Uluğ Bahadır Alkım; (28 Şubat 1915, İzmir – 6 Mayıs 1981, İstanbul), Kazı, yüzey araştırmaları ve tarihi coğrafya çalışmalarıyla Anadolu arkeolojisine ve özellikle Hitit döneminin aydınlatılmasına büyük katkıda bulunan arkeologtur.
Hayatı
1939′da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sümer-Hitit Filolojisi, Arkeoloji ve Eski Çağ Tarihi Bölümü’nden mezun oldu. 1941′de aynı fakülteye Hititoloji asistanı olarak atandı. 1944′te doktorasını tamamladı; 1945′te doçent, 1960′ta profesör ve Eski ön asya Dilleri ve Kültürleri Bölümü başkanı oldu. Bu görevini ölümüne değin sürdürdü. 1962-75 arasında ders verdiği Robert Kolej’in 1963-64 dönemindeki Türk müdürü oldu. Bugünkü adı Boğaziçi Üniversitesi olan bu kurumda Arkeometri Enstitüsü’nün kurulmasına önemli katkılarda bulundu.
Arkeolojik kazılar
1939′dan başlayarak Alacahöyük, Alalah gibi kazılara katılan Alkım, 1947′de Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildikten sonra, kazılarını bu kurum adına yürüttü.
Alkım 1947′de H. T. Bossert’le birlikte Adana - Kadirli yakınındaki Karatepe kazılarına katıldı ve daha sonra bu önemli Geç Hitit yerleşim yerinin kazı başkanlığını da üstlendi. 1949′da Karatepe’nin karşısındaki Domuztepe’yi de araştırdı. 1947-57 arasında Antitoros ve Orta Amanos bölgelerini tarayarak antik yol ağını ortaya çıkarttı. Bölgedeki çeşitli yazıt, ören yeri ve kaleler de bu araştırma sırasında ilk kez Alkım tarafından saptandı.
1958′de İslâhiye Bölgesi Kazı ve Araştırma Kurulu başkanlığına getirilen Alkım, Orta Amanoslar’da tarihî coğrafya araştırmalarını sürdürdü. 1957-61 arasında Gaziantep’in İslâhiye ilçesinin güneydoğusunda Yesemek taş ocağını saptadı ve Antik Çağda taş çıkarma ve heykel işleme tekniklerini aydınlatan kazılar yaptı.
1958-72 arasında aynı bölgedeki Tilmen Höyük’ü kazan Alkım, burada Geç Kalkolitik Çağ'dan İslam dönemine değin 4 yerleşim katı saptadı. İÖ 2000′de Yamhad Krallığı’na bağlı bir kent ve saray yapısı da bu kazılarda ortaya çıktı. Alkım 1964′te İslâhiye’nin kuzeydoğusunda Sakçagözü Ovasında bulunan Gedikli Karahöyük’te başlattığı kazıları 1967′ye değin sürdürdü. Amik Ovası ve Kilikya’daki çağdaşı kültürlerle benzerlikler gösteren İlk Tunç-Kalkolitik kültür katları ortaya çıkarıldı. Gedikli’de eski Önasya gömü biçimlerini gösteren ilginç bir de nekropol bulundu.
Uluğ Bahadır Alkım, 1971-73 arasında Samsun çevresinde gerçekleştirdiği yüzey araştırmalarıyla 50′yi aşkın yerleşim yeri saptadı. Samsun’un Bafra ilçesi yakınlarındaki İkiztepe Höyüğü’de 1974′te başlanan kazılara ölümüne değin başkanlık etti. Erken Hitit metinlerinde geçen “Zalpa” kenti olduğu düşünülen İkiztepe’de tablet bulunamadı, ama Erken Hitit ve İlk Tunç Çağı buluntuları ortaya çıkarıldı.
Eserleri
Alkım çeşitli yazıtların çözümüne, özellikle Hitit filolojisine önemli katkılarda bulunmuştur. Yerli ve yabancı süreli yayınlarda çok sayıda makalesi yayımlanmıştır. Archaeologie Mundi dizisinde çeşitli dillerde yayımlanan Anatolia I (1968) adlı yapıtı, Anadolu’nun en eski kültürlerinin dünyaya tanıtılmasını sağlamıştır. Öbür önemli yapıtları arasında Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesinde Yapılan Kazı ve Araştırmalar (1974) ve Birinci ve İkinci Dönem İkiztepe Kazıları (1983) sayılabilir.
Kaynakça
- Özbaşaran, M. (1997). Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 1. Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. ss. 66-67. ISBN 975-7438-52-9.
