Συντεταγμένες: 38°25′54.8″N 27°8′44.4″E / 38.431889°N 27.145667°E / 38.431889; 27.145667

Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης
Είδος	εκπαιδευτικό ίδρυμα
Γεωγραφικές συντεταγμένες	38°25′55″N 27°8′44″E
Διοικητική υπαγωγή	Σμύρνη
Χώρα	Τουρκία
Έναρξη κατασκευής	1733
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης (επίσημο όνομα «Ἡ ἐν Σμύρνῃ Εὐαγγελική Σχολή») ήταν μορφωτικό ίδρυμα της ελληνικής κοινότητας της Σμύρνης, ένα από τα σημαντικότερα της εποχής για τον Ελληνισμό.

Είναι από τα παλαιότερα σχολεία του Ελληνισμού καθώς αφού ιδρύθηκε το 1733 (κατ’ άλλους το 1717) και αποτελεί σύμβολο της Παιδείας του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Από το 1862 οι απόφοιτοι της Σχολής εγγράφονταν χωρίς εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ενώ η σχολή συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1922 με αξιόλογους και προβεβλημένους διευθυντές και καθηγητές. Η Σχολή απέκτησε δικό της τυπογραφείο, βιβλιοδετείο, Βιβλιοθήκη, και Μουσείο ενώ το 1894 ίδρυσε ανεξάρτητη Εμπορική σχολή και σχολή ξένων γλωσσών (γαλλικής, αγγλικής ή γερμανικής, τουρκικής) και τo 1910 ίδρυσε Διδασκαλείο. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή συνεχίζει τη λειτουργία της ως δημόσιο σχολείο στη Νέα Σμύρνη.

Ο πιο σημαντικός πληροφοριοδότης για την πρώιμη ιστορία της σχολής είναι ο Αδαμάντιος Κοραής, ο οποίος μας μιλάει για το επίπεδο των προσφερόμενων γνώσεων και το εφαρμοζόμενο πειθαρχικό σύστημα. Η ανεπάρκεια πάντως των πηγών αποδίδεται στις ιστορικές περιπέτειες της πόλης (επιδημίες, σεισμοί,πυρκαγιές), στην καταστροφή που υπέστη το κληροδότημα του Σεβαστόπουλου το 1763 και το οίκημα της σχολής το 1778 από πυρκαγιά.^[1]

Το 1708 είχε ιδρυθεί και λειτουργούσε σχολείο στο οποίο δίδασκε ο Αδαμάντιος Ρύσιος, παππούς του Αδαμάντιου Κοραή. Το λεγόμενο Παλαιό Σχολείο, στο οποίο δίδασκε ο Ρύσιος, βρισκόταν στην περιοχή του Επάνω Μαχαλά. Όμως μετά από μερικά χρόνια έκλεισε και το 1717 ο τότε μητροπολίτης Σμύρνης Ανανίας θέλησε να το επανασυστήσει με τη συνδρομή των προυχόντων.^[2]

Τον Ιούνιο του 1733, επιτροπή αποτελούμενη από τους Παντελή Σεβαστόπουλο, Γεώργιο Όμηρο και Ζωρζή Βιτάλη και τον μοναχό Ιερόθεο Δενδρινό, υπέγραψαν την ιδρυτική πράξη του σχολείου,^[3] το οποίο δέκα χρόνια αργότερα, την 1η Δεκεμβρίου 1743, αφιερώθηκε στον Ιησούν Χριστό, ως σχολείον των ευαγγελικών εντολών και φροντιστήριον πάντων των ελληνικών μαθημάτων^[4] Ο Ιερόθεος Δενδρινός διορίζεται ισόβιος δάσκαλος και τη διαχείριση αναλαμβάνει μια πενταμελής επιτροπή, αποτελούμενη από τους: Παρασκευά Κυριακού, Νικόλαο Χρυσογιάννη, Ιωάννη Κουρμούζη, Θεόδωρο Μαυρογορδάτο και Αθανάσιο Κροκόνδηλο.^[5] Η ίδρυση της Ευαγγελικής Σχολής εντασσόταν στη γενικότερη προσπάθεια αντιμετώπισης των προσηλυτιστικών ενεργειών των γάλλων ιησουιτών της Σμύρνης.^[6] Η σχολή έπαψε να λειτουργεί από το 1821 έως το 1824.^[7]

