Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ιδρύθηκε το 1989 και εδρεύει στην Πανεπιστημίου & Αμερικής 5, στην Αθήνα. Ο σκοπός του είναι να επιβλέπει τον ραδιοτηλεοπτικό τομέα και το διαδίκτυο[1] και να λειτουργεί ως σύνδεσμος ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους δημοσιογράφους.
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του το ΕΣΡ παρήγαγε τέσσερις κώδικες για τους όρους λειτουργίας των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών στην Ελλάδα: έναν για την διαφήμιση, έναν κώδικα δεοντολογίας δημοσιογράφων, έναν για τα προγράμματα που επιτρέπεται να παρουσιάζονται, και έναν για την κατανομή των συχνοτήτων και τους όρους τεχνικής χρήσης τους από τους αδειούχους σταθμούς. Δραστηριοποιήθηκε πιο έντονα τη διετία 1995-1996 επιβάλλοντας πρόστιμα σε μερικούς σταθμούς, τα οποία δεν έγιναν όμως δεκτά από τον τότε αρμόδιο υπουργό.
Ο νόμος κατοχυρώνει και αναγνωρίζει την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των μελών του Συμβουλίου. Αναθέτει παράλληλα στο ΕΣΡ (σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 15 του Συντάγματος) τον άμεσο κρατικό έλεγχο της ραδιοτηλεόρασης και σειρά κανονιστικών, αποφασιστικών και δικαστικών αρμοδιοτήτων κεντρικής σημασίας για τη δημόσια, δημοτική και ιδιωτική ραδιοτηλεόραση. Ο ρόλος του ΕΣΡ υποβαθμίστηκε το 1993 και ιδίως το 1995 από το νομοθέτη στο επίπεδο μιας λίγο πολύ συνηθισμένης διοικητικής επιτροπής και συγκεντρώθηκαν οι ουσιώδεις αποφασιστικές αρμοδιότητες στον Υπουργό Τύπου και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Το 1998 και ιδίως το 2000 επιχειρήθηκε να αναβαθμιστεί το ΕΣΡ.
Ιστορικό συγκρότησης
Η ίδρυση του ΕΣΡ ανακοινώθηκε την άνοιξη του 1989 από τον Δημήτρη Μαρούδα, αναπληρωτή υπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσεως και κυβερνητικό εκπρόσωπο της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά η συγκρότηση και η έναρξη της λειτουργίας του πραγματοποιήθηκαν στις 28 Νοεμβρίου 1989, σε εφαρμογή του Νόμου 1866.[2][3] Εκείνο το διάστημα (23 Νοεμβρίου 1989 - 11 Απριλίου 1990) την Ελλάδα κυβερνούσε ως πρωθυπουργός ο καθηγητής Ξενοφών Ζολώτας, με την κοινοβουλευτική στήριξη της ΝΔ (πρώτο κόμμα σε κοινοβουλευτική δύναμη), του ΠΑΣΟΚ (δεύτερο) και του ενιαίου Συνασπισμού (τρίτο).
Η ιδρυτική σύνθεση του ΕΣΡ αποτελείτο από 22 μέλη (11 τακτικά και 11 αναπληρωματικά). 6 ορίστηκαν από την ΝΔ, 4 από το ΠΑΣΟΚ, 2 από τον Συνασπισμό, 2 από την ΕΣΗΕΑ (Ένωσις Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Αθηνών), 2 από την ΕΣΗΕΜΘ (Ένωσις Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Μακεδονίας - Θράκης), 2 από το ΤΕΕ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας), 2 από την ΚΕΔΚΕ (Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας), και 2 από την ΠΟΘΑ (Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος).[2]
Από τον πρόεδρο της ΝΔ, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, προτάθηκαν και ανέλαβαν καθήκοντα ως τακτικά και αναπληρωματικά μέλη του ΕΣΡ οι εξής:
- Πρόδρομος Δαγτόγλου, καθηγητής του Διοικητικού Δικαίου στην Νομική Σχολή Αθηνών, ως πρόεδρος του ΕΣΡ
- Δημήτρης Δημητράκος, διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, ως αναπληρωτής του προέδρου του ΕΣΡ
- Παναγιώτης Φωτέας, διδάκτωρ Νομικής και τέως νομάρχης, ως τακτικό μέλος
- Γεώργιος Αγαπητός, καθηγητής της ΑΣΟΕΕ, ως τακτικό μέλος
- Δημήτρης Κατσούδας, νομικός, ως αναπληρωματικό μέλος
- Φανή Παρτσαφυλλίδου, νομικός, ως αναπληρωματικό μέλος
Από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, προτάθηκαν και ανέλαβαν καθήκοντα ως τακτικά και αναπληρωματικά μέλη του ΕΣΡ οι εξής:
- Αντώνης Βγόντζας, δικηγόρος, διευθυντής του Νομικού Γραφείου του Ανδρέα Παπανδρέου και τέως γενικός γραμματέας Υπουργείων, ως τακτικό μέλος
- Δημήτριος Γκλαβάς, δημοσιογράφος, τέως πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ και τέως υφυπουργός, ως τακτικό μέλος
- Νίκος Αθανασάκης, οικονομολόγος και δημοσιογράφος, διευθυντής του Γραφείου Τύπου του ΠΑΣΟΚ, ως αναπληρωματικό μέλος
- Ευάγγελος Βενιζέλος, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης, ως αναπληρωματικό μέλος
