425.640–760.578 vojnika 2.514–6.541 tenkova 3.880 aviona
Žrtve
25.904 poginulih ili nestalih 43.557 ranjenih 1.000 zarobljenih 957 civilnih žrtava usljed zračnog bombardovanja 20–30 tenkova 62 aviona Ukupno ljudskih žrtava: 70.000
126.875 poginulih ili nestalih 188.671 ranjenih i povrijeđenih 5.572 zarobljenih 3.543 tenkova 261–515 aviona Ukupno ljudskih žrtava: 323.000
Zimski rat (finski: talvisota, ruski: Зимняя война) je finsko-sovjetski rat koji je trajao od 30. novembra1939. do 13. marta1940. godine. Rat je počeo napadom SSSR na Finsku i to oko 3 mjeseca poslije njemačke invazije na Poljsku i zvaničnog početka 2. svjetskog rata.
Zbog pokrenutog rata, SSSR je 14. decembra 1939. godine izbačen iz Lige naroda.[1] Zimski rat je završen potpisivanjem Moskovskog mirovnog sporazuma u martu 1940. godine pri čemu je Finska Sovjetima ustupila dio svoje teritorije što je predstavljalo 11% njene kopnene površine i oko 30% finskog privrednog potencijala.[2]
Izbijanjem prvog svjetskog rata i raspada carske Rusije tokom Ruske revolucije i ruskog građanskog rata od 1917-20. godine situacija se u Carstvu mijenja. Finska koristi trenutnu situaciju i 6. decembra 1917. proglašava nezavisnost nacije. Nova boljševička ruska vlada usljed svoje slabosti i prijetnje građanskim ratom, samo 3 sedmice kasnije priznaje finsku nezavisnost.[4]
Finski suverenitet je u potpunosti postignut maja 1918. godine, nakon kratkog građanskog rata i protjerivanje boljševičkih vojnika.[5]
Pripreme za rat
5. oktobra 1939. godine Sovjetski Savez je pozvao finsku delegaciju u Moskvu na pregovore. J. K. Paasikivi, finski ambasador u Švedskoj, je poslan u Moskvu da predstavlja finsku vladu. Sovjeti su tražili od Finaca pomicanje granice za oko 30 kilometara od Viipuriua kao i rušenje svih utvrđenja. Osim toga tražili su i ostrva u Finskom zalivu, poluostvo Kalastajansaarento, zakup poluostrva Hanku na period od 30 godina kao i dozvolu za uspostavljanje sovjetske vojne baze.
Sovjetska ponuda je predočena finskoj vladi ali je na kraju odbijena. 31. oktobra, u skupštini Vrhovnog sovjeta, Molotov je zahtjeve iznio u javnost. Finci su predočili svoje dvije kontraponude[6] koje nisu zadovoljavale apetite Sovjeta te su pregovori što se tiče Sovjeta time bili završeni.
Granatiranje Mainila
26. novembra, prijavljen je incident na sovjetskoj granici u blizini sela Mainio. Sovjetski graničari su bili granatirani od nepoznate strane i prema sovjetskim izvještajima četvorica graničara su poginuli a devet njih ranjeno. Istraživanjem koje je kasnije provelo nekoliko finskih i ruskih historičara došlo se do zaključka da je granatiranje sovjetske granice izvedeno od jedinica sovjetske tajne policije NKVD-a, s ciljem osiguranja povoda Sovjetskom savezu da se povuče iz pakta o nenapadanju potpisanog sa Finskom.[7][8][9]
Sovjetski ministar vanjskih poslova Vjačeslav Molotov tvrdio je da je to bio finski artiljerijski napad i zatražio je od Finske izvinjenje za incident i premještanje svojih snaga izvan linija koje su za oko 20–25 km bile udaljen od državne granice.[9] Finska je negirala te optužbe i pozvala na formiranje zajedničke finsko-sovjetske komisije koja će da ispita incident. Sovjetski Savez je tada tvrdio da je finski odgovor neprijateljski, odrekao se pakta o nenapadanju i prekinuo diplomatske odnose sa Finskom 28. novembra. U narednim godinama, sovjetska historiografija je ovaj događaj opisivala kao finski incident i provokaciju. Sumnja na službenu sovjetsku verzija događaja se javila 1980-ih. I nakon raspada Sovjetskog Saveza odgovornost o ovom incidentu je podijelila ruske historičare.[10][11]
Ruski predsjednik Vladimir Putin je 14. marta 2013. godine na sastanku sa vojnim historičarima rekao da je Staljin pokrenuo rat da bi "ispravio greške" kod crtanja granice s Finskom, nakon boljševičke revolucije iz 1917. godine.[12]
Sovjetska politika i vojna ofanziva
30. novembra 1939. godine sovjetske snage započele su invaziju Finske sa 21 divizijom i oko 450.000 vojnika i bombardovanjem Helsinkija. C.G.E. Mannerheim je imenovan za komandanta finskih odbrambenih snaga. Liga naroda je 14. decembra izbacila Sovjetski Savez iz svog članstva te potakla svoje članove da pomognu Finskoj.[13]
Sovjetsko napredovanje do Mannerheim linije
Glavni pravci sovjetske ofanzive u periodu 30. novembar - 22. decembar 1939.