• Το σχολείο αρχικώς ονομαζόταν Ελληνικό Σχολείον, Μεγάλον Σχολείον, ή απλώς Σχολείον, επίσης Σχολείον Χριστού,Ευαγγελικόν Φροντιστήριον ή Σχολείον των Ευαγγελικών Μαθημάτων. Από το 1808 επκράτησε η ονομασια Ευαγγελική Σχολή πρωτοαναφερόμενη σε έγγραφο του Πατριαρχείου.^[8]

Αρχικά ο Σεβαστόπουλος είχε δώσει χάνι στην περιοχή Φασουλά και οίκημα στην περιοχή Ναρλήκιοϊ.^[8] Πυρκαγιά στα 1778 αποτεφρώνει το κτίριο της σχολής και ο Ιωάννης Κανάς το ξαναέκτισε το σχολείο προσφέροντας χίλιες λίρες.^[9] Λόγω της πυρκαγιάς του 1842 το κτήριο αποτεφρώνεται και τα μαθήματα μεταφέρονται στα κελιά της ναού της Αγίας Φωτεινής. Το νέο κτήριο της σχολής αποπερατώθηκε στις 31 Οκτωβρίου 1845^[10] Αργότερα το σχολείο επεκτίνεται με δύο νέες πτέρυγες, η μία με δαπάνες του Ιωάννη Μαρτζέλλα και οι άλλες εξ ιδίων πόρων της σχολής.Η προσέλευση ακόμα περισσότερων Ελλήνων από το νέο Ελληνικό κράτος και τις λοιπές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Σμύρνη έκαναν επιτακτική την ανάγκη για δημιουργία και άλλων παραρτημάτων της: έτσι δημιουργήθηκε δημοτικό σχολείο στη συνοικία της Αγίας Αικατερίνης, στα Φασουλά και στα Σχοινάδικα. Στο παλιό κτήριο της Ευαγγελικής Σχολής έμειναν τα τμήματα της Μέσης Εκπαίδευσης η Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της Σχολής. Στη συνέχεια ανεγέρθηκε στον κήπο Κιουπετζόγλου νέο κτήριο, η αποπεράτωση του οποίου ολοκληρώθηκε το 1922^[11] αλλά δεν στέγασε τελικά την Ευαγγελική Σχολή.^[12]

Πρώτος διευθυντής ήταν ο ιερέας Ιερόθεος Δενδρινός μέχρι το 1780.^[13] Η θητεία του ήταν ισόβια και αυτός θα όριζε τον διάδοχό του. Τυπική ήταν η επικύρωηση από τους εφόρους του σχολείου. Οι έφοροι αρχικώς ήταν τέσσερις με τριετή θητεία, ενώ μεριμνούσαν για την περιουσία του σχολείου. Ο κατά καιρούς πρόξενος της Αγγλίας επόπτευε την οικονομική διαχείριση.^[14] όσο ο διευθυντής ήταν φορέας κύρους η γνώμη του υπερίσχυε, όμως σταδιακά αύξανε η επιρροή των εφόρων και συχνές ήταν οι μεταξύ εφόρων και διευθυντή ή καθηγητών διαφωνίες που έφταναν μέχρι και της απομάκρυνσης κάποιων διευθυντών ή μελών του διδακτικού προσωπικού. (π.χ. ο διευθυντής Νεοκλής Παπάζογλους^[15] ή ο καθηγητής Εμμ. Δούκας).Η σταδιακή επικράτηση των εφόρων αποτυπώθηκε όταν στα 1837 η διεύθυνση της σχολής ανατέθηκε στον έφορο Κυριάκο Φαρδή.^[16]