Από τον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου προτάθηκαν και ανέλαβαν καθήκοντα ως τακτικά και αναπληρωματικά μέλη του ΕΣΡ οι εξής:
- Νίκος Αλιβιζάτος, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, ως τακτικό μέλος
- Ντίνος Μήτσης, δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη», ως αναπληρωματικό μέλος
Αρμοδιότητες
Το ΕΣΡ είχε ως πρωταρχικό σκοπό την εξασφάλιση της ελευθερίας και της πολυφωνίας. Επιπλέον βασική αρμοδιότητα του Συμβουλίου είναι η τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, η παρακολούθηση των προγραμμάτων, ο έλεγχος τήρησης των διατάξεων των κανονισμών και η προαγωγή της ποιότητας των ραδιοτηλεοπτικών προγραμμάτων. Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης επεξεργάζεται αποφάσεις, ελέγχει ώστε να τηρούνται οι αρχές προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων αλλά και καταχωρεί πληροφορίες σχετικά με τη συγκρότηση επιτροπών των τηλεοπτικών και των ραδιοφωνικών σταθμών.
Οργανωτική δομή
Το ΕΣΡ αποτελείται από εννέα μέλη από τα οποία ένας ορίζεται ως πρόεδρος και ένας ως αντιπρόεδρος. Τα μέλη του συμβουλίου εκλέγονται ύστερα από εισήγηση του προέδρου της Βουλής και επιλέγονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής εφόσον υπάρχει πλειοψηφία τουλάχιστον τεσσάρων πέμπτων. Τα μέλη του ΕΣΡ είναι πρόσωπα που χαρακτηρίζονται από επαγγελματική εμπειρία (συχνά δημοσιογραφική), επιστημονική κατάρτιση και προσφορά τους στο δημόσιο βίο καθώς και σε άλλους τομείς που σχετίζονται με το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων της αρχής. Η θητεία των μελών του συμβουλίου είναι τετραετής και ανανεώνεται κατά τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια της λειτουργίας του. Αυτό δεν ισχύει για τον Πρόεδρο και τον Αντιπρόεδρο οι οποίοι διορίζονται για πλήρη θητεία. Τα μέλη του ΕΣΡ δεν μπορούν να επιλέγονται για περισσότερες από δύο θητείες και σε περίπτωση θανάτου ή παραίτησης ενός από αυτών, νέο μέλος επιλέγεται και το αντικαθιστά.
Για όλους τους παραπάνω λόγους το θέμα της εκλογής των μελών του ΕΣΡ αποτελεί ένα πρόσφορο έδαφος για διαμάχες, καθώς πολλοί θεωρούν ότι οι υποψήφιοι επιλέγονται σύμφωνα με το που είναι πολιτικά προσκείμενοι. Μετά την αναθεώρηση τα μέλη του συμβουλίου εκλέγονται ως εξής: τέσσερα από τα μέλη εκλέγονται από το κυβερνών κόμμα, τέσσερα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και ο πρόεδρος της επιτροπής από την Εθνοσυνέλευση, δίνοντας στην κυβέρνηση την σημαντικότερη ψήφο.
Πρόεδροι του ΕΣΡ
Από τον Νοέμβριο του 1989 μέχρι σήμερα, πρόεδροι του ΕΣΡ έχουν διατελέσει οι εξής:[4][5]
- 1989-1991: Πρόδρομος Δαγτόγλου, καθηγητής του Διοικητικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών
- 1991-1992: κενή θέση
- 1992-1993: Παναγιώτης Λαδάς, δικηγόρος, νομικός σύμβουλος του τότε υπουργού Προεδρίας Σωτήρη Κούβελα
- 1993-1994: κενή θέση
- 1994-1997: Θεμιστοκλής Κουρουσόπουλος, δικαστικός, επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας
- 1997-1998: Γεώργιος Κασιμάτης, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών, τέως διευθυντής του Νομικού Γραφείου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και τέως πρόεδρος της Νομικής Σχολής Αθηνών
- 1998-1999: Παύλος Σούρλας, καθηγητής της Φιλοσοφίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή Αθηνών
- 1999-2000: κενή θέση
- 2000-2002: Βασίλειος Λαμπρίδης, δικαστικός, επίτιμος αρεοπαγίτης (το 1992 είχε συντάξει το σκεπτικό της πλειοψηφίας με το οποίο αθωωνόταν ο Ανδρέας Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο)
- 2002-2015: Ιωάννης Λασκαρίδης, δικαστικός, επίτιμος αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου
- 2015-2016: κενή θέση
- 2016-2023: Αθανάσιος Κουτρομάνος, δικαστικός, επίτιμος πρόεδρος του Αρείου Πάγου
- 2023-σήμερα: Ευτέρπη Κουτζαμάνη, δικαστικός, τέως Εισαγγελέας Αρείου Πάγου
Παραδείγματα αποφάσεων
Το ΕΣΡ έχει κατηγορηθεί από δημοσιογράφους και διαμορφωτές της κοινής γνώμης ότι σε πολλές περιπτώσεις αν όχι σε όλες λαμβάνει αποφάσεις για την επιβολή προστίμων οι οποίες είναι υπερβολικές, δηλαδή αφορούν περιστατικά τα οποία δεν θα έπρεπε να κατακρίνονται και απαιτούν πολύ μεγάλα ποσά.