Sovjetski vojni plan
Na početku rata, potpuna pobjeda nad Finskom se očekivala u roku od nekoliko sedmica. Crvena armija je upravo završila invaziju istočne Poljske, sa ljudskim gubicima manjim 1.000 žrtava. Staljinova očekivanja brzog sovjetskog trijumfa su podupirana od strane političara Andreja Zdanova i vojnog stratega Klimenta Vorošilova ali su ostali generali izražavali svoje sumnje po tom pitanju. Načelnik Glavnog štaba Crvene armije, Boris Šapošnikov, zalagao se za ozbiljnu i opsežnu pripremu logističke podrške, i uvođenje najboljih jedinica vojske. Zdanov vojni komandant Kiril Mereckov obavijestio je na početku rata:
...Teren budućih vojnih operacija je izdijeljen jezerima, rijekama, močvarama, te je gotovo u potpunosti prekriven šumama ... pravilno korištenje naših snaga će biti teško.
Međutim, ove sumnje se nisu ozbiljno shvatile od strane njegovih trupa. Mereckov je javno objavio da će finska kampanja trajati najviše dvije sedmice. Sovjetski vojnici su čak bili upozoreni da ne prelaze greškom granicu Švedske[14] nakon što pregaze Finsku.
Staljinove čistke su opustošile i oficirski kadar Crvene armije, što uključuje tri od pet maršala, 220 od ukupno 264 komandanata divizija ili jedinica višeg ranga kao i 36.761 oficira svih činova. Zamijenjeni su vojnicima koji su bili manje kompetentni ali koji su bili lojalniji svojim nadređenima. Osim toga, komandanti jedinica su zamijenjeni političkim komesarima što je dodatno kompliciralo sovjetski lanac komandovanja.[15] Ovaj sistem dvostruke komande uništio je nezavisnost komandanata.[16]
Sovjetski raspored za bitku
Sovjetski generali bili impresionirani uspjehom njemačke taktiku Blitzkrieg. Međutim, izvođenje Blitzkriega u uslovima kakvi su tada vladali u Finskoj bio je veoma naporan posao. osim toga, Crvena armija nije ispunila nivo taktičke koordinacije i lokalne inicijative potrebne za izvršenje taktike Blitzkrieg u slučaju borbi u Finskoj. [91]
Sovjetske snage su bile raspoređene kako slijedi:
7. armija, koja se sastojala od devet divizija, tenkovskog korpusa s tri tenkovske brigade, se nalazila na Karelijskoj prevlaci. Cilj ove armije je dosegnuti grad Viipuri. poslije je ova armija podijeljena na sedmu i 13. armiju.
8. armije, koji se sastojala od šest divizija i jedne tenkovske brigade, bila je smještena sjeverno od jezera Ladoga. Misija ove armije je bila da izvrši bočni manevar oko sjeverne obale jezera Ladoga kako bi izvršila pritisam na zadnjoj strani Manerhajmove linije.