Ο Παντελής Σεβαστόπουλος-που ήταν βρετανός υπήκοος^[17]- θα το ενισχύσει με δωρεές ενώ το έθεσε υπό την προστασία του Άγγλου προξένου της Σμύρνης και της Levant Company.^[18] Η βρετανική προστασία καθυστέρησε να αναγνωριστεί από την οθωμανική κυβέρνηση^[2] και τελικά αυτό έγινε με σουλτανικό βεράτι με ημερομηνία 29 Οκτωβρίου 1810 με αφορμή τις διενέξεις γύρω από τα σχολικά πράγματα της Σμύρνης.^[19] Ως έτος ίδρυσης της σχολής η ίδια η σχολή αναγνωρίση αυτό το της υπαγωγής της υπό αγγλική προστασία, ενώ ο Ματθαίος Παρανίκας-ιστορικός της σχολής-το έτος 1717.^[20] Η ένταξη στην αγγλική προστασία δεν γνωρίζουμε αν προκάλεσε τη διαφωνία των Σμυρναίων, αν και θεωρείτο σωτήριο το καθεστώς αυτό.^[21] Στα 1891-1892 ετέθη ζήτημα ευθείας παρέμβασης διοικητικά της σχολής όταν ο Άγγλος πρόξενος διόρισε τέσσερις νέους εφόρους, άγγλους υπηκόους, τον Ηλία Ηλιάδη, Ιωάννη Δημητρακόπουλο, Θεμιστοκλή Φραγκιά και Τζων Δάλλα. Αφορμή για τα γεγονότα ήταν οι κατηγορίες που δημοσιεύθηκαν από την εφημεριδα Αμάλθεια σε βάρος του διευθυντή Στεργιογλίδη (ανάξιος,στερούμενος πτυχίου πανεπιστημίου). Το 1892 οι έφοροι της Σχολής αποφασίζουν να τροποποιήσουν χωρίς σοβαρό λόγο τον κανονισμό του 1872. Επειδή όμως η μεταρρύθμιση αυτή του κανονισμού είχε γίνει χωρίς να ενημερωθεί προηγουμένως ο Άγγλος πρόξενος και κυρίως η απάλειψη από αυτόν κάθε προηγούμενης άμεσης αναφοράς στην αγγλική προστασία, θορύβησε τον Άγγλο πρόξενο που έσπευσε να ζητήσει εξηγήσεις. Η εφημερίδα Αμάλθεια κατηγορύσε τους εφόρους πως παραβίαζαν τη βούληση του ιδρυτή της Σχολής και πως επιδιωκόταν η υπαγωγή της Σχολής στον Μητρόπολίτη Σμύρνης.^[22]

Στα 1892 ο γενικός διοικητής Σμύρνης ασκεί προφορικά πιέσεις στον Άγγλο γενικό πρόξενο Frederic Holmwood για να αποποιηθεί το Αγγλικό προξενείο το δικαίωμα του να ασκεί προστασία επί της Σχολής. Όμως αναζητώντας τα έγγραφα που το πιστοποιούσαν αυτό ο άγγλος πρόξενος δεν βρήκε κάτι αφού το 1820 το προξενικό οίκημα είχε κατασταρφεί σε πυρκαγιά. Όμως ανάλογα έγγραφα υπήρχαν στο αρχείο της Σχολής.^[23] Οι πιέσεις των Οθωμανικών αρχών σχετικά με την Ευαγγελική σχολή δεν ήταν άσχετες με το προνομιακό καθεστώς των χριστιανών που μεταξύ άλλων αφορούσε και τα σχολεία.^[24] Την αμφισβήτηση του δικαιώματος του Αγγλικού προξενείου στήριξαν στο ότι οι Έλληνες κάτοικοι της Σμύρνης ήταν Οθωμανοί υπήκοοι, η Σχολή ανήκε στη δικαιοδοσία της ελληνικής μητρόπλης και είχε επομένως καθεστώς Εθνικής Σχολής για Οθωμανούς υπηκόους, ενώ οι μαθητές της Σχολής ήταν Οθωμανοί υπήκοοι με ελάχιστες εξαιρέσεις. Τέλος οι χορηγίες για τη λειτουργία της προέρχονταν από Οθωμανούς υπηκόους.^[25] Όμως κατά την περίοδο των πιέσεων από τον γενικό διοικητή για την άρση της αγγλικής προστσίας, το ελληνικό προξενείο της Σμύρνης επανειλημμένα παρακαλεί το Αγγλικό προξενείο να μην υποκύψει στις πίεσεις των τοπικών αρχών ή της Μητρόπολης. «Η αδυναμία του ελληνικού κράτους να προστατεύσει την Ευαγγελική καθιστούσε την αγγλική Προστασία αναγκαία,για να μη μετατραπεί η Σχολή σε οθωμανικό ίδρυμα.»^[26] Τελικά στις 20 Οκτωβρίου/10 Νοεμβρίου 1895 ο υπουργός Εξωτερικών Ahmed Tewfik bin Ismail Hakki αναγνώρισε την αγγλική προστασία επί της Σχολής.^[27]

