Ο Ευάγγελος Βενιζέλος (Θεσσαλονίκη, 1 Ιανουαρίου 1957) είναι Έλληνας πολιτικός του χώρου της κεντροαριστεράς, ο οποίος διετέλεσε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης της Ελλάδας σε τρεις κυβερνήσεις, πολλές φορές Υπουργός καθώς και Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Ήταν από τα ηγετικά πολιτικά πρόσωπα που συνδέθηκαν με τη διαχείριση της ελληνικής κρίσης χρέους. Σήμερα, απέχει από την ενεργό πολιτική προτιμώντας την διδασκαλία, επιστρέφοντας στην έδρα του Συνταγματικού Δικαίου στο Τμήμα Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.[3] Το 2015 ίδρυσε τον "Κύκλο Ιδεών", ένα think tank που λειτουργεί ως forum δημοσίου διαλόγου[4]. Το 1990 εξελέγη μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Α' Θεσσαλονίκης από το 1993 έως το 2015[5]
Πανεπιστημιακή σταδιοδρομία
To 1974 εισήχθη στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του διετέλεσε μέλος του Συλλόγου Φοιτητών Νομικής και των Συμβουλίων της Φοιτητικής Ένωσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδος. Αποφοίτησε από τη Νομική το 1978 και πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού ΙΙ.
Το 1980 αναγορεύθηκε διδάκτωρ Νομικής στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου το 1984 εκλέχθηκε υφηγητής και στη συνέχεια καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου.
Είναι επίτιμος διδάκτορας νομικής του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει βιβλία και μελέτες στο πεδίο του συνταγματικού δικαίου, της πολιτικής θεωρίας, της πολιτιστικής πολιτικής κ.ά. Πιο πρόσφατα, παράλληλα με την πολιτική του δραστηριότητα, το συγγραφικό του έργο αφορά την αναθεώρηση του Συντάγματος, την προοπτική του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, τις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας, το «ανοιχτό κόμμα» ως μορφή συλλογικού πολιτικού υποκειμένου της μεταβιομηχανικής εποχής, τον «Πολιτισμό των Πολιτισμών» ως απάντηση στη θεωρία της «σύγκρουσης των πολιτισμών», τη σχέση «ελληνικότητας» και «δυτικότητας» κ.α.
Διετέλεσε μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠΑΣΟΚ. Ακόμη, ήταν ο εισηγητής της Αναθεώρησης του Ελληνικού Συντάγματος που άρχισε το 1996 και ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2001. Εισηγήθηκε νομοθετικό έργο στους τομείς των μέσων ενημέρωσης, της δικαιοσύνης, της ενέργειας, του πολιτισμού κ.ά.
Με εισήγησή του ψηφίστηκαν μεταξύ άλλων νόμοι για τα μέσα ενημέρωσης, για την απορρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, για την προστασία των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κατά τη θητεία του στο Υπουργείο Πολιτισμού οργανώθηκε η αμφιλεγόμενη Πολιτιστική Ολυμπιάδα ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας του 2004.
Ως Υπουργός Πολιτισμού επικρίθηκε[11] για την απόφασή του τον Δεκέμβριο του 2003 να επιβάλει την απομάκρυνση του έργου “Asperges Me”, που επιδείκνυε ένα σταυρό και ένα πέος σε στύση, μετά από αντιδράσεις που ξεκίνησαν από τον Γιώργο Καρατζαφέρη. Το έργο αυτό είχε φιλοτεχνήσει ο Thierry de Cordier με το οποίο και συμμετείχε στη διεθνή έκθεση OUTLOOK, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας.[12]
Στις εκλογές του 2009 επανεκλέχθηκε βουλευτής της Α' περιφέρειας Θεσσαλονίκης, πρώτος σε σταυρούς προτίμησης. Μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές ορκίστηκε Υπουργός Εθνικής Άμυνας στην κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου. Η ανάθεση του Υπουργείου συνοδεύτηκε όμως και από μείωση των αρμοδιοτήτων του, καθώς αφενός ο νευραλγικός τομέας των εξοπλισμών ανατέθηκε στον Αναπληρωτή Υπουργό Πάνο Μπεγλίτη και αφετέρου οι εισηγήσεις άμυνας προς το Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας (ΚΥΣΕΑ) ανατέθηκαν στον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Θεόδωρο Πάγκαλο.[16]
