PROFILPELAJAR.COM

Хубілай
Хубілай
	; манг.: Хубилай хаан ; кіт.: 忽必烈
	; Меркаваны партрэт Хубілая
5-ы Вялікі хан Мангольскай імперыі
	1260 — 1271
Папярэднік	Мункэ
Пераемнік	Тэмур
Нараджэнне	23 верасня 1215[…]; Мангольская імперыя;
Смерць	18 лютага 1294[…] (78 гадоў); Ханбалык[d], імперыя Юань;
Месца пахавання	Бурхан-Халдун[d];
Род	1) Чынгізіды ; 2) Юань
Бацька	Талуй
Маці	Сархахтані
Жонка	Tëgülun[d], Chabi[d], Намбі, Talahai khatun[d], Nuhan[d], Bayaujin Khatun[d], Khökhlun Khatan[d], Qoruchin Khatun[d] і Sugedasi[d]
Дзеці	Dorji[d], Zhenjin[d], Mangala[d], Nomugan[d], Khökhechi[d], Ayachi[d], Auruyvci[d], Kuokuochu[d], Togoon[d], Hutulu Temür[d], Tamachi[d], Princess Jeguk[d], Yuelie[d], Wuluzhen[d], Yuelun[d], Wanze[d], Nangjiazhen[d], Qoridai[d], Asudai[d], Bantu[d], Boyalun[d], Shireki[d] і Shilin[d]
Веравызнанне	Тыбецкі будызм
Званне	генерал арміі[d]
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Хубілай (кіт. спр. 忽必烈, піньінь hūbìliè，23 верасня 1215^[6] — 18 лютага 1294^[7]) — мангольскі хан, заснавальнік мангольскай дзяржавы Юань, у склад якога ўваходзіў Кітай. На Захадзе вядомы дзякуючы Марка Пола пад імем «Кублай-хан»; гэта імя вымаўлялася таксама як «Кубілай», ці «Кубла» (апошняе стала асабліва распаўсюджаным пасля паэмы С. Т. Кольрыджа «Кубла Хан»).

Біяграфія

Чынгізід, унук Чынгісхана, сын Талуя і Сархахтані-бекі. У 1260 годзе перанёс сталіцу Мангольскай імперыі з Каракорума ў мясцовасць побач з былой сталіцай чжурчжэняў Чжунду («Сярэдняя сталіца»). Яе назвалі Даду (кіт. спр. 大都, піньінь dàdū, літаральна: «Галоўная сталіца»), ці Ханбалык (пазней пераназваны ў Пекін). У 1279 заваяваў паўднёвы Кітай.

Галоўнаю яго мэтай па ўзыходжанні на прастол стала звяржэнне Сунскай дынастыі ў Кітаі. Пасля зацятай і працяглай барацьбы Хубілай да 1271 годзе авалодаў большай часткай Кітая, дзе вырашыў заснаваць новую дынастыю, даўшы ёй імя Юань, па якім стала звацца яго дзяржава. У 1279 годзе загінуў апошні сунскі імператар, і Хубілай канчаткова далучыў Кітай да Манголіі, заснаваўшы сваю сталіцу ў Ханбалыку.

Хубілай падпарадкаваў сваёй уладзе і суседнія з Кітаем краіны: Бірму, Камбоджу, Карэю, але яго паходы супраць Японіі і В’етнама скончыліся абсалютнай няўдачай. У справах унутранага кіравання Хубілай адрозніваўся мудрасцю; ім быў уведзены цэлы шэраг карысных рэформаў і паляпшэнняў. У 1291 годзе ён падзяліў усю імперыю на 12 правінцый. Ён быў заступнікам будызму, які зрабіў у Кітаі велічэзныя поспехі, а роўна будыйскіх прапаведнікаў і вучоных, якія карысталіся вялікай пашанай і значнымі палёгкамі.

Хубілай не забываў свайго мангольскага паходжання, увёў мангольскую мову ў справаводства Кітая, даручыў будыйскаму вучонаму Пагба-ламе вынайсці адмысловы алфавіт, які атрымаў назву, па форме літар, квадратнага пісьма і служыў дзяржаўным пісьмом для моў імперыі, у першую чаргу для мангольскай, падчас валадарання ў Кітаі дынастыі Юань.

У кітайскай гісторыі Хубілай вядомы пад пасмяротным дынастыйным імем Шы-цзу (кіт.: 始祖，«Заснавальнік дынастыі»).

Зноскі

↑ ^а ^б Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 25 ліпеня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199"></a>
↑ ^а ^б Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968. Праверана 25 ліпеня 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>
↑ Хубилай // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у China Biographical Database
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13407958"></a>
↑ https://archive.org/stream/Boyle1971RashidAlDin/Boyle_1971_Rashid_al_Din_djvu.txt
↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 13. ISBN 0-520-06740-1.
↑ Rossabi, Morris (1988). Khubilai Khan: His Life and Times. University of California Press. pp. 227-228. ISBN 0-520-06740-1.

Літаратура

Мэн Джон. Хубилай: От Ксанаду до сверхдержавы. Москва-Владимир. 2008 ISBN 978-5-17-050702-3
Россаби Моррис. Золотой век империи монголов. СПб. 480с. 2008 ISBN 978-5-8071-0326-0
Кадырбаев А.Ш. Хубилай-хан - завоеватель или объединитель Китая? // Общество и государство в Китае: XXXIX научная конференция. М.: Восточная литература, 2009.- С.56-75.
Хафизов Г. Распад Монгольской империи и образование улуса Джучи