PROFILPELAJAR.COM

Clarinete
	; Clarinetes sistema alemán (Oehler)
Tesitura
Carauterístiques
Clasificación	viento madera
Instrumentos rellacionaos	Clarinete piccolo; Clarinete altu; Clarinete bassetto; Clarinete contrabaxu; Clarinete baxu; Requinto;
Músicos	Clarinetistes;
	[editar datos en Wikidata]

El clarinete ye un instrumentu musical de la familia de los instrumentos de vientu madera que consta d'una boquilla con caña simple. Dientro de la orquesta, atópase na seición del vientu madera, xunto a la flauta, el oboe y el fagó.

Descripción

El clarinete pertenez a la familia de los vientos de madera, al igual que la flauta, l'oboe y el fagó. Ye un aerófonu de llingüeta simple. La llingüeta ta fecha de caña de la especie Arundo donax. El cuerpu del instrumentu puede tar fechu de madera (tradicionalmente d'ébanu o granadillo),^[1] ebonita,^[2] ABS o metal y el so perfeccionamiento, nel sieglu XIX, con un sistema de llaves ameyoráu asitiar nun llugar privilexáu ente los instrumentos. La guapura de la so timbre facer aptu pa interpretar pasaxes como solista amás de ser un instrumentu d'enorme axilidá y sonoridá, cuantimás pa la execución de trinos y cromatismos. Anque los amantes del so soníu clasificar como un instrumentu musical independiente, ye una subclasificación d'unu de los instrumentos más conocíos: la flauta.

Partes del Clarinete:

Boquilla: ye la pieza onde va asitiada la caña y l'instrumentista asitia la boca pa realizar la embocadura.

Barrilete: ye l'elementu qu'articula la boquilla col cuerpu cimeru del instrumentu.

Cuerpu cimeru: ye onde s'asitia la manzorga al tocar y tien parte del mecanismu del instrumentu.

Cuerpu inferior: ye onde s'asitia la mano derecha al tocar y tien parte del mecanismu del instrumentu.

Campana: Asitiada na parte inferior y cumple una función acústica que dexa la proyeición del soníu mientres la execución.

El nome provién del términu clarín, que s'usaba d'antiguo pa referise a trompeta natural emplegada nel so rexistru más agudu. Nel Barrocu esixíase un usu cada vez más ampliu d'esos agudos de la trompeta porque d'esta manera podía aprovechase el rexistru melódicamente más completu, yá que al xubir pola gama d'harmónicos estos atópense más xuníos ende que nel rexistru grave onde los intervalos son más grandes. Anguaño esto se combate nos instrumentos de metal por aciu l'usu de pistones o válvules pero nel sieglu XVII los trompetistas teníen que consiguilo gracies a la so téunica y habilidá, combinando la fuercia de la diafragma y la maña de la embocadura. Amás teníen que saber interpretar llinies melódiques bastante virtuoses con tou tipu d'alteración cromática. Asina que dacuando facilitaben esa difícil xera emplegando un chalumeau nel so rexistru agudu o un "clarinete" (pequeñu "clarín"). Por eso, el rexistru más grave del clarinete llámase 'chalumeau' y el siguiente, constituyíu polos primeres harmónicos, 'clarín'.

El timbre del clarinete ye ricu en matices y posibilidaes espresives. Al pie de la flauta y el violín ye'l instrumentu más axilosu de la orquesta; puede emitir cualquier matiz estremu en cualesquier de los sos rexistros, lo que fai d'esti instrumentu una voz por demás versátil, dicha capacidá d'emitir matices estremos en cualquier rexistru ye única ente tolos instrumentos de vientu. Tamién ye unu de los instrumentos con una de les estensiones más grandes nel so rexistru: el sopranu algama cuasi cuatro octaves (dende un mi2 y percima hasta les posibilidaes del músicu) y los modernos clarinetes baxos ampliaos devasen los cuatro octaves.

El so característicu timbre deber a la xeometría cilíndrica del so cuerpu, lo que produz una cuasi anulación de los harmónicos pares, lo que —dende'l puntu de vista espectral— facer paecíu a una onda cuadrada. De resultes, cuando'l ejecutante abre'l vocera, el saltu de nota nun ye d'ocho notes como nel oboe, el fagó (que la so xeometría ye cónica) o la flauta (na que, entá siendo cilíndrica, el tubu ye un cilindru abiertu), sinón de dolce (esto ye, una octava más una quinta). El segundu harmónicu (par) foi ignoráu. El sistema más xeneralizáu anguaño nel diseñu de les llaves del clarinete ye'l de Böhm.