Τον Ιούνιο του 2011 η επικείμενη ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής 2012-2015 προκάλεσε έντονες κοινωνικές αντιδράσεις που εκφράστηκαν με μεγάλες πολυήμερες διαδηλώσεις και κυβερνητική κρίση που συνοδεύτηκε με παραιτήσεις και ανεξαρτητοποιήσεις βουλευτών. Η κατάσταση αυτή οδήγησε στον κυβερνητικό ανασχηματισμό της 17ης Ιουνίου, με τον οποίο ο Ευάγγελος Βενιζέλος ανέλαβε το Υπουργείο Οικονομικών. Παράλληλα ανέλαβε και Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης.[17]
Επί των ημερών του ψηφίστηκε το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και υπήρξε η συμφωνία της συνόδου κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 21ης Ιουλίου για τη μείωση του ελληνικού χρέους. Στο επόμενο διάστημα ο Ευάγγελος Βενιζέλος δέχτηκε έντονη κριτική για τη διμερή συμφωνία με τη Φινλανδία, με την οποία της εξασφαλίζονταν εγγυήσεις για συμμετοχή της στο νέο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας.[18][19][20] Η συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών προκάλεσε άμεσα αντιδράσεις άλλων χωρών της Ευρωζώνης, όπως η Αυστρία, η Ολλανδία και η Σλοβακία, που απαίτησαν αντίστοιχες συμφωνίες, άλλα και της Γερμανίας, που παρενέβη για να θέσει άκυρη τη συμφωνία Ελλάδας-Φινλανδίας.[21][22]
Στα τέλη Αυγούστου ανακοινώθηκαν μεγάλες αποκλίσεις της ελληνικής οικονομίας από τους στόχους.[23][24] Στο ίδιο διάστημα οι διαπραγματεύσεις του υπουργού με το κλιμάκιο της τρόικα των δανειστών της Ελλάδας κατέληξε σε αδιέξοδο.[25] Με την αποχώρησή της η τρόικα έστειλε μήνυμα για λήψη νέων μέτρων [26] Αμέσως μετά ο υπουργός ανακοίνωσε νέα έκτακτα συμπληρωματικά μέτρα οικονομικού χαρακτήρα. Λίγο αργότερα ανακοίνωσε την θέσπιση ενός νέου φόρου στα ακίνητα που η είσπραξή του θα γίνει μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ. Η απόφαση αυτή ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τις προ δύο μηνών δηλώσεις του όπου ανέφερε: «δεν είναι ο λογαριασμός της ΔΕΗ ο μοχλός για να εισπράττεις τέλη ή φόρους»[27][28]
Ακολούθησε η ψήφιση του πολυνομοσχεδίου για το νέο βαθμολόγιο-μισθολόγιο του δημοσίου, τις μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, τις μειώσεις στο εφάπαξ, τη νέα φορολογική κλίμακα και τις αλλαγές στα εργασιακά. Στις 27 Οκτωβρίου 2011 υπήρξε συμφωνία της συνόδου κορυφής της ΕΕ για «κούρεμα» του ελληνικού χρέους έως 50%, που χαιρετίστηκε θετικά από την Κυβέρνηση. Λίγες μέρες μετά και ενώ η χώρα βρισκόταν σε κλίμα κοινωνικής έντασης ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε την απόφασή του για διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Ο Βενιζέλος δε διαφώνησε με αυτή την πρόταση και την υπερασπίστηκε σε τηλεοπτική του εμφάνιση.[29] Τρεις μέρες μετά και αφού είχε προηγηθεί η από κοινού ανακοίνωση της Άνγκελα Μέρκελ και του Νικολά Σαρκοζί πως από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα κριθεί στην ουσία η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη αλλά και πως παγώνει η εκταμίευση της έκτης δόσης του παλαιότερου πακέτου διάσωσης μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος, τάχθηκε κατά του δημοψηφίσματος.[30]
Στην κυβέρνηση συνεργασίας του Λουκά Παπαδήμου διατήρησε τη θέση του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και του Υπουργού Οικονομικών. Στα τέλη Νοεμβρίου στην ετήσια αξιολόγηση της βρετανικής εφημερίδας Financial Times, ο Ευάγγελος Βενιζέλος κατέλαβε την τελευταία θέση μεταξύ των υπουργών οικονομικών της ΕΕ.[31][32]
Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και κυβερνητικός εταίρος
Στην εθνική συνδιάσκεψη του ΠΑΣΟΚ στις 12 Μαρτίου του 2012 ανακηρύχθηκε ο μοναδικός υποψήφιος για το αξίωμα του προέδρου του κόμματος, καθώς ήταν ο μοναδικός ο οποίος κατάφερε να συγκεντρώσει τον απαραίτητο αριθμό υπογραφών βάσει καταστατικού.
