Το λήμμα πιθανόν να περιλαμβάνει πληροφορίες που αποτελούν πρωτότυπη έρευνα, που δεν έχουν προηγουμένως δημοσιευτεί ή δεν έχουν ελεγχθεί από ειδικούς. Εάν δεν συμβαίνει αυτό παραθέστε τις πηγές που επιβεβαιώνουν την επαληθευσιμότητα του λήμματος, διαφορετικά αφαιρέστε ό,τι αποτελεί προσωπική γνώση ή έρευνα του συντάκτη. Παρακαλούμε δείτε τις σχετικές παρατηρήσεις στη σελίδα συζήτησης.

Συντεταγμένες: 40°30′52.99″N 21°40′43.00″E / 40.5147194°N 21.6786111°E / 40.5147194; 21.6786111

Πτολεμαΐδα
Έμβλημα
Πτολεμαΐδα 40°30′53″N 21°40′43″E
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Εορδαίας
Γεωγραφική υπαγωγή	Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης
Έκταση	217,901 km²
Υψόμετρο	609 μέτρα
Πληθυσμός	31.537 (2021)
Ταχ. κωδ.	502 00
Τηλ. κωδ.	2463
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Πτολεμαΐδα είναι πόλη της Μακεδονίας, έδρα του Δήμου Εορδαίας της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης στην Δυτική Μακεδονία. Απέχει περίπου 28 χιλιόμετρα από την Κοζάνη και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πληθυσμιακά πόλη της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 31.537 κατοίκων (2021). Από τη δεκαετία του 1960, η Εθνική Οδός GR- 3/E65 παρακάμπτει την πόλη στην ανατολή. Χαρακτηρίζεται ως ενεργειακό κέντρο της Ελλάδας λόγω των θερμοηλεκτρικών σταθμών που εκμεταλλεύονται τον λιγνίτη της περιοχής για παραγωγή ενέργειας.

Το 1959 η πρώτη ηλεκτροπαραγωγός μονάδα του ΑΗΣ Πτολεμαΐδας (με ισχύ 70 MW) τίθεται σε λειτουργία. Ο εμβληματικός ψυκτικός πύργος υψώνεται στα 72 μέτρα, ενώ η καπνοδόχος στα 110 – το υψηλότερο κτίσμα της εποχής στη χώρα.

Ο πρώτος θερμοηλεκτρικός σταθμός λειτούργησε το 1959.

Η περιοχή της Εορδαίας μαζί με την υπόλοιπη ιστορική Άνω Μακεδονία της αρχαιότητας ή τη σημερινή περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας, η οποία καταλαμβάνει τη ΒΔ γωνία του σύγχρονου Ελληνικού κράτους, αποτελεί την πανάρχαια κοιτίδα των Μακεδόνων.

Η ονομασία της πόλης προέκυψε από τον αρχαίο Μακεδόνα Πτολεμαίο τον Σωτήρα, στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου αργότερα αναγορεύτηκε Βασιλιάς της Αιγύπτου με το όνομα Πτολεμαίος Α΄ Σωτήρ (Λάγος). Ανδριάντας του υπάρχει στην κεντρική πλατεία της πόλης.

Ο Πτολεμαίος ο Λάγου, υπήρξε στρατηγός, σωματοφύλακας και συμμαθητής του Μεγάλου Αλεξάνδρου καθώς και αγαπημένος μαθητής του Αριστοτέλη. Καταγόταν από την Εορδαία και προς τιμήν αυτού και της κόρης του Πτολεμαΐδας ονομάστηκε η πόλη.

Το προηγούμενο όνομα της πόλης ήταν Καϊλάρια (τα), και αποτελούνταν από μερικά χωριά. Η ονομασία Καϊλάρ (τούρκικα: Kayılar), σήμαινε "Λάσπες". Η αλλαγή της ονομασίας έγινε στα πλαίσια της αποκατάστασης της αρχαίας Μακεδονικής ιστορικής κληρονομιάς της περιοχής, μετά την ενσωμάτωση της περιοχής στο Ελληνικό Κράτος. Έτσι και καθώς ήταν ευρέως διαδεδομένο στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, πολλά χωριά και πόλεις πήραν τα ονόματα τους από στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η πόλη της Πτολεμαΐδας είναι απλωμένη στην κοιλάδα της Εορδαίας και περιβάλλεται από τις βουνοπλαγιές του όρους Άσκιο (Σινιάτσικο), στο νοτιοδυτικό σημείο και του όρους Βερμίου στα βορειοανατολικά.