Escribiéronse grandes obres y conciertos pal clarinete, ente los que destaca unu de los conciertos meyor valoraos de la historia, el Conciertu en la mayor pa clarinete y orquesta de Wolfgang Amadeus Mozart.

Historia

El clarinete vien de un instrumentu bien antiguu. Hai constancia de qu'esistía nel mediu oriente (vease'l Zummarah o'l Arghul) y que se fabricaben instrumentos primitivos y pastoriles que seríen los ancestros del clarinete, faciendo una corte, pa la boquilla nun palu de caña o bambú y añadiendo unos furacos más embaxo pa camudar les notes. N'Europa creóse un instrumentu inda bien simple, el chalumeau, que aportó a popular en Francia nos sieglos XV y XVI y que constaba de 7 furacos. Ente finales del sieglu XVII y empiezos del XVIII, el chalumeau foi modificáu por que una de les llaves, hasta entós usada p'añader notes extras al rexistru de fundamentales, aprovechárase como llave de rexistru pa producir harmónicos a una doceava (octava+quinta) percima del so rexistru fundamental. Nesti momentu y de esti principiu nació'l primer clarinete. Esti desenvolvimientu suelse atribuyir al fabricante de instrumentos, l'alemán Johann Christoph Denner . Los orixinales instrumentos de Denner teníen poques llaves y faltáben-y delles notes ente'l rexistru grave -el chalumeau- y el 'clarín', pero él y otros fabricantes diben añadiendo llaves hasta acabar de rellenar el buecu o 'pasu' ente los dos rexistros fabricó un instrumentu per primer vegada con una estensión cromática completa de más de dos octaves y mediu nel añu 1791, el mesmu añu en que s'ocupó'l primer puestu de profesor de clarinete nel Conservatoriu de París y tamién nel que Mozart escribió'l so celebre conciertu pal instrumentu. [37] El clarinete clásicu de Mozart típicamente tenía ocho furacos pa los deos y cinco llaves. Esto marca l'empiezu de la evolución del instrumentu hasta'l so estáu actual, nel qu'hai fundamentalmente dos tipos de clarinetes según el mecanismu: el sistema Boehm usáu en cuasi toa Europa, Asia y América y el Öhler utilizáu n'Alemaña, Austria y dellos países del este. El clarinete foi acoyíu rápido poles orquestes y el so soníu díbase amoldando y cuayando cola testura de los demás vientos de la orquesta. A Mozart encantába-y el soníu del clarinete qu'él consideraba como lo más cercano a la voz humana y escribió numberoses pieces pal instrumentu.,39] Yá nos tiempos de Beethoven (c. 1800-1820 ) el instrumentu realizaba un papel imprescindible en cualquier orquesta.

Igualmente'l clarinete participó na revolución musical que supunxo, y supón, el jazz. Dende la so integración incontestable nes primeres agrupaciones jazzísticas y nes big bands hasta la esistencia de grandes instrumentistes de jazz que tomaron el clarinete como vehículu d'espresión.

Efeutos sonoros

Pa realizar los siguientes efeutos de manera satisfactoria ye recomendable emplegar una llingüeta bien flexible, elástica y con abondu cuerpu.^[3]

Trinos: El clarinete executa tolos trinos mayores y menores entendíos dientro del so tesitura, tantu en matiz fuerte como en pianu. Tien nel so mecanismu delles llaves y allongamientos que dexen realizar ensin demasiada dificultá los trinos. Xeneralmente, los trinos realizaos colos deos meñiques de dambes manes son los más complicaos, por ser estos los deos menos habilidosos, y por tanto, van riquir más hores de práutica pa executase con maña. Al estudiar los trinos, tendrá de llograse una perfecta regularidá tímbrica y dinámica. Pa ello esisten exercicios específicos p'apoderalos.Al estudiar los trinos va haber que poner especial curiáu na posición de los brazos y de les muñeques. El contautu de los deos coles llaves tien de ser llixeru y relaxáu pa nun xenerar tensiones qu'enzanquen una interpretación fluyida.

Respiración continua.: Como'l so nome indica, dexa'l fluxu continuo del aire y dexa realizar pasaxes de llarga duración ensin parase a alendar. Pa ello va haber qu'inspirar de normal y faer un soníu; cuando faiga falta alendar de nuevu, ensin dir hasta'l fin de la espiración, faemos, ensin parar de soplar, una reserva d'aire nel interior de la boca, llevando la llingua tras, asitiada en forma d'arcu, como si pronunciáramos la gutural "g", y enchiendo eventualmente les mexelles. D'esta forma, la llingua actúa de compuerta que prime l'aire mientres s'inspira pola ñariz, llevando palantre la llingua y apertando de nuevu les mexelles.