Παράδειγμα τέτοιας απόφασης αποτέλεσε καταρχάς η περίπτωση της Τρίτης 11 Νοεμβρίου του 2003 με την σειρά «Κλείσε τα μάτια» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, για την οποία επιβλήθηκε πρόστιμο 100.000 € στον τηλεοπτικό σταθμό MEGA με την κατηγορία ότι περιείχε «απαράδεκτο και χυδαίο» διάλογο και ότι παρουσίαζε μία ομοφυλοφιλική σκηνή, η οποία «προετοίμαζε την ατμόσφαιρα για μια εκδήλωση ιδιόρρυθμη, έξω από την παραγωγική διαδικασία της ζωής».[6]
Το MEGA προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο και ακύρωσε την επιβολή προστίμου, ενώ χαρακτήρισε την ενέργεια του συμβουλίου ως αντισυνταγματική, καθώς με τη σκηνή της έκφρασης ομοφυλόφιλης ερωτικής επιθυμίας, παρουσιάζεται μια υπαρκτή κοινωνική πραγματικότητα, η οποία σχετίζεται με μια κοινωνική ομάδα, μεταξύ των πολλών, οι οποίες συνθέτουν μια ανοιχτή και σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία. Οι ερωτικές επιλογές της, όχι μόνο δεν αποδοκιμάζονται από τη συνταγματική τάξη της χώρας, αλλά τουναντίον επιβάλλεται από τις διατάξεις των άρθρων 2 (περί σεβασμού και προστασίας της αξίας του ανθρώπου) και 5, παράγραφος 1 (περί προστασίας προσωπικής ελευθερίας), ως εκδήλωση ελεύθερης επιλογής των αποτελούντων αυτή, να γίνονται απολύτως σεβαστές και μπορούν να εκφράζονται στα έργα τέχνης, όπως εξάλλου οι ερωτικές επιλογές και ευαισθησίες και των υπολοίπων ομάδων του πληθυσμού της χώρας[7].
Μία άλλη περίπτωση ήταν αυτή του τηλεπαιχνιδιού «Η Στιγμή της Αλήθειας», που προβάλλονταν στον τηλεοπτικό σταθμό ΑΝΤ1, για το οποίο τηλεπαιχνίδι την Τρίτη 2 Ιουνίου του 2009 πάρθηκε η οριστική απόφαση για διακοπή της εκπομπής. Η κατηγορία του Ε.Σ.Ρ. αφορούσε το σε ποιο βαθμό προσβάλλεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και αν πράγματι οι ερωτήσεις είναι επιλήψιμες στην πλειονότητά τους ή αν το ανάρμοστο ύφος συνιστά μια γενικευμένη γραμμή της εκπομπής. Αυτό που θεωρήθηκε όμως από το Ε.Σ.Ρ. ως το πιο σημαντικό είναι ότι με σκοπό να κερδίσουν οι παίκτες ένα χρηματικό ποσό απεμπολούν τα προσωπικά τους δεδομένα με στόχο το κέρδος και την αύξηση της τηλεθέασης.[8][9]
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Πηγές
- Π.Δ. Δαγτόγλου, Γενικό Διοικητικό Δίκαιο ΙΙ, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2004.
- Εφημερίς της κυβερνήσεως της ελληνικής Δημοκρατίας, τεύχος πρώτος, αριθμός φύλλου 262, 29 Νοεμβρίου 2000.
- Παπαδημητρίου Γ. (2008). Ανεξάρτητες Αρχές, Η αργόσυρτη πορεία προς την ωρίμανση στο Ν. Φραγκάκης (επιμ.), Οι Ανεξάρτητες Αρχές στη σύγχρονη δημοκρατία, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 2008, σελίδα 45.
- Stylianos Papathanassopoulos, The Politics and the Effects of the Deregulation of Greek Television, European Journal of Communication, Copyright © 1997 SAGE (London, Thousand Oaks, CA and New Delhi), Vol. 12(3): 351-368.