Βρίσκεται στο ίδιο περίπου γεωγραφικό πλάτος και δυτικά από τη μητρόπολη της Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, με την οποία και συνδέεται οδικά μέσω Καστανιάς - Βερμίο 150 χλμ. (παλαιός δρόμος), μέσω της Εγνατίας Οδού (νέο οδικό δίκτυο) και επίσης μέσω Έδεσσας, 140 χλμ. Πιο συγκεκριμένα βρίσκεται βόρεια της Κοζάνης σε απόσταση 28 χιλιομέτρων, ανατολικά της Καστοριάς σε απόσταση 55 χιλιομέτρων, νότια-νοτιοανατολικά της Φλώρινας σε απόσταση 55 χιλιομέτρων και νοτιοδυτικά της Έδεσσας σε απόσταση 60 χιλιομέτρων περίπου. Στους νέους στρατηγικούς σχεδιασμούς υπάρχουν σκέψεις να συντομευθεί ο δρόμος Καστοριάς - Πτολεμαΐδας, μέσω διάνοιξης οδών από την Κλεισούρα.

Το έδαφός της είναι εύφορο και έχει πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα, χτισμένη σε οροπέδιο σε υψόμετρο περίπου 600 μ.

Το κλίμα της χαρακτηρίζεται ως «εύκρατο, εύκρατο - ηπειρωτικό». Το χειμώνα η θερμοκρασία φτάνει ακόμα και κάτω από το μηδέν, με έντονο το φαινόμενο των βροχοπτώσεων αλλά και των χιονοπτώσεων κυρίως τους μήνες του Δεκεμβρίου αλλά και του Ιανουαρίου. Το φθινόπωρο η θερμοκρασία είναι χαμηλή με συχνές βροχοπτώσεις και έντονη συννεφιά. Την άνοιξη παρατηρείται μια αύξηση της θερμοκρασίας κυρίως προς τα τέλη του Μαΐου με μικρή συχνότητα βροχοπτώσεων. Το καλοκαίρι είναι σαφώς η θερμότερη εποχή του χρόνου και η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει τους 38-39 βαθμούς Κελσίου.

Τον Ιανουάριο του 1963 η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία κατέγραψε στην Πτολεμαΐδα τη χαμηλότερη θερμοκρασία στην Ελλάδα, που αποτελεί ως και στις μέρες μας το απόλυτο θερμοκρασιακό καταγεγραμμένο αρνητικό ρεκόρ, με τιμή -27,8 °C.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η περιοχή της Πτολεμαΐδας έχει κατοικηθεί από το 6000 π.Χ^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι στη Δυτική Μακεδονία κατοικούσαν πριν το 2200 π.Χ. Αιολείς και Αρκάδες και η Εορδαία ανήκε στο κράτος των αρχαίων Ορεστών –Ελιμιωτών^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Σημερινές έρευνες δέχονται ότι ένα ευρύτερο σύνολο απ' τους Πρωτοέλληνες, δηλαδή Αιολείς και Αρκάδες που χαρακτηρίζονται ως αχαϊκό υπόστρωμα, κατοικούσε στη Δυτ. Μακεδονία. Έτσι ερμηνεύεται και η γλωσσική συγγένεια της αρχαίας Μακεδονικής διαλέκτου όχι μόνο με τη Μυκηναϊκή Γλώσσα, αλλά και με την Αρκαδοκυπριακή και γενικότερα με τις διαλέκτους που χαρακτηρίζονται γενικότερα ως αχαϊκές - πρωτοελληνικές. Περί το 1900 π.Χ. οι πρωτοέλληνες αυτοί άρχισαν να κατεβαίνουν στη νότια Ελλάδα. Ένα τμήμα όμως αυτών έμεινε στη Μακεδονία. Ήταν αυτοί που στα ιστορικά χρόνια ονομάζονται Μακεδόνες^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Εκτός από τις νεολιθικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις, ένα χρυσό περιδέραιο που χρονολογείται κατά προσέγγιση στα 4500 π.Χ., ανακαλύφθηκε τυχαία από έναν κάτοικο στις 16 Φεβρουαρίου του 2006 στην περιοχή της Πτολεμαΐδας, στα περίχωρα της πόλης^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Ο δημοσιογράφος Κώστας Καντούρης περιγράφει το στοιχείο ως ένα "επίπεδο, και κατά προσέγγιση δακτυλοειδές προϊστορικό κρεμαστό κόσμημα που πιθανώς να είχε θρησκευτική σημασία και να είχε φορεθεί σε περιδέραιο από ένα προεξέχον μέλος της τότε κοινωνίας".

Το όνομα Εορδαία σημαίνει αγαπημένη και πάρθηκε από την αρχαία θεά Έορδα (Μητέρα Γη)^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Στο πέρασμα των χρόνων το κρατίδιο των Εορδών ανέπτυξε ισχυρή δύναμη, δικό του τρόπο στις τέχνες και τον πολιτισμό, αλλά επειδή δεχόταν συχνές και πολλές επιθέσεις από διάφορους επιδρομείς και εξαιτίας του ότι διατηρούσε φιλικές σχέσεις με το κράτος των Αιγών, τελικά το προσεταιρίστηκε.

