμού και εξασφάλιση της πειθαρχίας των μαζών.
Χρήση για την κατάργηση των τάξεων και το οριστικό πέρασμα στην αταξική, ακρατική κομμουνιστική κοινωνία.
Δικτατορία του προλεταριάτου είναι η συνένωση αυτών των τριών πλευρών... Μόνο αν πάρουμε και τις τρεις πλευρές θα έχουμε μια πλήρη και ολοκληρωμένη έννοια της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Οι ελευθεριακοί μαρξιστές κατά καιρούς ερμήνευσαν τελείως διαφορετικά από τους λενινιστές το νόημα της φράσης «δικτατορία του προλεταριάτου», πιστεύοντας ότι οι Μαρξ και Ένγκελς εννοούσαν έναν αμεσοδημοκρατικό τύπο διακυβέρνησης βασισμένο σε τοπικά εργατικά συμβούλια, χωρίς εξάρτηση από συγκεκριμένα πολιτικά κόμματα. Συνήθως στηρίζουν αυτήν τους την άποψη σε ένα απόσπασμα του Ένγκελς όπου αυτός περιγράφει την Παρισινή Κομμούνα ως αυθεντική έκφραση της δικτατορίας του προλεταριάτου.[εκκρεμεί παραπομπή]