Σχετικά με το πρόγραμμα των μαθημάτων που διδάσκονταν στην πρώιμη περίοδο δεν γνωρίζουμε επειδή προγράμματα μας σώθηκαν μόνο από το 1838 και εξής.^[28] Τα διασκόμενα μαθήματα ήταν περιορισμένα επειδή και το διδακτικό προσωπικό ήταν περιορισμένο. Δύο με τρία άτομα, σπανίως περισσότερα, και τα μαθήματα πρέπει να ήταν τα κοινά γράμματα, τα ελληνικά και το Ευαγγέλιο^[7] Ο σχολάρχης Αβράμιος Καισαρέας Ομηρόλης ένωσε όλους τους μαθητές και τους χώρισε με βάση το επίπεδό τους. Κάλεσε τον Νικόλαο Χορτάκη για να διδάξει μαθηματικά και φιλοσοφία, επίσης εισήγαγε τη διδασκαλία της γαλλικής γλώσσας και της αγγλικής από τον αμερικανό ιερέα Ιωσήφ Μπρούερ. Στα 1830 διδάσκονται Ευριπίδης, Αριστοφάνης, Όμηρος, Πίνδαρος, ρητορική, άλγεβρα, επιτομή αστρονομίας, φυσική και εμπειρική ψυχολογία. Επίσης ο Ομηρόλης σύστησε Αλληλοδιδακτικό σχολείο εντός της σχολής, το πρώτο στην περιοχή, με διευθυντή του τον Ελλαδίτη Αλέξανδρο Λαζάρου.^[29]

Το 1842 η Σχολή πυρπολήθηκε εν μέρει. Το 1845, οι Έφοροι (όπως ονομάζονταν οι πρώην Επίτροποι) της ανακαινισμένης Σχολής καλούν από την Ελλάδα ως νέο σχολάρχη τον Γεώργιο Χρυσοβέργη, μετά από σύσταση του Κωνστ. Οικονόμου. Αυτός αποδέχεται αλλά επειδή η πρόσκληση είχε προκαλέσει τις υποψίες των Τούρκων, για λόγους ασφαλείας καθυστερεί την άφιξή του στη Σμύρνη και επισκέπτεται πρώτα τον Πατριάρχη ώστε να έχει την έγκρισή του. Ο Χρυσοβέργης συνέταξε νέο κανονισμό της Σχολής, και τη χώρισε σε δύο τμήματα, το "Ελληνικόν" με 3 τάξεις και το "Γυμνάσιον" με 4 τάξεις. Έκτοτε η Ευαγγελική Σχολή ονομαζόταν Γυμνάσιο.^[30]

Από το 1743 κατά το ιδρυτικό της Σχολής παρεχόταν δωρέαν διδασκαλία δι'όλους τους προσερχομένους Χριστιανούς, ενώ από το 1872 δεν επιβάλλονταν περιορισμοί με βάση το θρήσκευμα. Οι μόνοι ξένοι υπήκοοι ήταν Αρμένιοι και Εβραίοι και Έλληνες με ξένη υπηκόοτητα (γαλλική, αγγλική,ιταλική)^[31]