Με τη γρήγορη εξέλιξη του κράτους των Αιγών, στο οποίο βασιλείς μεταξύ των άλλων διετέλεσαν ο Φίλιππος ο Β΄ και ο Μέγας Αλέξανδρος, το κρατίδιο των Εορδών ενσωματώθηκε πλήρως στο κράτος των Αιγών, ενώ ο βασιλιάς Φίλιππος Β' και ο Μέγας Αλέξανδρος φρόντισαν να αφομοιωθεί και ολόκληρη η περιοχή Εορδαία στο κράτος των αρχαίων Μακεδόνων. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα και την πλήρη ενσωμάτωση και αφομοίωση των κατοίκων της αρχαίας Εορδαίας - Εορδών - στο Μακεδονικό βασίλειο.

Από τους έξι στρατηγούς, σωματοφύλακές του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Πτολεμαίος ο Λάγου καθώς και ο Αριστόνους καταγόταν από την Εορδαία^{[εκκρεμεί παραπομπή]}.

Για την περίοδο των Ρωμαϊκών χρόνων έχουμε πολλές πληροφορίες από ιστορικούς που αναφέρονται στην περιοχή της Πτολεμαΐδας και της Εορδαίας. Σε αυτήν έγιναν πολλές συγκρούσεις στη διάρκεια της μακρόχρονης πάλης Μακεδόνων με τους Ρωμαίους που προσπαθούσαν να εισέλθουν στη λεκάνη της Εορδαίας και να προωθηθούν απ’ αυτή στην Ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και γιατί η περιοχή αποτελούσε κομβικό σημείο, καθώς από δω περνούσε μια δευτερεύουσα οδική αρτηρία της ρωμαϊκής Εγνατίας οδού, η οποία αποσπώταν από την κύρια αρτηρία, μετά την έξοδό της από τα στενά του Κλειδιού, και οδηγούσε στη σημερινή Κοζάνη και στη συνέχεια, μέσω των στενών του Σαραντάπορου, στη Θεσσαλία^[1].

Μετά τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389, και πριν την εισβολή των Τούρκων στον Ελλαδικό χώρο, υπήρξαν μεγάλες καταστροφές από τους Τούρκους με μαζικό κάψιμο οικιών και λεηλατήσεις περιουσιών^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η περιοχή ονομαζόταν "Επαρχία Καϊλαρίων" και η Πτολεμαΐδα, "Καϊλάρ".

Η περιοχή έγινε γνωστή για τη συμβολή της στο Μακεδονικό Αγώνα και για τις ιστορικές μάχες στον Κόμανο και στον Περδίκκα κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Σημαντικές μορφές της πόλης κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ο Ιωάννης Κατεκανόπουλος, ο Γεώργιος Ρόμπολης και η Βενετία Μπαμπαγιάννη^[2].

Η πόλη απελευθερώθηκε από την τουρκική κατοχή στις 15 Οκτωβρίου 1912, γεγονός που γιορτάζεται κάθε χρόνο με εκδηλώσεις και μαθητική παρέλαση.

Κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, στην Πτολεμαΐδα, κατά την προέλαση του Ελληνικού στρατού στις 15 Οκτώβρη του 1912, οι Τούρκοι κάτοικοι της περιοχής αντιστάθηκαν μόνοι τους για λίγο, μα αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και στο τέλος να παραδώσουν την πόλη. Στις 24 του ίδιου μήνα, Τούρκοι κάτοικοι, με τη βοήθεια ατάκτων Τούρκων στρατιωτών, αιφνιδιάζουν την 5η Ελληνική μεραρχία που υποχωρούσε από το Αμύνταιο (Σόροβιτς) και της προκάλεσαν σοβαρές απώλειες. Η 5η μεραρχία ουσιαστικά έχασε τη συνοχή της και ανασυντάχθηκε στην Κοζάνη.

Μετά την απελευθέρωση, η πόλη αναπτύχθηκε. Το 1916 η Επαρχία Καϊλαρίων μετονομάστηκε σε Επαρχία Εορδαίας. Πριν και μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης, μεγάλοι πληθυσμοί Ελλήνων προσφύγων κατέφευγαν στα προσφάτως απελευθερωμένα εδάφη, από το 1919 και ίσως και λίγο πιο πριν, και καθώς έγινε και η ανταλλαγή των πληθυσμών με την προαναφερθείσα συνθήκη. Στην περιοχή εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη και τη Μικρά Ασία. Οι οικογένειες των Θρακιωτών που εγκαταστάθηκαν στην πόλη προέρχονταν, από περιοχές δυτικά της Κωνσταντινούπολης, κυρίως από το Κερμένι, τους Επιβάτες, το Εξάστερο και το Οικονομείο και των Μικρασιατών κυρίως από τη Μυσόπολη και το Γιαλί Τσιφλίκ της Προύσας, τη Σμύρνη κ.ά.^[3]

