Ιερά Μητρόπολις Φιλαδελφείας

Βυζαντινή εκκλησία στο Ayazini, κοντά στο Αφιόν Καραχισάρ

Η Ιερά Μητρόπολις Φιλαδελφείας είναι μια επισκοπή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία ήταν ενεργή από το 325 έως το 1922 με έδρα την πόλη της Φιλαδέλφειας (σημερινό Alaşehir).

Από το 1990, τον τίτλο του Μητροπολίτη Φιλαδελφείας, υπερτίμου και εξάρχου Λυδίας και Προέδρου Βενετίας[1] φέρει ο Μελίτων (Καράς)[2].

Ιστορικά στοιχεία

Η Φιλαδέλφεια ιδρύθηκε γύρω στο 140 π.Χ. από τον Βασιλιά Άτταλο Β΄ τον Φιλάδελφο. Το 325, η επισκοπή Φιλαδελφείας τέθηκε υπό τη δικαιοδοσία της επισκοπής Σάρδεων. Γύρω στο 1190 η επισκοπή έγινε Μητρόπολη. Η Φιλαδέλφεια ήταν η τελευταία βυζαντινή πόλη της Μικράς Ασίας που έπεσε το 1390, αφού περικυκλώθηκε εντελώς από οθωμανικές κτήσεις ήδη από το 1310. Το 1402 η πόλη αλώθηκε από τον Ταμερλάνο.

Πιστοποιητικό βάπτισης

Τον Ιούλιο του 1577 η έδρα της μεταφέρθηκε στην Βενετία, με δικαιοδοσία τους Ορθόδοξους στην Ιταλία και την Ευρώπη, πράγμα που επιβεβαιώθηκε το 1644[3] και το 1651[4] με αποφάσεις της Πατριαρχικής Συνόδου. Τον Ιούνιο του 1712, ο Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Μελέτιος (1685-1712) ασπάστηκε τον Καθολικισμό και η Μητρόπολη χήρευσε. Ωστόσο, ο Ορθόδοξος πληθυσμός στην Βενετία ήθελε δικό του ιεράρχη και τον εξέλεξε ακόμη και χωρίς τη συγκατάθεση του Πατριαρχείου στα 1762, 1768 και 1772. Το 1780 το Πατριαρχείο αναγνώρισε τη μετεγκατάσταση του Μητροπολίτη Κερκύρας Σωφρονίου στην Βενετία, αλλά μετά το θάνατό του το 1790 δεν εξέλεξε νέο ιεράρχη[1].

Όσο η έδρα του Φιλαδελφείας βρισκόταν στην Βενετία, η επισκοπή της Μικράς Ασίας είτε αποτελούσε τμήμα της Μητρόπολης Εφέσου, είτε ήταν Εξαρχία, άμεσα υπαγόμενη στον Πατριάρχη. Έτσι, το 1636 υπαγόταν στην Μητρόπολη Εφέσου, έγινε για λίγο Εξαρχία, και το 1642/44 προσαρτήθηκε επισήμως ξανά στην Έφεσο. Το 1717 αναφέρεται ως χηρεύουσα, μέχρι το 1725 πάντως είχε πληρωθεί ξανά[1].

Η Μητρόπολη συνόρευε βόρεια με τις Μητροπόλεις Κυζίκου και Αγκύρας, ανατολικά με τις Μητροπόλεις Ικονίου και Πισιδίας, νότια με τις Μητροπόλεις Πισιδίας, Ηλιουπόλεως και Σάρδεων, και δυτικά με τις Μητροπόλεις Ηλιουπόλεως και Εφέσου. Κύριες πόλεις της Μητρόπολης ήταν οι Ιρκανίς (Salihli), Τάβαλα (Eşme), Καλόης (Kula), Γόρδεις (Gördes), Ακμονία (Demircan), Συναός (Simav), Τημενοθύραι (Uşak), Ακροϊνόν (Afyonkarahisar), Λαοδίκεια (Denizli)[1].

Μετά την ήττα της Ελλάδας στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1922, δεν έμεινε καθόλου Ορθόδοξο ποίμνιο στο έδαφος της Μητρόπολης[5].

