Η Πεντάπολη, επίσημα Πεντάπολις (παλαιότερες ονομασίες: Ξυλοπήγαδο και Σαρμουσακλή), είναι μεγάλος πεδινός οικισμός της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών σε υψόμετρο 130 μέτρα.[1]
Γεωγραφία - Ιστορία
Η Πεντάπολη βρίσκεται στον κάμπο των Σερρών και τους πρόποδες του όρους Μενοίκιο. Απέχει 14,5 χλμ. Α.-ΝΑ. από τις Σέρρες και 5 χλμ. Ν.-ΝΔ. από τον Εμμανουήλ Παππά. Στην περιοχή υπάρχουν ευρήματα αρχαίας κατοίκησής της. Νότια από τη δεξαμενή του χωριού έχει βρεθεί προϊστορικός οικισμός καθώς και 3,5 χλμ. βορειοανατολικά στη τοποθεσία "Αλώνια", υστερορωμαϊκό νεκροταφείο με ευρήματα προϊστορικά και ελληνιστικά.[2] Την περίοδο του Βυζαντίου είχε παραχωρηθεί σε αξιωματούχους και σε βυζαντινή απογραφή ως πρώτος ιδιοκτήτης της Πεντάπολης αναφέρεται απόγονος της οικογένειας των Παλαιολόγων. Τον 13ο αιώνα αναφέρεται σε οθωμανικά αρχεία (συμβούλιο προεδρίας της Κωνσταντινούπολης) με το βυζαντινό όνομα «Ξυλοπήγαδο» και στη συνέχεια με το όνομα «Σαρμουσακλή».[3] Οι κάτοικοί της ήταν πάντα Έλληνες Χριστιανοί που στις τότε φορολογικές καταστάσεις απέδιδαν φόρους στον Σουλτάνο. Μαζί με το Νέο Σούλι, το Άγιο Πνεύμα, το Χρυσό και τον Εμμανουήλ Παππά ανήκει σε μια ομάδα σερραϊκών χωριών γνωστών ως "Δαρνακοχώρια" ή ''Νταρνακοχώρια".[4] Κατά τα ύστερα χρόνια της Τουρκοκρατίας, στο χωριό λειτουργούσαν δύο ελληνικά σχολεία (νηπιαγωγείο και αστική σχολή).[5]
Διοικητικά
Ο οικισμός Σαρμουσακλή αναγνωρίστηκε ως Κοινότητα το 1920 με το ΦΕΚ 2Α΄/4-1-1920. Συγκροτήθηκε, αρχικά, από τους οικισμούς Σαρμουσακλή (Πεντάπολη), Κάκαρα (Μεσοκώμη) και Βερνάρ (Παραλίμνιο).[6] Το 1928 με το ΦΕΚ 81Α΄/14-5-1928 μετονομάστηκε σε Κοινότητα Πενταπόλεως και ο οικισμός σε Πεντάπολις.[7] Το Παραλίμνιο αποσπάστηκε οριστικά από την Κοινότητα Πενταπόλεως το 1930, ενώ η Μεσοκώμη το 1949.[8] Το 1997 με την εφαρμογή του Προγράμματος «Καποδίστριας», η Κοινότητα Πενταπόλεως καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στον Καποδιστριακό Δήμο Εμμανουήλ Παππά του Νομού Σερρών. Η πρώην Κοινότητα Πενταπόλεως αποτέλεσε το Δημοτικό Διαμέρισμα Πενταπόλεως του καποδιστριακού δήμου.[9] Το 2011 με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης», το Δημοτικό Διαμέρισμα Πενταπόλεως αντικαταστάθηκε από την Τοπική Κοινότητα Πενταπόλεως, που υπαγόταν στη Δημοτική Ενότητα Eμμανουήλ Παππά του Καλλικρατικού Δήμου Eμμανουήλ Παππά της Περιφερειακής Ενότητας Σερρών. Το 2019 με την εφαρμογή του Προγράμματος Κλεισθένης Ι, επανασυστάθηκε η Κοινότητα Πενταπόλεως, ενώ με τον Νόμο 4804/2021 αντικαταστάθηκε από την Δημοτική Κοινότητα Πενταπόλεως, που σήμερα υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Eμμανουήλ Παππά του Δήμου Eμμανουήλ Παππά.
↑Βαχάρογλου, Ευστράτιος (2019). «Η εκπαιδευτική κίνηση στις Σέρρες και στην ευρύτερη
περιοχή την περίοδο 1913-1931. Απογραφή και
σταδιακή μετάβαση στο ελληνικό κράτος». Σερραϊκά Χρονικά (Αθήνα: Ιστορική και Λαογραφική Εταιρία Σερρών - Μελενίκου) 19ος: 99.