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η πόλη της Πτολεμαΐδας έδειξε νέα σημάδια ανάκαμψης. Η ανακάλυψη του λιγνίτη, αποτέλεσε σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη της πόλης και μετέτρεψε όλη τη γύρω περιοχή από αγροτοκτηνοτροφική σε βιομηχανική.Στη δεκαετία του 1950, ανακαλύφθηκαν τεράστιες ποσότητες λιγνίτη στο υπέδαφος και έκτοτε η ευρύτερη περιοχή έχει γίνει το μεγαλύτερο κέντρο εξόρυξης λιγνίτη στη χώρα. Η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή δημιούργησε το πρώτο ατμοηλεκτρικό εργοστάσιο το οποίο έδωσε ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν άλλα δύο εργοστάσια και άλλες παρόμοιες μεγάλες μονάδες της ΔΕΗ στις περιοχές του Νομού Φλωρίνης (περιοχή Αμυνταίου) το 1987 και εντός του Νομού Κοζάνης (αλλά εκτός των διοικητικών ορίων της Πτολεμαΐδας) στην περιοχή Αγίου Δημητρίου.

Μέχρι το 2006 λειτουργούσαν 5 ατμοηλεκτρικοί σταθμοί ΑΗΣ στην περιοχή.

Κάθε χρόνο εξορύσσονταν 55 εκατομμύρια τόνοι λιγνίτη και από τις 15 θερμοηλεκτρικές μονάδες, που απεδίδαν ισχύ πάνω από 4,000 MW, περίπου το 70% της ηλεκτρικής ισχύος της χώρας.

Κατασκευαστικές εταιρίες, τεχνικές εταιρίες, εργατικό, τεχνικό και επιστημονικό προσωπικό από όλη την Ελλάδα έχει εγκατασταθεί στην Πτολεμαΐδα, λόγω των εργοστασίων.

Τα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας ήταν από τα μεγαλύτερα στα Βαλκάνια^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Μία νέα λιγνιτική μονάδα με ονομασία «Πτολεμαΐδα 5» ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2015 σε περιοχή του παλαιού ορυχείου Κομάνου στη Δυτική Μακεδονία και έρχεται, επί της ουσίας, να αντικαταστήσει 4 προηγούμενες μονάδες με μία, λιγότερο ενεργοβόρα και τεχνολογικά προηγμένη μονάδα, ευθυγραμμισμένη με τις ευρωπαϊκές και εθνικές απαιτήσεις όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιδόσεις.

Η μονάδα βρίσκεται στην περιοχή εξαντλημένου κοιτάσματος στα ορυχεία Κομάνου (4 χλμ. από τον υφιστάμενο ΑΗΣ Πτολεμαΐδας και 8 χλμ. από την πόλη), είναι ισχύος 660 MW, αλλά και 140 MW για τη διασφάλιση της τηλεθέρμανσης στην Πτολεμαΐδα, με καύσιμο κονιοποιημένο λιγνίτη, ελάχιστο εγγυημένο βαθμό απόδοσης 41,5% (που είναι κοντά στο μέγιστο), ενώ υπάρχει πρόβλεψη για ετοιμότητα εφαρμογής τεχνολογιών δέσμευσης CO2 (CCS Ready) όταν θα είναι εμπορικά διαθέσιμες.^[4]Το κόστος της επένδυσης ανήλθε στα 1,5 δισ. ευρώ, μπορεί να παράγει 4.620 GWh το χρόνο και έχει προδιαγραφές για καύσιμο, με θερμογόνο δύναμη μεταξύ 1.100-1.350 kcal/kg. Δηλαδή όση και του λιγνίτη που εξορύσσεται από τα ορυχεία του Νότιου Πεδίου. Είναι μια από τις πλέον σύγχρονες μονάδες λιγνίτη και ως εκ τούτου επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον καθώς έχει χαμηλές εκπομπές διοξειδίου

Θα παράγει τις ίδιες κιλοβατώρες με τις παλαιές μονάδες της Πτολεμαΐδας που έρχεται να αντικαταστήσει (τέσσερις της Πτολεμαΐδας και τις δύο “μικρές” ΛΙΠΤΟΛ), ήτοι 660 MW, όμως μέσω της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιεί με την καύση μικρότερης ποσότητας λιγνίτη θα παράγει περισσότερη ισχύ. Υπολογίζεται ότι με 7% λιγότερη κατανάλωση λιγνίτη θα παράγει κατά 43% παραπάνω (περίπου 1 κιλό/κιλοβατώρα, από 1,5 κιλό έως σήμερα).^[5]

Το Παλαιοντολογικό Ιστορικό Μουσείο της πόλης βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της πόλης. Ως θεσμός λειτουργεί από το 1997 και εκτίθενται σε αυτό τοπικές ενδυμασίες, παλιά γεωργικά εργαλεία, οικιακά σκεύη αλλά και οστά και χαυλιόδοντες από ελεφαντοειδή, απολιθώματα εντόμων, φυτών και κοχυλιών. Η κατασκευή του έγινε μέσα στα πλαίσια της προσπάθειας διατηρήσεως κτιρίων και μνημείων με ιδιαίτερο κάλλος και ιστορική κληρονομιά καθώς επίσης και της γενικότερης δόμησης μουσείων στην Ελλάδα. Η προσπάθεια αυτή έγινε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και ξεκίνησε από τη Μελίνα Μερκούρη, όταν η ίδια υπηρετούσε στο συγκεκριμένο Υπουργείο.

