Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Republica Arabe d'Echipto جمهوريّة مصرالعربيّة Chumhūriyyat Misr al-`Arabiyya
A Republica Arabe d'Echipto (arabe: مصر Misr) ye un país a lo nord-este d'Africa, anque incluye a peninsula d'o Sinai, que fesablement habría d'estar considerada parti d'Asia. A mayoría d'a población d'o país s'asienta a lo largo d'o río Nilo y la mayor parti d'a suya superficie la forma o disierto d'o Sahara estando cuasi toda deshabitada.
O nombre d'o país en l'Antigo Echipto y en idioma echipciano yera Kemet (kṃt), con o significato de tierra negra (de kem, o nombre d'a color negra) por contraposición a deshret (dšṛt), tierra roya, d'a on provién a palabra disierto. Tierra negra, en iste contexto, fa referencia a o territorio que ye apto ta la practica de l'agricultura, que en Echipto yera y contina estando o mas amanato a o curso fluvial d'o río Nilo, con as suyas periodicas creixitas consecuencia d'as plevias en o suyo curso alto y que embadinaban os campos de cultivo con limo que permitiba as collitas. Ixe nombre pasó a o idioma copto (uno d'os estadios evolutivos d'a luenga echipciana) como kīmi u kīmə, pasando dende o copto a l'idioma griego como Χημία (Khēmía).
En idioma arabe o nombre actual d'o país ye (transliterato) Miṣr, y en arabe echipciano ye Maṣr. Ixa palabra tien a mesma radiz que a palabra en hebreu מִצְרַיִם (Mitzráyim), que significa dos estreitos y fa referencia a l'antiga división de l'Antigo Echipto en dos reinos diferents, Echipto Alto y Echipto Baixo. Orichinalment, a radiz en cuestión feba referencia a civilización.
Sindembargo, o nombre en aragonés, Echipto, deriva d'o nombre d'o país en latín, Aegyptus, que deriva dreitament d'o nombre en griego antigo, Αίγυπτος (Aígyptos). Antiparte, iste nombre griego s'orichinó en una palabra en echipchián tardano, Hikuptah, que yera una corrupción d'o toponimo Hat-ka-Ptah (tierra d'o ka u anima de Ptah), o nombre d'un templo en a ciudat de Menfis, a on bi heba un important santuario adedicato a uno d'os prencipals dioses d'a mitolochía echipciana, Ptah. Ixe nombre en griego y os adchetivos que en derivan (aigýpti, aigýptios) pasoron a l'idioma copto como gyptios u kyptios, rematando a suya evolución en o idioma arabe como qubṭī -> qubṭ, estando iste l'orichen d'a palabra copto.
Relación con os chitans
Antiparte, o pueblo chitán deriva o suyo nombre dreitament d'o chentilicio emplegato ta os habitants d'Echipto, echipciano, porque cuan os chitans plegoron a territorios europeus, se presentaban decindo que os suyos chefes yeran contes d'Echipto y o grupo de chens que yeran con els os suyos vasallos; por ixo en cuantas lenguas europeas se conoix a os chitans con bel nombre derivato d'a palabra echipcianos.
Cheografía d'Echipto
Ta más detalles,veyer l'articlo Cheografía d'Echiptoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Ye un país dominato por o disierto, que ocupa a mayor parte d'a suya superficie, con o disierto d'o Sahara a l'ueste d'o río Nilo y zonas tamién deserticas a l'ueste d'ixe río, amás d'o disierto d'o Sinai en a peninsula homonima. Nomás no son diserticos os territorios regatos por o Nilo, o delta de Nilo y bel oasis ixeminatos por o disierto.
Asinas, o río Nilo, o solo río d'o país, ye l'autentico pulmón d'Echipto y a suya fuent de vida, estando historicament as suyas creixitas a razón de ser d'un país con una economía basada en l'agricultura.
O territorio echipciano puet dividir-se en cuatre rechions clarament esferenciatas:
Respective d'o suyo clima, o país ye asinas un país de clima disertico, encara que a comarca norte a o canto d'a mar Mediterrania tien un clima mediterranio (anque sin de plebias d'importancia, que no plegan a 250 mm/anyo). Cal parar cuenta que en o clima disertico as temperaturas ye fácil que cambien muito entre a nueit, que gosa estar muit fría, y o día, que ye muit caloroso.
Divisions administrativas
O país ye dividito administrativament en gubernacions u muhafazat, con un total de 27.
Ta más detalles,veyer l'articlo Historía d'Echiptoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].
Luego d'a conquiesta romana d'Echipto, se i desembolicó activament a filosofía, amás de convertir-se en uno d'os centros de difusión d'o Cristianismo, dica la conquiesta d'o país en o sieglo VII por os musulmans, escaicimiento que transformó de raso a estructura relichiosa d'o país, profundament islamizato dende ixe inte. Activo partecipant en as luitas contra as Cruzatas, Echipto remató por estar adhibito a l'Imperio Otomán, continando fendo-ie parte dica la suya ocupación en zaguerías d'o sieglo XIX por o Reino Uniu, fendo asinas parte de l'Imperio Britanico. Con a construcción d'o canal de Suez que premitiba o transporte maritimo entre a mar Mediterrania y a mar Roya (con a cual cosa ya no calía rodiar Africa), Echipto se convertió en un puesto clau en as rotas de comunicación britanicas con o Rach britanico, l'imperio que heban construito en a India, y con as suyas posesions en Asia y Oceanía. Por ixe motivo Echipto estió obchectivo de l'Afrika Korps d'o Tercer Reich mientres a Segunda Guerra Mundial, encara que formalment o país, que yera legalment un protectorau britanico semi-independient dende 1922 (o Reino d'Echipto), estió neutral en a guerra. En rematar a guerra, o país recobró a suya plena independencia, abolindo dimpués a monarquía ta convertir-se en una Republica.
↑(de)Das aktuelle Buch der Allgemeinbildung. 550.000 Daten und Fakten. 10.000 Einzelthemen, Bertelsmann Lexikon Institut, 2003, ISBN 3-577-13530-1, p. 612 - 675
1 Perteneix a Europa por razons culturals y historicas, pero cheograficament ye en Asia. 2 Territorios controlaus por Israel y gubernaus por l'Autoridat Palestina.
.svg)