Κατά την πέριοδο 1747-1892 είχαν κληροδοτηθεί υπέρ της Σχολής κληροδοτήματα αξίας 60.337 τουρκικών λιρών από ξένους υπηκόους και κληροδοτήματα αξίας 2.231 τουρκικών λιρών από Οθωμανούς υπηκόους^[32]

Η Βιβλιοθήκη περιέλαμβανε 35.000 τόμους σε πολλές γλώσσες, ακόμα και για τυφλούς και 180 σπάνια χειρόγραφα. Το Αρχαιολογικό Μουσείο είχε 3.000 αντικείμενα: 1514 πύλινα, 157 γυάλινα, 192 σταθμά, 270 επιγραφες. Επίσης υπήρχε νομισματική συλλογή από 15.000 νομίσματα.^[33]

Η ανάγνωση των εγγράφων του 1733 (ιδρυτική πράξη σχολείου),αλλά και της 1ης Δεκεμβρίου 1743^[34] αποτυπώνει την αποστασιοποίηση του σχολείου από τις κοινοτικές αρχές της Σμύρνης αλλά και από τις τοπικές εκκλησιαστικές. Συγκεκριμένα στον Κώδηκα της εν Σμύρνη Ευαγγελικής Σχολής (Σμύρνη 1876), διαβάζουμε, ...να μην έχη τινάς ούτε της εκκλησιαστικής τάξεως, ούτε τινάς εκ της πολιτείας, ούτε γένος οικείον και αλλότριον,να απλόνη χείραν.^[35] Όμως όπως σχολιάζει η Νίκη Παπαηλιάκη «...πρόθεση του Σεβαστόπουλου ήταν να διαφυλάξει το σχολείο από τις προσηλυτιστικές επιθέσεις των καθολικών ιεραποστόλων», αλλά «η προσέγγιση στην αγγλική διπλωματική αποστολή το εκθέτει στις προτεσταντικές προσηλυτιστικές δραστηριότητες»^[36] Όμως η εξέλιξη της σχολής τον 18ο και στις αρχές του 19ου αιώνα ανέστειλε το αρχικό σχέδιο των ιδρυτών του, που ήταν να δημιουργήσουν ένα σχολείο χειραφετημένο από τα παραδοσιακά θρησκευτικά πρότυπα.^[37] Στενά δεμένη με την Εκκλησία και τη διδασκαλία της συγκρούστηκε με το νεωτεριστικό Φιλολογικό Γυμνάσιο της ίδιας πόλης.^[38]

