Леанід Мендэлевіч Левін
Леанід Мендэлевіч Левін, беларускі архітэктар.
Дата нараджэння	25 ліпеня 1936(1936-07-25)[1]
Месца нараджэння	Менск, БССР, СССР[2]
Дата смерці	1 сакавіка 2014(2014-03-01) (77 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Дзеці	Галіна Леанідаўна Левіна
Альма-матар	БПІ
Месца працы	Мінскпраект
Навуковае званне	акадэмік Міжнароднай акадэміі архітэктуры[d] акадэмік Беларускай акадэміі архітэктуры[d]
Партыя	КПСС[3]
Працаваў у гарадах	Мінск, Слуцк, Бухара, Валгаград і Давыд-Гарадок
Уплыў	Сяргей Пятровіч Каткоў
Прэміі	Прэмія Ленінскага камсамола Беларусі (1967)
Узнагароды	Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь[d] Ганаровая грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь[d] Грамата Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь[d] Дойлід Беларусі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Леанід Мендэлевіч Ле́він (нар. 25 ліпеня 1936, Мінск — 1 сакавіка 2014, Мінск) — беларускі архітэктар. Заслужаны архітэктар БССР (1988), лаўрэат Ленінскай прэміі і Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь, акадэмік Міжнароднай і Беларускай акадэміі архітэктуры (1997), старшыня Саюза беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын з 1991 па 2014 год.

Адзін з аўтараў мемарыяльнага комплексу «Хатынь», за які (у складзе аўтарскага калектыву) быў удастоены Ленінскай прэміі.

Нарадзіўся 25 ліпеня 1936 года ў Мінску ў сям’і Мендэля Моўшавіча і Лізаветы Левіных^[4]. Скончыў 13-ю школу. Бацька ў першыя дні вайны сышоў на фронт, а маці і бабуля з маленькімі дзецьмі Лёнем і Мацільдай эвакуіравалася з Мінска, дабраўшыся таварнякамі да станцыі Кара-Балты ў Кыргызстане. Лізавета Левіна памерла там ад знясілення^[5].

У 1954—1960 гадах вучыўся ў Беларускім політэхнічным інстытуце. У 1960—1997 гадах працаваў у Інстытуце «Мінскпраект» (ад архітэктара да кіраўніка Майстэрні па забудове цэнтра Мінска).

1960—1967 — удзел у стварэнні парку імя 50-годдзя Савецкай улады. Член КПСС з 1965 года.

1968 — удзел у стварэнні выставачнага павільёна ВДНГ БССР у Мінску.

1970 — у складзе аўтарскага калектыву быў уганараваны Ленінскай прэміяй за мемарыяльны комплекс 1968—1969 гг. «Хатынь».

З 1997 года — дырэктар уласнай творчай майстэрні УП «Творчая майстэрня архітэктара Л. Левіна».

Сябры і калегі — скульптар Анатоль Анікейчык, архітэктар Юрый Градаў.

Памёр 1 сакавіка 2014 года ў Мінску. Пахаваны 4 сакавіка на Цэнтральнай алеі Усходніх могілак у Мінску^[6].

Член Саюза архітэктараў СССР з 1963 года, пасля член Саюза архітэктараў Беларусі. Член каардынацыйнага Савета Сусветнага кангрэса рускамоўнага яўрэйства, член Генеральнага Савета Еўраазіяцкага яўрэйскага Савета. Старшыня Беларускага аб’яднання яўрэйскіх арганізацый і абшчын (1991), старшыня Мінскага яўрэйскага дабрачыннага фонду «Хэсэд-Рахамім», старшыня гістарычнага таварыства «Трасцянец». Старшыня Міжнароднай яўрэйскай акадэміі мастацтва^[7].

Асноўныя працы (у аўтарскім калектыве і самастойна):

• Мемарыяльны комплекс «Хатынь» (1968);
• Мемарыяльны комплекс ахвярам халакоста «Яма» (2000) на тэрыторыі былога Мінскага гета;
• Дзецям, якія загінулі ў Вялікай Айчыннай вайне (на месцы дзіцячага канцлагера) і ад Чарнобыльскай катастрофы (пасёлак Красны Бераг Жлобінскага раёна, 2006);
• Мемарыяльны комплекс вязням гета ў г. Слуцку;
• Мемарыяльны комплекс загінуўшым яўрэям у г.п. Гарадзея (2004);
• Мемарыяльны комплекс «Праклён фашызму» на месцы спаленай вёскі Шунёўка Бягомльскага сельсавета Докшыцкага раёна (1983)^[8];
• Мемарыяльны комплекс «Прарыў» каля г.п. Ушачы Ушацкага раёна Віцебскай вобласці;
• «Салдацкае поле»^[ru] ў Валгаградзе (1976-80)^[7];
• Мемарыяльны комплекс у г. Ізюм (Харкаўская вобласць, Украіна)^[7];
• помнік салдатам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, у г. Бухара (Узбекістан)^[7];
• «Шталаг-342» у г. Маладзечна (1990)^[7].