9. armija je bila pozicionirana za napad na centralnu Finsku. Sastojala se od tri divizije s jednim dodatnim divizijom koja joj se pridružila. Misija je bila da se izvrši pritisak na zapadu kako bi se teritorija Finske podijelila na pola.
14. armija, koja se sastojala od tri divizije, bila je stacionirana u Murmansku. Njen cilj je bio da dopre do arktičke luke Petsamo i onda napreduje do grada Rovaniemi.
Finski raspored za bitku
Finske skijaške jedinice u sjevernoj Finskoj, januar 1940.Najčešće finsko artiljerijsko oruđe, top kalibra 76 mm koji je datirao iz perioda od oko 1902. godine
Finska strategija odbrane bila je uslovljena geografskim karakteristikama. Granica sa Sovjetskim savezom bila je duža od 1.000 km, i uglavnom neprohodna osim preko neasfaltiranih cesta. Prema predratnim procjenama finskog Glavnog štaba, koji je uspostavio svoj ratni štab u Mikkeliju, računalo se da Sovjeti imaju sedam divizija na prevlaci i ne više od pet divizija duž cijele granice, sjeverno od jezera Ladoga. U takvom rasporedu snaga, omjer ljudstva je bio na strani napadača i to u omjeru tri prema jedan. Stvarni odnos snaga bio je još izraženiji, jer je 12 sovjetskih divizije razmješteno sjevero od jezera Ladoga.[17]
Još veći problem od nedostatka ljudstva je bio nedostatak MTS-a, strane pošiljke protuoklopnih oružja i aviona su stigle u malim količinama. Situacija sa streljivom je bila alarmantna a zalihe goriva su bile dovoljne samo za 19-60 dana. Situacija sa streljivom je donekle ublažena jer su mnogi Finci bili naoružani Mosin-Nagant puškama koje su datirale iz finskog građanskog rata i preuređivanjem pješadijskog oružja kako bi se mogla koristiti municija 7,62 × 54mmR, korištena od strane sovjetskih snaga. Do municije se dolazilo i na način da se od mrtvih sovjetskih vojnika prikupljala ista. Nedostatak municije značilo je da Finci teško mogu priuštiti kontrabatiranje. Finske tenkovske snage operativno nisu ni postojale.[17]
Finske snage su bile pozicionirane na sljedeći način:
Karelijska armija se sastojala od 6 divizija pod komandom Huga Östermana. II armijski korpus se nalazio na njenom desnom krilu dok se III korpus nalazio na lijevom armijskom krilu.
IV armijski korpus se nalazio sjeverno od jezera Ladoga. Sastojao se od dvije divizije kojima je komandovao Juho Heiskanen, koji je zamijenio Woldemara Hägglund.
Sjevernofinska grupa se sastojala od Civilne straže, graničara i formiranih rezervnih jedinica pod komandom Wilja Tuompoa.
Prve bitke
Manerhajmova linija, niz finskih odbrambenih struktura, nalazila se na Karelijskoj prevlaci, oko 30 do 75 km udaljena od sovjetske granice. Crvena armija na prevlaci je brojala oko 250.000 vojnika nasuprot Fincima kojih je bilo oko 130.000.[18] Finska komanda je rasporedila snage od oko 21.000 ljudi na područje ispred same Manerhajmove linije kako bi odgodili i usporili napredovanje Sovjeta prema liniji.[19]
Tokom borbe, najveću konfuziju među finske vojnike su unosili sovjetski tenkovi. Finci su imali vrlo malo protivoklopnog oružja uz nedovoljne obučenosti vojnika za rukovanje modernijim antitenkovskim oružjem. Međutim, favorizovana sovjetska oklopna taktika je bila jednostavna, čije slabosti su se dale iskoristiti. Finci su, posmatrajući tenkove iz neposredne blizine, došli do saznanja kako se tenkovi mogu onesposobiti na više načina. Uskoro su Finci posjedovali ad hoc oružje i molotovljeve koktele. Molotovljeve koktele je na kraju masovno proizvodila finska Alko korporacija, zajedno sa upaljačima. Osamdeset sovjetskih tenkova je uništeno u pograničnoj zoni borbe.[20]
Reference
^"League of Nations' expulsion of the U.S.S.R.". League of Nations. 14 December 1939.