Το Παλαιοντολογικό και Ιστορικό Μουσείο Πτολεμαΐδας διαθέτει μεγάλους εσωτερικούς χώρους και πλούσια εκθέματα πολιτισμού, λαογραφίας, τέχνης και ιστορίας. Ως εκθεσιακός χώρος, λειτούργησε για πρώτη φορά το 1997. Αρχικά οι συλλογές του στεγάστηκαν σε ενοικιαζόμενους χώρους. Από την 16η Οκτωβρίου του 2006, στεγάζεται στο νεόδμητο και σχεδιαζόμενο εξ αρχής ως μουσειακό κτίριο, επί της οδού 28ης Οκτωβρίου 1. Διαθέτει 2 ορόφους και συνολικά, 2.202 τ.μ. σε οικόπεδο εμβαδού 2390,85 τ.μ. Στους χώρους του και πέραν των βασικών πτερύγων του, έχει προβλεφθεί η δημιουργία και λειτουργία πωλητηρίου, εργαστηρίου συντηρήσεως, αίθουσας συσκέψεων και προβολών, αίθουσας περιοδικών εκθέσεων, αναψυκτηρίου και εσωτερικού στεγασμένου αιθρίου.

Στο Πνευματικό Κέντρο Πτολεμαΐδας παρουσιάζονται όλες οι θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις και μέσα σ’ αυτό γίνονται διάφορα σεμινάρια και ομιλίες. Στο χώρο του πνευματικού κέντρου λειτουργεί και το Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο που διοργανώνει ο δήμος Πτολεμαΐδας με επισκέψεις ανθρώπων τεράστιας επιστημονικής μόρφωσης αλλά και καταξιωμένων καθηγητών από τον Ελληνικό αλλά και διεθνή χώρο. Ο πίσω χώρος του κτιρίου φιλοξενεί εκθέσεις ζωγραφικής, αγιογραφίας ή γλυπτών. Η κατασκευή του ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980. Βρίσκεται στην άνω πλευρά της πόλης, στη λεγόμενη Άνω Πτολεμαΐδα, μέσα σε αθλητικές εγκαταστάσεις με χώρους πρασίνου και αναψυχής, όπου βρίσκεται και μια μεγάλη παιδική χαρά. Απέναντι από το πνευματικό κέντρο βρίσκεται ο Μικρασιατικός Σύλλογος Πτολεμαΐδας «Η Μικρά Ασία» και εγγύς οι Αθλητικές Εγκαταστάσεις της πόλης.

Η Δημοτική Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1988^[6] και στεγάζεται στο ανακαινισμένο κτίριο του πρώην Δημαρχείου. Η συλλογή της αριθμεί 13.000 τόμους. Στο ισόγειο υπάρχουν τα παιδικά βιβλία ενώ στον πρώτο όροφο σε μια αίθουσα λειτουργεί βιβλιοθήκη των επιστημονικών βιβλίων και οι υπόλοιπες τρεις φιλοξενούν κατά καιρούς διάφορες εκθέσεις. Τη βιβλιοθήκη περιστοιχίζουν διάφορα δέντρα και θάμνοι καθώς και ένα μικρό συντριβάνι. Μπροστά από τη βιβλιοθήκη δε, και σε μικρότερη απόσταση των εκατό μέτρων, βρίσκεται το επονομαζόμενο Παλαιό Πάρκο που είναι κατάφυτο από πεύκα και αποτελεί σήμα κατατεθέν και σύμβολο της πόλης. Η βιβλιοθήκη της πόλης συνεργάζεται στενά με τα σχολεία. Οι μαθητές συμμετέχουν σε αναγνωστικούς μαραθώνιους, γνωρίζουν συγγραφείς, καλεσμένους από τη βιβλιοθήκη. Πολλές φορές εκπρόσωποι της βιβλιοθήκης επισκέπτονται σχολεία, οργανώνοντας βιωματικά σεμινάρια δημιουργικής γραφής.

• Λαογραφικός πολιτιστικός σύλλογος "Ημέρα"
• Μικρασιατικός Σύλλογος Πτολεμαΐδας."Μικρά Ασία"
• Θρακική Εστία "Αρχιγένης"
• Σύλλογος Κλεισουριέων Πτολεμαΐδας «Ο Άγιος Μάρκος».
• Ποντιακός Σύλλογος Πτολεμαΐδας^{[νεκρός σύνδεσμος]}
• Πολιτιστικός Σύλλογος Βόρειο Πεδίο [θέατρο, κινηματογράφος, δημιουργική γραφή]
• Σύλλογος Βλατσιωτών Πτολεμαΐδας "Ο Προφήτης Ηλίας"
• Πολιτιστικός Σύλλογος Πτολεμαΐδας "Ο Σωτήρας"
• "Κινηματογραφική Ομάδα Πτολεμαΐδας (2012)"
• Διάφοροι Σύλλογοι που δραστηριοποιούνται με το θέατρο και τα εικαστικά.
• Πολιτιστικός Σύλλογος Ερμακιάς "Το Φρούριο"