Η Ευαγγελική Σχολή από το 1909 είχε διαιρεθεί σε πεντατάξιογυμνάσιο και τετρατάξια Εμπορική Σχολή. Το 1910 ιδρύθηκε και το τριετούς φοίτησης Διδασκαλείο.^[39] Λόγω των διωγμών που εξαπέλυσε το νεοτουρκικό κομιτάτο Ένωσις και πρόοδος το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφάσισε να κηρύξει την Εκκλησία εν διωγμώ και μεταξύ άλλων έκλεισε και τα σχολεία. Έτσι στα μέσα Ιουνίου 1914 έκλεισε και η Ευαγγελική Σχολή.^[40] Με την ένταξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρά τω πλευρώ των Κεντρικών Δυνάμεων ο βαλής της Σμύρνης ανέθεσε τη διοίκηση της Σχολής στη Δημογεροντία ενώ το 1915 με νόμο υπήχθη στο Τουρκικό Υπουργειο Παιδείας. Επίσης απαγορεύθηκε να είναι διδακτικό και διευθυντικό προσωπικό Έλληνες υπήκοοι.^[41] Σύμφωνα με έκθεση της Δημογεροντίας Σμύρνης η Σχολή στα 1915 αντιμετώπιζε σειρά προβλημάτων, πέραν του διοικητικού καθεστώτος της λόγω των μέτρων εναντίον των ελλήνων υπηκόων: σχολαστική και αμέθοδος διδασκαλία, η διδακτική ανεπάρκεια του προσωπικού, πειθαρχικά ζητήματα των μαθητών, επεμβάσεις του τούρκου επιθεωρητή της Σχολής στη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας, απαίτηση των τουρκικών αρχών να έχουν οι διδάσκαλοι της τουρκικής δίπλωμα τουρκικού πανεπιστημίου, αδυναμία λειτουργίας της αίθουσας του Χημείου, τους αμφιθεάτρου των Φυσικών, του Φυσιογραφικού Μουσείου, της Βιβλιοθήκης και του Μουσείου.^[42] Μετά την ανακωχή του Μούδρου η Εφορεία ανέλαβε τη διεύθυνση της Σχολής εκ νέου. Ζήτησε την απομάκρυνση του Στυλιανόπουλου, διευθυντή διορισμένου από την απερχόμενη Δημογεροντία επικαλούμενη σειρά παρατυπιών εκ μέρους του: ενασχόληση με εμπορικές εργασίες προς ζημίαν της Σχολής, ανάρμοστη συμπεριφορά προς τους μαθητές, πώληση βιβλίων της Σχολής ως άχρηστου χαρτιού, διδασκαλία ενόργανης μουσικής αντί χρηματικού πόσου ερήμην της σχολής. Το πραγματικό αίτιο όμως της ρίξης με τον Στυλιανόπουλο ήταν ήταν η επιθυμία του να εισάγει νεωτερισμούς.^[43] Υπέρ της απομάκρυνσης του Στυλιανόπουλου ήταν και ο Χρυσόστομος Σμύρνης^[44] Η Σχολή εξακολουθεί να μισθοδοτεί τους καθηγητές εκείνους που λόγω υπηκοότητας είχαν απελαθεί προκαλώντας την αγανάκτηση εκείνων που εξακολουθούσαν να εργάζονται.^[45] Εξαρτήματα της Σχολής ήταν το Κιουπετζόγλειο, το Σοφίειο στην οδό Ρόδων και το Δημοτικό στη συνοικία Φασουλά. Επίσης είχε τη συντήρηση και των σχολών Ιωάννου Θεολόγου στην Άνω Συνοικία και του Τιμίου Προδρόμου στα Σχοινάδικα.^[46] Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετώπισε η Σχολή ήταν ο ολοένα και αυξανόμενος αριθμός των μαθητών: έτσι είχε 14 αίθουσες, 17 τμήματα με 50 έως 70 μαθητές το καθένα.^[12]
Η Σχολή διέθετε και αθλητικά τμήματα με την ποδοσφαιρική της ομάδα να κατακτά το πρωτάθλημα Σμύρνης το 1912 απέναντι σε ισχυρές ομάδες της πόλης όπως ο Απόλλων και ο Πανιώνιος.

Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν στην αύξηση του κύρους της παλαιάς εκείνης Σχολής και την εξάπλωση της φήμης της. Εκείνο όμως που συνέβαλε κυρίως στις υψηλές της επιδόσεις ήταν το προσωπικό της Σχολής. Καθηγητές εκλέγονταν οι διαπρεπέστεροι λόγιοι, παιδαγωγοί, επιστήμονες και ενθουσιώδεις λειτουργοί της παιδείας. Χάρις στο διδακτικό προσωπικό αποφοιτούσαν νέοι με ολοκληρωμένη και τέλεια μόρφωση. Σε αυτήν φοίτησαν ο Αδάμ. Κοραής, ο όσιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο εθνομάρτυρας Γρηγόριος ο Ε', Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, ο ποιητής Ηλίας Τανταλίδης, ο Γέροντας Δανιήλ Κατουνακιώτης, ο ιστορικός Παύλος Καρολίδης, ο αρχιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος, ο λογογράφος Στέφανος Ξένος, ο ποιητής Στέλιος Σπεράντζας, ο εφοπλιστής Αριστοτέλης Ωνάσης^[47], ο μουσικός και ακαδημαϊκός Μανώλης Καλομοίρης. Αλλά και αναρίθμητοι άλλοι που αναδείχτηκαν ως λόγιοι^[48], επιστήμονες, κληρικοί, καλλιτέχνες και επιχειρηματίες.