Trémolu dental.: Consíguese asitiando los dientes sobre la llingüeta selemente y exerciendo llixeros golpes d'estos sobre la llingüeta. Esti efeutu ye pocu bonal y utilízase en notes curties, sobremanera en música contemporánea.

Soníos d'ecu.: Consiguir por aciu dos instrumentos, unu de los cualos executa un matiz fuerte y l'otru contesta ente bastidores en matiz pianu. Esta distancia ente los instrumentos ye abondu p'atenuar el soníu. Tamién se consigue por aciu un instrumentu gracies al contraste de matices fuerte – pianu.

Soníos dobles.: Consiste en tocar una nota y cantar otra mentalmente. Consíguese utilizando una parte del aire espirado pa faer cimblar la llingüeta y otra parte pa faer cimblar les cuerdes vocales.

Producciones multifónicas.: Pa consiguir esti efeutu, notar base tien de ser del rexistru agudu. Vamos Sonar una nota nesti rexistru y vamos relaxar los llabios menguando la presión hasta qu'apaezan les notes inferiores.

Flutter-tonguing, Flatterzunge o Frullati.: Significa vibración de la llingua. Consíguese arquiando la llingua como si pronunciáramos la lletra «r» española o italiana. Tamién se consigue inclinando la llingüeta escontra'l llabiu cimeru y moviendo la llingua rápido ente'l llabiu cimeru y el velu del cielu la boca.

Glissandos.: Consíguese llevantando bien adulces pa pasar d'una posición a otra. Los glissandos pueden ser ascendentes o descendentes, anque resulten más fáciles d'executar los ascendentes.

Rollender Ton o soníu retumbáu.: Esti soníu consíguese primiendo fuertemente la base de la llingüeta, colo que'l soníu llega a faese intermitente.

Vibrato llabial.: Esti vibrato realizar colos llabios o embocadura. Consiguir por aciu los movimientos exercíos colos llabios sobre la llingüeta. Esti vibrato nun s'utiliza con calter espresivu, sinón pa consiguir unos efeutos. Mientres la execución tien de tenese presente que ye un soníu muertu que ta bazcuyando nel ámbitu d'altor d'un cuartu de tonu, y, por tanto, cualquier movimientu de vibrato puede destruyir esti efeutu.

Soníu smorzato.: Significa soníu amortiguado. Consiste en amortiguar el volume del soníu con pequeños movimientos de la embocadura sobre la llingüeta, a manera de vibrato llabial.

Sabine Meyer

Sharon Kam

Ivan Mozgovenko

Paul Meyer

Martin Fröst

Shirley Brill

Exemplos de clarinetistes destacaos en distintos estilos: Clarinete clásicu:

Clarinete de jazz:

Clarinete baxu:

Tipos de clarinetes

sopranu en si♭
altu en si♭
contrabaxu en si♭

Esiste toa una familia de clarinetes según el rexistru: Dende sopraninos afinaos en mi bemol, fa o la bemol, hasta octocontrabajos afinaos en si bemol. Los más utilizaos son:

el sopranino en mi bemol (tamién llamáu requinto y pitu montañés en Cantabria),
sopranu en do, en si bemol (el más utilizáu) y en la,
altu o contraltu (en mi bemol),
baxu en si bemol y
contrabaxu en si bemol.

Amás hemos d'amestar dos tipos de clarinetes bien utilizaos mientres el clasicismu musical (que son xustamente los utilizaos na mayor parte de les obres de Mozart):

el clarinete di bassetto (afináu en la), y
el corno di bassetto (afináu en fa).

Nos entamos, y por cuenta de la dificultá del clarinete pa interpretar en tonalidaes con delles alteraciones, pol so primitivu estáu d'evolución, yera frecuente l'usu de tres clarinetes: do, si bemol y la, dependiendo de la tonalidá de la obra o movimientu. Entá güei son habituales, fundamentalmente nel repertoriu operísticu y na música contemporánea, magar el Clarinete en Doi-anguaño nun tien usu, pos frecuentemente acostúmase al uso clarinete en Si bemol, y al clarinete en La en determinaes obres orquestales con tonalidaes más allá de dos sosteníos (Re mayor, La mayor, Mi mayor, etcétera).