• Οι εκδηλώσεις της Θρακικής Εστίας "ΚΛΗΔΟΝΑΣ".
• Τα «Ιώνεια» του Συλλόγου Μικρασιατών "ΙΩΝΕΙΑ".
• Το τριήμερο καρναβάλι όλων των συλλόγων.
• Τα Περδίκκεια.
• Το πανηγύρι του Αη Γιάννη.
• Τα "Σωτήρεια" του Πολιτιστικού Συλλόγου "Ο Σωτήρας"

• Ατρόμητος Πτολεμαΐδας, Ακαδημία εκμάθησης ποδοσφαίρου ιδρυθείσα το 2000
• Όμιλος Αντισφαίρισης Πτολεμαΐδας, Ιδρυμένος το 1987, με τμήματα τέννις και πινγκ πονγκ. Ιστοσελίδα:http://www.ptolemaidatennis.gr/
• Πολιτιστικός Αθλητικός Όμιλος «Δόξα» Περδίκκα, τμήμα στίβου
• Αίολος Μακεδονίας Γ.Ε.Π.Θ., τμήμα Στίβου
• Α.Σ. Φοίνικας Πτολεμαΐδας, Νεοϊδρυθέν σύλλογος καλαθοσφαίρισης (2011)
• Φ.Σ. Αρίων Πτολεμαΐδας, που διατηρεί τμήματα χειροσφαίρισης, καλαθοσφαίρισης, πετοσφαίρισης και στίβου.
• Απόλλων Πτολεμαΐδας, σύλλογος γυναικείας καλαθοσφαίρισης που αγωνίζεται για μια δεκαετία στην Α1 Εθνική κατηγορία.
• Ελπίδα Εορδαίας, σύλλογος καλαθοσφαίρισης
• Εορδαϊκός
• Ηρακλής Πτολεμαΐδας
• Δελφίνια Πτολεμαΐδας, κολυμβητικός σύλλογος
• Διγενής Ακρίτας Εορδαίας, Σύλλογος Χειροσφαίρισης (Χάντμπολ)
• Παλαιστικό Κέντρο Εορδαίας, σύλλογος ελληνορωμαϊκής πάλης (1982)

Άλλες ομάδες

• Εθελοντική Διασωστική Ομάδα Πτολεμαΐδας (www.edop.gr)
• ΕΣΣΚΕΔΥΜ - Σκακιστικοί Σύλλογοι Πτολεμαΐδας
• Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός - Τμήμα Πτολεμαΐδας
• ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΟΣ «Ο ΚΑΛΟΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΗΣ»
• Ορειβατική Λέσχη Εορδαίας

Το κτίριο του υδραγωγείου Πτολεμαΐδας είναι σήμερα ένα από τα δυο διατηρητέα κτίρια της πόλης (το δεύτερο βρίσκεται στην είσοδο της πόλης από Κοζάνη απέναντι από το ΚΕ.ΠΕ. -Κέντρο Περιβάλλοντος. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο της πόλης της Πτολεμαΐδας και αποτελεί το μοναδικό εποικιστικό υδραγωγείο στην Ελλάδα, δείγμα της προσφυγικής αρχιτεκτονικής και οργάνωσης. Ένα πραγματικό έργο τέχνης που παρόμοιο δεν έγινε σε άλλη ελληνική πόλη. Το κτίριο είναι το πρώτο σημαντικό κοινωφελές έργο που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή στο διάστημα του μεσοπολέμου και συγκεκριμένα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. ^[7] Οι εργασίες κατασκευής του ολοκληρώθηκαν το 1928 από την τότε υπηρεσία Τεχνικός Εποικισμός Δυτικής Μακεδονίας. Το υδραγωγείο εξυπηρετούσε τις ανάγκες της τότε κωμόπολης των Καϊλαρίων με μια μόνο γεώτρηση και μέχρι το 1992 χρησιμοποιείτο ως ενδιάμεσο αντλιοστάσιο. Μία δεύτερη γεώτρηση έγινε το 1943-44 στην Αγία Σκέπη και χρησιμοποιείτο μέχρι το 1984.

Το τμήμα του υδραγωγείου που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το σχήμα του στο τοίχο προς τον δρόμο. Το 1927 πυρπολήθηκαν, άγνωστο πως, τα γραφεία Διευθύνσεως Δυτ. Μακεδονίας και καταστράφηκαν όλα τα αρχεία μεταξύ των οποίων και τα στοιχεία διαχειρίσεως των έργων γεώτρησης Πτολεμαΐδας. Μετά από πολυήμερη σκέψη ο κ. Βαμβακάς (Δ/ντής της Δ.Δ.Μ.) σχεδίασε στο χαρτί την ακτινωτή εικόνα που αναφέρεται στους διάφορους τομείς έργων γενικότερα.

