Η Λέζα (αλβανικά: Lezhë, προφορά: [ˈlɛʒə]) είναι πόλη και δήμος στη βορειοδυτική Αλβανία, στον ομώνυμο νομό. Στην αρχαιότητα, ήταν ελληνική αποικία με το όνομα Λισσός, η οποία πλέον είναι αρχαιολογικό πάρκο.
Ο παρόν δήμος διαμορφώθηκε μετά από μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης το 2015 μετά από συγχώνευση των πρώην δήμων Μπάλντρεν, Μπλίνιστ, Ντάιτς, Κάλμετ, Κολς, Λέζα, Σενγκτζίν, Σενκόλλ, Ουνγκρέι και Ζεϊμέν, που έγιναν δημοτικές ενότητες. Η έδρα του δήμου είναι η πόλη Λέζα.[1] Ο συνολικός πληθυσμός είναι 65.633 (απογραφή 2011), και η συνολική έκταση 509,10 τετραγωνικά χιλιόμετρα.[2] Ο πληθυσμός του πρώην δήμου κατά την απογραφή του 2011 ήταν 15.510 κάτοικοι.[3]
Όνομα
Η πόλη είναι γνωστή στα Αλβανικά ως Lezhë. Στα τουρκικά η πόλη λέγεται Leş ή Eşim και στα ιταλικά Alessio.
Η πόλη χρονολογείται τουλάχιστον από τον 8ο αιώνα π.Χ.[4] Περίπου το 385 π.Χ., ιδρύθηκε από τον Διονύσιο Α΄ των Συρακουσών με την ονομασία Λισσός[5]ελληνική αποικία, ως μέρος στρατηγικής του Διονυσίου για την εξασφάλιση των εμπορικών οδών των Συρακουσών κατά μήκος της Αδριατικής.[6] Ο Διόδωρος την όνομασε πόλη.[5] Η πόλη διαχωρίστηκε σε τμήματα μέσω διατιχείσματος[5] και σε μέρος των τειχών της υπάρχουν στοιχεία της αρχιτεκτονικής των Συρακουσών. Αργότερα η αποικία καταλήφθηκε από τους Ιλλυρίους. Το 211 π.Χ. ο Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας κατέλαβε την ακρόπολη της Ακρολισσού και η Λισσός παραδόθηκε σε αυτόν.[7] Η πόλη ανακτήθηκε αργότερα από τους Ιλλυρίους. Στη Λισσό ο Περσέας της Μακεδονίας διαπραγματεύτηκε συμμαχία εναντίον της Ρώμης με τον βασιλιά της Ιλλυρίας Γέντιο, και από τη Λισσό ο Γέντιος οργάνωσε τον στρατό του ενάντια στους Ρωμαίους. Η Λισσός διατήρησε σε μεγάλο βαθμό τη δημοτική αυτονομία της τόσο υπό τη μακεδονική όσο και από την ιλλυρική κυριαρχία, όπως αποδεικνύεται από τα νομίσματα που βρέθηκαν εκεί.[6] Η πόλη ήταν σημαντική κατά τον ρωμαϊκό εμφύλιο πόλεμο, όταν καταλήφθηκε από τον Μάρκο Αντώνιο[8] παραμένοντας πιστή στον Καίσαρα. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, η πόλη ήταν μέρος της επαρχίας της Νέας Ηπείρου,[9] με το όνομα της λατινικοποιημένο ως Lissus.[10]
Από το 2004 ξεκίνησε ανασκαφή γύρω από την αρχαία Ακρόπολη της Λισσού και το μνημείο του Σκεντέρμπεη, όπου ανακαλύφθηκαν ελληνιστικά, ρωμαϊκά και πρώιμα βυζαντινά κτίσματα, τάφοι και άλλα ευρήματα.[11]
Κάστρο της Λέζα
Στον Μεσαίωνα η Λισσός (τότε γνωστός ως Αλέσιον) βρισκόταν συχνά υπό διαφορετική κατοχή μέχρις ότου οι Βενετοί την κατέλαβαν το 1386. Ανήκε ακόμη σε αυτούς όταν πέθανε ο Σκεντέρμπεης, αλλά το 1478 έπεσε στα χέρια των Τούρκων κατά την πολιορκία της Σκόδρας, με εξαίρεση μια σύντομη περίοδο (1501-1506) όταν επέστρεψε σε ενετικό έλεγχο.[12] Επειδή βρισκόταν υπό ενετικό έλεγχο, επιλέχθηκε το 1444 από τον Γεώργιο Καστριώτη (Σκεντέρμπεη) ως ουδέτερη τοποθεσία για τη συνδιάσκεψη Αλβανών, Σέρβων, Δαλματών και άλλων αρχόντων της περιοχής που στόχευαν στην οργάνωση της κοινής τους άμυνας εναντίον των Τούρκων.[13]
Ο Σκεντέρμπεης τάφηκε στον καθεδρικό ναό της Λέζα ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως τέμενος με το όνομα Σελιμιέ.
Η Λέζα είναι επίσης γνωστή με την ιταλική μορφή του ονόματός της, Αλέσσι και τον 19ο αιώνα ως Αλίσε, Λες, Εσεντέραρι, ή Μρταβ.[12]
Σήμερα η Λέζα είναι μια αναπτυσσόμενη πόλη. Η εγγύτητά της με το λιμάνι του Σεντσίν καθώς και η θέση της στην εθνική οδό μεταξύ των συνόρων του Μαυροβουνίου προς τον βορρά και των Τιράνων προς τον νότο την καθιστούν ελκυστική τοποθεσία για βιομηχανίες και επιχειρήσεις.
Η πλειοψηφία των κατοίκων της Λέζα κατάγεται από τις περιοχές Ζαντρίμα, Μιρντίτα και Μαλέσια της βορειοδυτικής Αλβανίας. Όσον αφορά τη θρησκεία, η Λέζα έχει καθολική πλειονότητα (70-80%) και μουσουλμανική μειονότητα (30-20%).
Μεταφορές
Η πόλη εξυπηρετείται με λεωφορειακές γραμμές, τόσο αστικές όσο υπεραστικές και διεθνείς. Ακόμη, στην πόλη υπάρχει σιδηροδρομικός σταθμός επί της γραμμής που συνδέει το Δυρράχιο με την Σκόδρα. Ο κύριος αυτοκινητόδρομος που περνά από την πόλη είναι ο E762 ο οποίος συνδέει τη Φούσα-Κρούγια με την Σκόδρα. Επίσης, η εθνική οδός SH32 συνδέει τη Λέζα με το Σενγκτζίν
Αθλητισμός
Ο ποδοσφαιρικός σύλλογος της πόλης είναι ο Μπεσελίντια Λέζα. Αν και το κυρίως άθλημα του συλλόγου είναι το ποδόσφαιρο, η ΚΣ Μπεσελίντιτα συμμετέχει επίσης και σε άλλα αθλήματα αθλήματα όπως η πάλη και το μπιτς βόλεϊ.