Cuasi toos estos instrumentos son trespositores. La razón más plausible ye que, tres la evolución del clarinete nos sieglos XIX y principios del XX, al adquirir la capacidá pa tocar en toles tonalidaes, el clarinete sopranu en do (güei en desusu) yera demasiáu estridente, pol so gran conteníu d'harmónicos agudos, polo que se prefirió'l clarinete en si bemol (el más emplegáu) y en la (con una sonoridá muncho más duce y escura que'l clarinete en si bemol). Una vegada afitáu'l sopranu de la familia, los demás miembros establecer en rellación al segundu.

Repertoriu

Dende la incorporación del clarinete a la orquesta nel sieglu XVIII, munchos compositores dedicaron grandes páxines a esti instrumentu, tanto como solista de conciertu como formando parte de diverses agrupaciones camerísticas. D'esti autores hai que destacar a Mozart, que nos dexó ente otres obres un magníficu conciertu y un quintetu, Claude Debussy, Carl Maria von Weber, Johannes Brahms, Ígor Stravinski o Luciano Berio.

Obres destacaes del repertoriu

Conciertu pa clarinete K.V. 622 y Quintetu con clarinete (W. A. Mozart)
Serenata pa trece instrumentos de vientu KV361 "Gran Partita" (W. A. Mozart, qu'emplegó nesta obra clarinetes y cornos di basseto).
Sinfonía Non.6 op.68 en F mayor, 1ᵉʳ movimientu;Allegro ma non troppo (Ludwig van Beethoven)
Conciertos 1 y 2, Concertino pa clarinete, Quintetu con clarinete, Tema y variaciones sobre una aria de Sylvana y "Grand duo Concertante pa clarinete y pianu" (Carl Maria von Weber)
Sonates 1 y 2, Quintetu con clarinete y Tríu pa pianu, clarinete y violonchelu (Johannes Brahms)
2 pieces de conciertu (en fa menor y en re menor) pa clarinete, corno di bassetto y pianu (Felix Mendelssohn)
Conciertos (Johann y Carl Stamitz)
Conciertu, Conciertu pa dos clarinetes (Franz Krommer)
4 conciertos (Louis Spohr)
Duo (Norbert Burgmüller)
3 Fantasiestücke (Robert Schumann)
3 Romanzen (Robert Schumann)
Sonata (Francis Poulenc)
Rapsodia pa clarinete y pianu (Claude Debussy)
Sonata (Camille Saint-Saëns)
Sonata y Duo Concertant (Darius Milhaud)
Solo de Concours (André Messager)
Solo de Concours (Henri Rabaud)
Conciertu pa clarinete (Aaron Copland)
Sonata (Leonard Bernstein)
Sonata (Paul Hindemith)
Cuatro pieces pa clarinete y pianu op.5 (Alban Berg)
Five Bagatelles y un conciertu (Gerald Finzi)
Sonatina y 2 conciertos (Malcolm Arnold)
Sonatina (Joseph Horovitz)
3 Miniature (Krzysztof Penderecki)
Dance Preludes (Witold Lutoslawski)
3 pieces pa clarinete solu (Ígor Stravinsky)
Adaxu y Tarantella (Ernesto Cavallini)
Dialogue de l'ombre double pa clarinete y electrónica (Pierre Boulez)
Fantasía y Conciertu (Carl Nielsen)
Conciertu pa Clarinete (Saverio Mercadante)
Clarinet Alcuerdo (Jean Françaix)
L'étincelle obtenue (La chispa llograda) pa clarinete solu (Juan María Solare)

Referencies

↑ Una madera especialmente indicada pal mecanizáu de los cuerpos ye la de granadilla o la d'ébanu. Ye una madera escuro, pardu-corita o dafechu negra. Presenta cualidaes mecániques escelentes, pol so especial durez, pal talláu y fabricación de instrumentos de vientu y madera como: oboes, clarinetes, flautes, etc. Ye una madera bien trupo y de poco arume. La so densidá puede llegar a 1.32 g/cm³. La especie de la que se llogra la madera de granadillo negru ye la Dalbergia melanoxylon.
↑ Anguaño, los grandes fabricantes de instrumentos musicales tán utilizando otros plásticos más recién. La ebonita ye d'apariencia similar al plásticu y llógrase a partir de la goma o'l cauchu, que por aciu vulcanizáu (cocción con azufre y aceite de llinaza) da como resultáu un material elástico, negru y duru, que puede trabayase a máquina. Emplegar en cuerpos, capuchones y alimentadores. Presenta l'inconveniente de ser sensible a la lluz solar y aferruñase y escolorar col tiempu.
↑ Pineda, p. 52-56