Οι τομείς ήταν:

• Μ για τις μεταφορές,
• Π για τις προμήθειες,
• Ε για τις εργολαβίες και
• Η για τα ημερομίσθια.
• Υ στο κέντρο για τη λέξη Υδραγωγείο και γύρω της οι λέξεις
• Τεχνικός Εποικισμός Δυτικής Μακεδονίας.

Η Πτολεμαΐδα διαθέτει

12 Δημοτικά σχολεία,

5 Γυμνάσια,

3 Γενικά Λύκεια,

2 Επαγγελματικά Λύκεια,

1 Δημοτικό Ωδείο και ένα άλλο καινούριο που ήδη ανεγέρθηκε,

1 Μουσικό Γυμνάσιο - Λύκειο,

Πανεπιστήμιο με τμήμα Μαιευτικής και τμήμα Εργοθεραπείας (Το τμήμα ιδρύθηκε με το Νόμο 4610/2019 – ΦΕΚ 70/Α/7-5-2019).

Από τις 30 Οκτωβρίου 2006 άρχισε να λειτουργεί για πρώτη φορά σχολή Δημοτικής Αστυνομίας στην πόλη της Πτολεμαΐδας. Οι εκπαιδευόμενοι είναι 212 και οι εκπαιδευτές μαζί με το υποστηρικτικό προσωπικό 54. Η διάρκεια θητείας που είναι 8 μήνες περιλαμβάνει θεωρητική αλλά και πρακτική άσκηση. Μετά από τρία χρόνια συνεχούς λειτουργίας τις δημοτικής αστυνομίας, ανεστάλη η λειτουργιά της. Το κτίριο έμεινε ανενεργό. Το 2016 η Σχολή της Δημοτικής Αστυνομίας δόθηκε στη Σχολή της Πυροσβεστικής για της ανάγκες της πυροσβεστικής υπηρεσίας. Έτσι οι φοιτητές της σχολής μέσω τον πανελλαδικών εξετάσεων φοιτούν στη σχολή, ασκώντας τη θεωρητική άλλα και την πρακτική τους ειδικότητα.

Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Πτολεμαΐδας, χτισμένος το 1953, έχει μείνει αναλλοίωτος.

Το κτίριο του Δημαρχείου κατασκευάστηκε από το Στρατό και προοριζόταν για Λέσχη Αξιωματικών. Όταν όμως η ιδέα εγκαταλείφθηκε, μετατράπηκε σε Δημαρχείο. Βρίσκεται στην είσοδο της πόλης πάνω στην Εθνική Οδό και ακριβώς απέναντι από το Δημοτικό Στάδιο Πτολεμαΐδας.

Στεγάζει διάφορες υπηρεσίες του Δήμου, η Τεχνική Υπηρεσία στεγάζεται στο χώρο του πρώην Στρατοπέδου Μηχανικού στον δρόμο προς το Δ.Δ Ασβεστόπετρας. Κατά καιρούς έχει χρησιμοποιηθεί ως χώρος διεξαγωγής εξετάσεων για ερασιτεχνική άδεια οδηγήσεως.

Εντός του 2010 αναμένεται και η ολοκλήρωση του Διοικητηρίου της Πτολεμαΐδας, στο χώρο του αγροκηπίου δίπλα στο πάρκο έκτακτων αναγκών, το οποίο προορίζεται να στεγάσει τις υπηρεσίες της Νομαρχίας στην Πτολεμαΐδα. Το ήδη ανεγερθέν διοικητήριο της Πτολεμαΐδας είναι ένα τριώροφο κτίσμα του οποίου το εμβαδόν φτάνει τα 1.825.84 τ.μ με υπόγειο (817 τ.μ) στον οποίο θα εξασφαλιστούν φεγγίτες για τον τέλειο φωτισμό γιατί εκεί θα βρίσκεται και αίθουσα εκδηλώσεων. Θα υπάρχει χώρος για στάθμευση οχημάτων 145 θέσεων. Το Διοικητήριο έχει 2 εισόδους, την κύρια είσοδο που βρίσκεται νότια του λαογραφικού μουσείου Πτολεμαΐδας και την είσοδο που βρίσκεται στην αρχή της οδού Δημοκρατίας, δίπλα στο αντλιοστάσιο της Τηλεθέρμανσης.

Η Τηλεθέρμανση Πτολεμαΐδας προσφέρει θέρμανση στους κατοίκους της πόλης με ζεστό νερό από την καύση του λιγνίτη.

Σκοπός του Κέντρου Περιβάλλοντος είναι η βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος στο Νομό Κοζάνης, μέσα από την παρακολούθηση των παραμέτρων ποιότητας του περιβάλλοντος, τη διενέργεια ελέγχων, την εκπόνηση μελετών και ερευνητικών προγραμμάτων, τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και τη διάδοση πληροφοριών.