Μετά τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2012, υπήρξε συμφωνία μεταξύ του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και της ΔΗΜΑΡ, για συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού, με Πρωθυπουργό τον Πρόεδρο της ΝΔ Αντώνη Σαμαρά. Τα μέλη της τρικομματικής αυτής Κυβέρνησης επιλέχθηκαν από τους τρεις πολιτικούς αρχηγούς. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, επέλεξε να μην προτείνει κοινοβουλευτικά στελέχη του κόμματός του, αλλά πρότεινε προσωπικότητες οι οποίες δεν είναι "καθαρά" στελέχη του κόμματος.
Μετά την αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ από την Κυβέρνηση, ξεκαθάρισε ότι στηρίζει τη Κυβέρνηση. Μαζί με τον Πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, προχώρησαν σε Ανασχηματισμό της Κυβέρνησης, με τον ίδιο να αναλαμβάνει Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Εξωτερικών της χώρας.
Στον ανασχηματισμό, επέλεξε να τοποθετήσει κοινοβουλευτικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Τις δύο αυτές θέσεις κράτησε και μετά τον δεύτερο ανασχηματισμό της κυβέρνησης, στις 9 Ιουνίου του 2014.
Με τον κυβερνητικό του εταίρο και Πρωθυπουργό της Ελλάδας Αντώνη Σαμαρά, στην Νέα Υόρκη το 2013.
Συνάντηση στο Προεδρικό Μέγαρο της Λευκωσίας, με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη.
Δηλώσεις με τον Υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου Ι. Κασουλίδη, μετά την συνάντησή τους στο Υπουργείο Εξωτερικών στην Κύπρο.
Κοινές δηλώσεις με τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου, Γιαννάκη Ομήρου, κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο.
Αναμνηστική φωτογραφία από το άτυπο Συμβούλιο των Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, στο Ζάππειο Μέγαρο στις 4 Απριλίου 2014.
Εκλογές Ιανουαρίου 2015 και παραίτηση
Οδήγησε το κόμμα στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, στις οποίες πήρε πολύ χαμηλό ποσοστό και εξελέγη έβδομο, με μόλις 4,68% των ψήφων και 13 βουλευτές. Μετά από αυτήν την εξέλιξη, ανακοίνωσε τη διεξαγωγή συνεδρίου τον Ιούνιο. Τελικώς, έπειτα από εσωκομματικές πιέσεις, παραιτήθηκε από τη θέση του προέδρου στις 5 Ιουνίου 2015.[33][34]
Μερικές μέρες αργότερα, ο Ευάγγελος Βενιζέλος πραγματοποίησε την αποχαιρετιστήρια ομιλία του στη Βουλή, δηλώνοντας ταυτόχρονα μάχιμος και ενεργός πολίτης.[36]
Σκάνδαλο "Λίστας Λαγκαρντ"
Μετά την δήμευση των στοιχείων λογαριασμών καταθέσεων περίπου 127.000 πελατών με 300.000 λογαριασμούς της HSBC απο τον πληροφοριοδότη Hervé Falciani το 2008 ,την επακόλουθη παράδοση του ηλεκτρονικού αρχείου στην Christine Lagarde (τοτε υπουργού οικονομικών της Γαλλίας) [37] και στη συνέχεια (το 2011) μέρους του υλικού που αφορούσε Έλληνες καταθέτες στον Ελληνα υπουργό οικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου και στον διάδοχο του Ευάγγελο Βενιζέλο, Το τμήμα αυτό του ηλεκτρονικού αρχείου που έμεινε στην Ιστορία με το όνομα "Λιστα Λαγκαρντ" "χάθηκε" και παρέμεινε αναξιοποίητο απο της Ελληνικές φορολογικές αρχές σε πλήρη αντίθεση με τις Ισπανικές και Γαλλικές φορολογικές υπηρεσίες που κατάφεραν να ανακτήσουν μερος των φοροδιαφυγοντων εσοδων. Η "Λιστα Λαγκαρντ" επανεμφανίστηκε το 2012 [38] όταν ο Ευάγγελος Βενιζέλος την βρήκε στο γραφείο του "στην κατάσταση που του την είχε παραδώσει ο Κος Διωτης" (πρώην επικεφαλή ΣΔΟΕ) και την παρέδωσε στον τότε Πρωθυπουργό.