Επισκοπικός κατάλογος

Τα ονόματα των Μητροπολιτών (Αρχιεπισκόπων) Φιλαδελφείας στον πύργο του Αγίου Γεωργίου της Βενετίας
Όνομα Έτη Σημειώσεις
Ευστάθιος ~ 518[6]
Λύκαστος ~ 787[7]
Ιωαννίκιος ~ 1256[8]
Θεόληπτος πριν το 1283[9][10] – μετά τον Ιούνιο 1294[11]
Μακάριος Χρυσοκέφαλος 1336 – 1382[12]
Θεοφάνης ~ 1467[13]
Γαβριήλ (Σεβήρος) 1577 – 1616
Θεοφάνης (Ξενάκης) 1617 – 1632
Νικόδημος (Μεταξάς) 1632 – 1636[14]
Αθανάσιος (Βαλεριανός) 1636[15] – 10 Απριλίου 1656[16] † από Κυθήρων
Μελέτιος (Χορτάκης ή Χορτάτσης) 1657 – 1677
Μεθόδιος (Μορώνης) 1677 – 1679
Γεράσιμος (Βλάχος) 1679 – 1685
Μελέτιος (Τυπάλδος) 1685 – Ιούνιος 1712[17] ασπάστηκε τον Καθολικισμό και καθαιρέθηκε
Γρηγόριος (Φατσέας) 1762 – 1768[18]
Νικηφόρος (Μόρμορης) 1768 – 1772
Νικηφόρος (Θεοτόκης) 1772 – 1775
Σωφρόνιος Κουτούβαλης 1782 – 1790[19] από Κεφαλληνίας
Γεράσιμος (Ζυγούρας) 1790 – ; Λευκαδίτης[20], ως εψηφισμένος
Ιάκωβος 9 Ιουλίου 1765 – 17 Σεπτεμβρίου 1805 παραλλήλως με τον διαμένοντα στη Βενετία, παραιτήθηκε
Δωρόθεος Πρώιος Δεκέμβριος 1805 – Ιούνιος 1813 κατόπιν Αδριανουπόλεως
Γαβριήλ Ιούνιος 1813 – Σεπτέμβριος 1824 από Αγχιάλου, επαύθη
Πανάρετος (Κωνσταντίνου) Σεπτέμβριος 1824 – Φεβρουάριος 1838 κατόπιν Τυρνόβου[21]
Δανιήλ Φεβρουάριος 1838 – Μάρτιος 1845 από Μαρωνείας, κατόπιν Νύσσης
Σωφρόνιος (Σωτηράκης) Μάρτιος 1845 – Ιανουάριος 1849 από Άρτης
Ιωαννίκιος Ιανουάριος 1849 – 13 Ιουνίου 1860[22] †
Μελέτιος 15 Οκτωβρίου 1860[23] – 25 Σεπτεμβρίου 1869 από Αγκύρας, κατόπιν Σμύρνης
Διονύσιος 2 Οκτωβρίου 1869 – 1 Οκτωβρίου 1887 από Παραμυθίας
Στέφανος (Σουλίδης) 4 Οκτωβρίου 1887 – 13 Φεβρουαρίου 1896 από Μυτιλήνης, κατόπιν Μηθύμνης
Λεόντιος (Ελευθεριάδης) 13 Φεβρουαρίου 1896 – 29 Απριλίου 1899 από Παραμυθίας, κατόπιν Μελενίκου
Λεόντιος (Παπαδόπουλος-Χουτουριώτης) 29 Απριλίου 1899 – 10 Οκτωβρίου 1906 από Κολωνείας, κατόπιν Ροδοπόλεως
Προκόπιος (Λαζαρίδης) 10 Οκτωβρίου 1906 – 16 Ιουνίου 1911 από Δυρραχίου, κατόπιν Ικονίου
Λουκάς (Πετρίδης) 23 Ιουνίου 1911 – 19 Δεκεμβρίου 1912[24] † από Βεροίας
Χρυσόστομος (Χατζησταύρου) 16 Μαρτίου 1913 – 19 Φεβρουαρίου 1922 από Τράλλεων, κατόπιν Εφέσου
Ευγένιος (Βακάλης ή Θεολόγου) 19 Φεβρουαρίου 1922 – 20 Μαρτίου 1924 από Αμασείας, κατόπιν Κυδωνιών
Φώτιος (Μανιάτης) 20 Μαρτίου 1924 – 17 Ιανουαρίου 1925 από Ειρηνουπόλεως, κατόπιν Δέρκων
Κύριλλος (Μουμτζής) 20 Ιανουαρίου 1925 – 1 Απριλίου 1925 † από Μυτιλήνης
Μάξιμος (Βαπορτζής) 9 Μαρτίου 1930 – 28 Ιουνίου 1932 κατόπιν Χαλκηδόνος, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Αιμιλιανός (Παπαδημητρίου) 3 Σεπτεμβρίου 1936 – 6 Δεκεμβρίου 1946 † από Μιλήτου
Αθηναγόρας (Καββάδας) 7 Ιουνίου 1949 – 12 Απριλίου 1951 από Βοστώνης, κατόπιν Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας[5]
Ιάκωβος (Τζαναβάρης) 8 Αυγούστου 1954 – 12 Αυγούστου 1969 κατόπιν Γερμανίας
Βαρθολομαίος (Αρχοντώνης) 25 Δεκεμβρίου 1973 – 9 Ιανουαρίου 1990 κατόπιν Χαλκηδόνος, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Μελίτων (Καράς) 28 Οκτωβρίου 1990[2] – σήμερα