Το 1934 ιδρύθηκε στη Νέα Σμύρνη πλήρες Γυμνάσιο που τον επόμενο χρόνο ονομάστηκε Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης σε ανάμνηση της παλαιάς ιστορικής Σχολής.

Το 1934 εγκαταστάθηκε σε μισθωμένο οίκημα στην κεντρική πλατεία της Νέας Σμύρνης. Τα εγκαίνια έγιναν το 1935 με μεγάλη επισημότητα. Τότε έγινε και η αποκάλυψη της επιγραφής «Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης 1717-1934 ». Τα εγκαίνια αυτά ήταν ουσιαστικά το πανηγυρικό γεγονός της επανίδρυσης της Ευαγγελικής Σχολής που αποτέλεσε το δημόσιο γυμνάσιο της Νέας Σμύρνης μέχρι το 1971 όταν ιδρύθηκε η νέα Πρότυπος Ευαγγελική Σχολή, η οποία και συνεχίζει μέχρι σήμερα το έργο της Ευαγγελικής Σχολής, δρώντας και προσφέροντας στην κοινωνία όλης της Ελλάδας. Τώρα η σχολή στεγάζεται στο διδακτήριό της στην Άνω Νέα Σμύρνη (Λέσβου 4).

Τόσο οι καθηγητές, όσο και οι μαθητές της Σχολής φέρουν το προσωνύμιο Ευαγγελικανοί /-νές.

Η προμετωπίδα του διδακτηρίου στέφεται με το έμβλημα ΑΡΧΗ ΣΟΦΙΑΣ ΦΟΒΟΣ ΚΥΡΙΟΥ.

• Νίκη Παπαηλιάκη, «Εκπαιδευτικές στρατηγικές και οικονομικοί ανταγωνισμοί τον 18ο αιώνα: ο Παντελής Σεβαστόπουλος και η ίδρυση της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης», Τα Ιστορικά, τομ. 63 (Απρίλιος 2016), σελ. 23-42
• Πασχάλης Κιτρομηλίδης, «Ιδεολογικές συνέπειες της κοινωνικής διαμάχης στη Σμύρνη (1809-1810)», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τομ. 3 (1982), σελ. 9-39
• Α.Σ.Αναστασιάδης, «Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 1(1938), σελ. 90-115
• Νίκος Βέης, «Συμβολή εις τα σχολικά πράγματα της Σμύρνης», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 1(1938), σελ. 193-237
• Μιχαήλ Αναστασιάδης, «Οι τελευταίοι απόφοιτοι της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης», Μικρασιατικά χρονικά, τομ.8 (1959), σελ. 227-240
• Τάσος Γροτσόπουλος, «Διδάσκαλοι της Σχολής Δημητσάνης τέκνα της Σχολής Σμύρνης», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 10 (1963), σελ. 144-163
• Κώστας Παπαδόπουλος, «Δύο εξέχουσαι προσωπικότητες της Σμύρνης: Οι διευθυνταί της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης Νεοκλής Παπάζογλους και Βενέδικτος Κωνσταντινίδης», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 10 (1963), σελ. 384-460
• Λήδα Ιστικοπούλου, «Επεμβάσεις στην αυτονομία της Ευαγγελικής Σχολής», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 21(2002), σελ. 53-96
• Λήδα Ιστικοπούλου, «Ευαγγελική Σχολή: Τα ταραγμένα χρόνια 1914-1922», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 22(2007), σελ. 109-135
• Ιωάννης Μπουγάτσος, «Αλλολογραφία Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων και Εφόρων Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης», Μικρασιατικά χρονικά, τομ. 19 (1995), σελ. 59-97
• Φίλιππος Ηλιού, Κοινωνικοί αγώνες και διαφωτισμός. Η περίπτωση της Σμύρνης (1819), εκδ. Ε.Μ.Ν.Ε-Μνήμων, Αθήνα, 1981

• Ζηνοβία Λιθοξόου-Σαλάτα, Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, Αθήνα, 1959

• Η ιστοσελίδα της σχολής