Ο Βιολογικός Καθαρισμός Πτολεμαΐδας λειτουργεί από τον Αύγουστο του 1994 με αποτελέσματα εντυπωσιακά αφού από την άνοιξη του 1995 ο ποταμός Σουλού από νεκρό ποτάμι μεταβλήθηκε σε ένα ποτάμι όπου υπάρχουν πλέον υδρόβιοι οργανισμοί και προοπτικές για την ανάπτυξη χλωρίδας και πανίδας.

Η πόλη έχει ακόμα πολλές καφετέριες - μπαρ, εστιατόρια, χώρους εστίασης, πολύκεντρο, δημοτική βιβλιοθήκη, εμπορικά κέντρα, μουσείο, κλειστό γυμναστήριο 1.500 θέσεων και νεόκτιστο κλειστό κολυμβητήριο 2.000 θέσεων, γήπεδο ρίψεων, αίθουσα πάλης καθώς επίσης και ένα ολοκαίνουριο γήπεδο στίβου - ποδοσφαίρου 2.100 θέσεων, καθώς επίσης και το Δημοτικό Στάδιο της Πτολεμαΐδας, περίπου 4.000 θέσεων. Επίσης, η πόλη της Πτολεμαΐδας φημίζεται για τη σύγχρονη ρυμοτομία και τους άνετους δρόμους της καθώς και αρκετές πλατείες, πάρκα και παιδικές χαρές.

Στην Πτολεμαΐδα λειτουργεί η Σχολή Επιστημών Υγείας από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Το Πανεπιστήμιο βρίσκεται στην περιοχη Κεπτσε

Η Σχολή Επιστημών Υγείας είναι μία απ' τις εφτά σχολές του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας (Π.Δ.Μ.)

Χωρίζεται σε 2 τμήματα.

• Τμήμα Εργοθεραπείας (Ιδρύθηκε το 2019)
• Τμήμα Μαιευτικής (Ιδρύθηκε το 2009)

Από το Ακαδημαϊκό έτος 2009 - 2010 λειτουργεί στην πόλη της Πτολεμαΐδας το τμήμα της Μαιευτικής. Μετά την ψήφιση του νόμου 4610/2019 από την Ελληνική Πολιτεία, το τμήμα εντάσσεται στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Οι φοιτητές του τμήματος της Μαιευτικής συνεργάζονται με το νοσοκομείο Μποδοσάκειο Πτολεμαΐδας, μέσω πρακτικής άσκησης.

Παράλληλα από το έτος 2019/2020 εγκαινιάζεται το νεοσύστατο Τμήμα της Εργοθεραπείας ως δεύτερο τμήμα της Σχολής Επιστημών Υγείας και διανύει ήδη την πέμπτη χρονιά λειτουργίας του με ιδιαίτερα καλές προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης.

Τα δυο τμήματα στεγάζονται στο κτίριο του πρώην 2ου ΕΠΑ.Λ. της Πτολεμαΐδας στη βόρεια πλευρά της πόλης και υποστηρίζονται από τις δομές του πανεπιστημίου Δυτ. Μακεδονίας, όπως τη δομή ΜΥΦΕΟ, το τμήμα ολιστικής μέριμνας και φοιτητικών θεμάτων, τη Δομή Αποφοίτων του Πανεπιστημίου. Από τις αρχές του 2022 η σίτιση των φοιτητών παρέχεται σε ευρύχωρο κτίριο, κοντά στις κτιριακές εγκαταστάσεις της Σχολής.^[8]

• Ιεροκλής Μιχαηλίδης, ηθοποιός
• Αλέκος Ζαζόπουλος, τραγουδιστής
• Σόνια Θεοδωρίδου, σοπράνο της όπερας
• Μάρα Δαρμουσλή, μοντέλο μόδας
• Παντελής Καπετάνος, διεθνής ποδοσφαιριστής
• Κώστας Μελίδης, σκηνοθέτης
• Ραχήλ Μακρή, δικηγόρος και πολιτικός και πρώην βουλευτής των ΑΝΕΛ και του ΣΥΡΙΖΑ
• Λάζαρος Τσαβδαρίδης, συνθέτης και ενορχηστρωτής
• Ιορδάνης Κωνσταντινίδης, Ολυμπιονίκης Ελληνορωμαϊκής Πάλης
• Ποζίδης Γιώργος, ολυμπιονίκης παλαιστής

• Ιερός Ναός Αγίας Σκέπης
• Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη
• Ιερός Ναός Αγίας Τριάδας
• Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος
• Ιερός Ναός Αγίου Στεφάνου
• Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου
• Ιερός Ναός Μικρασιατών Νεομαρτύρων ^[9][10][11]

• Επίσημη ιστοσελίδα του δήμου Πτολεμαΐδας Αρχειοθετήθηκε 2009-12-14 στο Wayback Machine.
• Μετεωρολογικός σταθμός Πτολεμαΐδας, Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών
• Ζωντανή εικόνα μέσω webcam από το κέντρο της Πτολεμαΐδας^{[νεκρός σύνδεσμος]}