• помнік К. С. Заслонаву ў Оршы (1964)^[9];
• Помнік «Кацюша» ў Оршы (1965)^[9];
• помнік падпольшчыкам Асінторфа (1967)^[9]
• помнік піянеру-герою Гойшыку ў г. Івацэвічы (1967)^[9]
• помнік Ф. Конанавай у Любані (1967)^[9]
• Помнік беларускім партызанам («Прарыў»);
• Помнік Янку Купалу ў Мінску^[9] (1972; сааўтары архітэктар Ю. Градаў, скульптары А. Анікейчык, А. Заспіцкі, Л. Гумілеўскі);
• Помнік Якубу Коласу ў Мінску (1972)^[9];
• Помнік воінам-бухарцам у Бухары (1975)^[9];
• Помнік М. Ф. Гастэлу і яго экіпажу ў г.п. Радашковічы (1976)^[9];
• Помнік У. І. Леніну ў Барысаве (1986)^[9];
• Помнік У. І. Леніну ў Нароўлі (1982)^[9];
• памятныя знакі дзеянням Мінскага партыйнага падполля (1980—1984)^[9];
• Помнік князю Давіду ў Давыд-Гарадку (2000);
• Помнік ахвярам мінскага гета на Юбілейнай плошчы ў Мінску (1998—2000);
• Мемарыяльны знак ахвярам Мінскага гета каля Кальварыйскіх могілак (2009, скульптары Алена Хараберуш і Леанард Пакульніцкі^[10], пры ўдзеле ў эскізнай распрацоўцы і працоўнай мадэлі помніка Максіма Петруля^[11]).

Будынак тэатра лялек і кінатэатра «Піянер» (1965; у сааўтарстве з Г. Заборскім), інтэрнат трактарнага завода па вул. А. Кашавага (1966), павільён ВДНГ БССР (1968), будынак гаркама КПБ (1979; цяпер — Міністэрства замежных спраў), станцыі метрапалітэна «Плошча Леніна» (1984)^[9] і «Няміга» (1990) у Мінску.

Праект дэталёвай планіроўкі і забудовы цэнтра Мінска (1970—1975), праспекта Машэрава (1980-я)^[7], добраўпарадкаванне праспекта Машэрава і набярэжнай р. Свіслач у цэнтры горада (1970—1975)^[9], рэканструкцыі цэнтра Давыд-Гарадка (2000)^[7]. Рэгенерацыя Траецкага прадмесця (Мінск, 1980—1986), праекты рэгенерацыі Верхняга горада^[9], вуліцы Нямігі, Ракаўскага прадмесця.

Аўтар сцэнаграфіі спектакля «Палёты з Анёлам» (2000), Аўтар кнігі «Хатынь», якая атрымала прэмію за наватарства ў вобласці літаратуры, нарысаў пра архітэктуру ў спецыялізаваным і масавым друку^[7].

У шлюбе з архітэктарам Наталляй Афанасьевай меў дачку Галіну Левіну, таксама архітэктара.

Заслужаны архітэктар Рэспублікі Беларусь (1988). Лаўрэат Прэміі Ленінскага камсамола Беларусі (1967) за стварэнне мемарыяльных збудаванняў, якія ўвекавечваюць подзвіг савецкага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны, Прэміі Ленінскага камсамола Валгаграда, Ленінскай прэміі (1970). Узнагароджаны двума Ганаровымі граматамі і Граматай Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь^[7], ордэнам «За заслугі перад Федэратыўнай Рэспублікай Германія».

• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры (2002, у аўтарскім калектыве) — за архітэктурна-манументальны ансамбль забудовы цэнтра г. Давыд-Гарадка з памятным знакам князю Давыду, створаны ў 1998—2000 гадах.
• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь (2011), за мемарыял «Дзецям — ахвярам Вялікай Айчыннай вайны» ў Красным Беразе (Гомельская вобласць)
• Медаль Міколы Шчакаціхіна «За братэрскае спрычыненне ў развіцці навукі і культуры Беларусі».
• Званне «Ганаровы грамадзянін Жлобінскага раёна»^[12].

• У Жлобіне адна з вуліц увесну 2015 года была пераназвана ў гонар Леаніда Левіна^[12].
• У сакавіку 2015 года імя Леаніда Левіна атрымала Гістарычная майстэрня ў Мінску^[12].
• У 2017 годзе Саюз беларускіх яўрэйскіх грамадскіх аб’яднанняў і абшчын звярнуўся ў Мінгарвыканкам з прапановай даць імя Левіна вуліцы ў Мінску^[12]. Гэтая просьба была задаволена ў снежні 2020 года, калі Мінгарсавет прыняў адпаведнае рашэнне (афіцыйна апублікавана ў студзені 2021 года)^[13].

У якасці грамадскага дзеяча не раз паддаваўся крытыцы за недастатковае веданне рэалій яўрэйскага жыцця, пасіўнасць у зносінах з органамі ўлады, схільнасць да аўтарытарызму ў кіраванні ^[14][15].

• Левин Леонид Менделевич // Кто есть Кто в Республике Беларусь. Архитекторы Беларуси. / Редакционный совет: И. В. Чекалов (пред.) и др. — Минск: Энциклопедикс, 2014. — 140 с. — ISBN 978-985-7090-29-7. (руск.)
• Левін Леанід Мендэлевіч // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 419. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

• Партрэт аўтарства І. В. Мядзведзева — НАЦИОНАЛЬНОЕ СВОЕОБРАЗИЕ В ТВОРЧЕСТВЕ АРХИТЕКТОРА-ХУДОЖНИКА И. В. МЕДВЕДЕВА. С. 85