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Kiminas 2009, σελ. 89.
  2. ↑ 2,0 2,1 Kiminas 2009, σελ. 91.
  3. ↑ Δολαπτσόγλου, Αθανάσιος Α. (2013). «Η επέμβαση της βενετικής λογοκρισίας υπέρ των ορθοδόξων το 1644». Θησαυρίσματα 43: 228-229. https://www.academia.edu/18142851/%CE%97_%CE%B5%CF%80%CE%AD%CE%BC%CE%B2%CE%B1%CF%83%CE%B7_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B2%CE%B5%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82_%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CF%85%CF%80%CE%AD%CF%81_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%BF%CF%81%CE%B8%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CE%BE%CF%89%CE%BD_%CF%84%CE%BF_1644_%CE%98%CE%B7%CF%83%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1_43_2013_. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2021. 
  4. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 211.
  5. ↑ 5,0 5,1 Kiminas 2009, σελ. 90.
  6. ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021. 
  7. ↑ Πατριάρχου Γερμανού, Ευρισκόμενα πάντα, σελ. 208
  8. ↑ von Miklosich, Franz Ritter· Müller, Joseph (1860). Acta patriarchatus Constantinopolitani 1315-1402 e codibus manu scriptis bibliothecae Palatinae Vindobonensis. Βιέννη: Gerold. σελ. 119. 
  9. ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 400.
  10. ↑ Preiser-Kapeller, Johannes (2008). Das Episkopat im späten Byzanz : ein Verzeichnis der Metropoliten und Bischöfe des Patriarchats von Konstantinopel in der Zeit von 1204 bis 1453. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. ISBN 978-3836487863. 
  11. ↑ Failler, Albert (1993). «Un acte inédit du patriarche de Constantinople Jean XII (2 juin 1294)». Revue des études byzantines 51: 78. https://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1993_num_51_1_1870. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024. 
  12. ↑ «Μακάριος Χρυσοκέφαλος». Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2023. 
  13. ↑ Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, Αθανάσιος (1903). «Μάρκος Ξυλοκαράβης: πατριάρχης οικουμενικός και είτα πρόεδρος Αχριδών». Византийский временник 10: 14. http://digital.lib.auth.gr/record/67552/files/arc-2007-26504.pdf. Ανακτήθηκε στις 14 Απριλίου 2021. 
  14. ↑ «Οικόσημο Βαλεριανού». Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2021. 
  15. ↑ «Ιστορία της Επισκοπής των Κυθήρων». Ιερά Μητρόπολις Κυθήρων. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2021. 
  16. ↑ Αντζουλάτος, Γεώργιος Φ. (2016). «Σεραφείμ Ζερβός· ο εψηφισμένος Αρχιεπίσκοπος Κεφαλληνίας - Ζακύνθου (β΄ μέρος)». Η Κεφαλονίτικη Πρόοδος (18): 20. https://www.academia.edu/42558146/%CE%A3%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B5%CE%AF%CE%BC_%CE%96%CE%B5%CF%81%CE%B2%CF%8C%CF%82_%CE%BF_%CE%B5%CF%88%CE%B7%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82_%CE%96%CE%B1%CE%BA%CF%8D%CE%BD%CE%B8%CE%BF%CF%85_%CE%B2_%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%82_&to_home=false. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2023. 
  17. ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 620.
  18. ↑ Παπαδόπουλος 1969, σελ. 364.
  19. ↑ Παπαδόπουλος 1969, σελ. 365.
  20. ↑ Παπαδόπουλος 1969, σελ. 366.
  21. ↑ Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 278. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2022. 
  22. ↑ Καλλίφρων, Βασίλειος Δ. (1867). Εκκλησιαστικά ή Εκκλησιαστικόν Δελτίον. Κωνσταντινούπολη. σελ. 180. 
  23. ↑ Καλλίφρων, Βασίλειος Δ. (1867). Εκκλησιαστικά ή Εκκλησιαστικόν Δελτίον. Κωνσταντινούπολη. σελ. 186. 
  24. ↑ Μάρκου, Μάρκος. «Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Φιλαδελφείας κυρός Λουκάς. (1850-1912)». Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2021. 

Πηγές