Mae'r erthygl hon yn rhan o'r gyfres: Gwleidyddiaeth Cymru

Llywodraeth Cymru Prif Weinidog: Eluned Morgan Polisïau unigryw Cymru Cabinet Cwnsler Cyffredinol: Mick Antoniw AS Pleidiau Gwleidyddol Senedd Cymru Cyfraith Gyfoes Cymru Mesurau rhestr Gorchymyn Cymhwysedd Deddfwriaethol Offerynnau Statudol Llywydd: Elin Jones Prif Weithredwr a Chlerc: Manon Antoniazzi Comisiwn y Senedd Aelodau (ASau): 2021 Etholaethau a rhanbarthau etholiadol Etholiadau: 1999, 2003, 2007, 2011, 2016, 2021 Cymru o fewn y DU Llywodraeth ei Mawrhydi Ysgrifennydd Gwladol: Jo Stevens Swyddfa Cymru Prif Bwyllgor Pwyllgor Dethol Deddf Llywodraeth Cymru 2006 Etholaethau'r DU Etholaethau Cymru Etholiadau: 1979, 1983, 1987, 1992, 1997, 2001, 2005, 2010, 2015, 2024 Cymru o fewn yr UE Senedd Ewrop Etholaeth Senedd Ewrop Etholiadau: 1979, 1984, 1989, 1994,    1999, 2004, 2009 Isadrannau Cymru Awdurdodau unedol Cymru Siroedd cadw yng Nghymru Siroedd Cymru cyn ad-drefnu 1974 Rhestr o ddinasoedd Cymru Rhestr trefi Cymru Rhestr cymunedau Cymru Gweithgarwch gwleidyddol Cenedlaetholdeb Datganoli Cymru Annibyniaeth Cymru Heddychiaeth Pleidiau gwleidyddol

gweld • sgwrs • golygu

Mae gan Gymru 22 o awdurdodau unedol sy'n cynnwys cynghorau sir a bwrdeistrefi sirol neu "brif gynghorau". Mae'r cynghorau yn cyflwani dyletswyddau sy'n ymwneud â:^[1]

• cynllunio a rheoli adeiladu
• addysg
• safonau masnach
• trwyddedu alcohol, adloniant a hapchwarae
• iechyd a diogelwch
• llyfrgelloedd, hamdden a thwristiaeth
• iechyd yr amgylchedd, sbwriel ac ailgylchu
• trafnidiaeth a’r priffyrdd
• tai
• gwasanaethau cymdeithasol

Dyma restr o awdurdodau unedol Cymru sy'n gyfrifol am lywodraeth leol yng Nghymru, ynghyd ag enwau swyddogol eu cynghorau

• Abertawe – Cyngor Dinas a Sir Abertawe
• Blaenau Gwent – Cyngor Bwrdeistref Sirol Blaenau Gwent
• Bro Morgannwg – Cyngor Bwrdeistref Sirol Bro Morgannwg
• Caerdydd – Cyngor Caerdydd
• Caerffili – Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili
• Casnewydd – Cyngor Dinas Casnewydd
• Castell-nedd Port Talbot – Cyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot
• Ceredigion – Cyngor Sir Ceredigion
• Conwy – Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy
• Gwynedd – Cyngor Sir Gwynedd
• Merthyr Tudful – Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful
• Pen-y-bont ar Ogwr – Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr
• Powys – Cyngor Sir Powys
• Rhondda Cynon Taf – Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf
• Sir Benfro – Cyngor Sir Penfro
• Sir Ddinbych – Cyngor Sir Ddinbych
• Sir Fynwy – Cyngor Sir Fynwy
• Sir Gaerfyrddin – Cyngor Sir Gaerfyrddin
• Sir y Fflint – Cyngor Sir y Fflint
• Torfaen – Cyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen
• Wrecsam – Cyngor Bwrdeistref Sirol Wrecsam
• Ynys Môn – Cyngor Sir Ynys Môn