UNIDROIT (Fransızca: Institut International pour l'Unification du Droit Privé), amacı uluslararası özel hukuku, model yasaların, ilkelerin, kılavuzların üretilmesi yöntemiyle, tek tip kurallar haline getirmek ve ülkeler arasında yapılan uluslararası sözleÅŸmelerle uyumlu hale getirmek olan uluslararası bir kuruluÅŸtur.

Türkçe'ye Uluslararası Özel Hukukun Birleştirilmesi Enstitüsü olarak çevrilebilir. Kısaltması olan Unidroit ise "tek yasa" anlamına gelmektedir.

Milletler Cemiyeti'nin bir parçası olarak 1926 yılında kurulan bu teşkilat,^[1] birliğin çok taraflı bir anlaşması olan UNIDROIT Tüzüğü ile dağılmasının ardından 1940 yılında yeniden kuruldu. UNIDROIT'in 2023 yılı itibarıyla 65 üye ülkesi bulunmaktadır.^[2]

UNIDROIT çok sayıda sözleşme (antlaşma) hazırlamış, ancak aynı zamanda esnek hukuk araçları da geliştirmiştir. UNIDROIT Uluslararası Ticari Sözleşmeler İlkeleri buna bir örnektir. UNCITRAL tarafından kabul edilen Uluslararası Mal Satışına İlişkin Sözleşme'den (CISG) belirgin şekilde farklı olan UNIDROIT İlkeleri, hukuken geçerli olmayıp, yalnızca taraflarca sözleşme rejimi olarak seçildiğinde uygulanır.

UNIDROIT'in merkezi İtalya'nın Roma kentinde, Via Nazionale ile Via Panisperna caddeleri arasında yer almakta olup, güneyde Angelicum'daki Saint Thomas Aquinas Papalık Üniversitesi'nin sınırındaki 17. yüzyıldan kalma bir prens villası olan Villa Aldobrandini'dedir.

14 Aralık 2023 tarihinde, Roma'da yapılan UNIDROIT'in 82. Genel Kurulunda 2024-2028 dönemi Yönetim Konseyi üyeleri seçilmiştir.

Konsey başkanı,Maria Chiara MALAGUTI'dir.^[3]

Yönetim Konseyi üyeliğine Türkiye'den Prof. Dr. Yusuf Çalışkan seçilmiştir.^[4]

2014-2019 dönemi Yönetim Konseyi üyesi olan Bahadır Erdem, UNIDROIT onursal üyesidir.

UNIDROIT'i Destekleme Vakfı, Uluslararası Özel Hukukun Birleştirilmesi Enstitüsü'nün (UNIDROIT) uluslararası tektip hukuk ve karşılaştırmalı hukuk alanında eğitimin geliştirilmesine yönelik faaliyetlerini desteklemektedir . Bu amacın kapsamına aşağıdakiler için desteği kolaylaştırarak ve teşvik ederek uluslararası tek tip hukukun teşvik edilmesi de dahildir:

• AraÅŸtırma
• Yasal araçların geliÅŸtirilmesi
• Seminer ve diÄŸer eÄŸitim programlarının düzenlenmesi ve yürütülmesi
• Veritabanlarının ve diÄŸer referans materyallerinin ve bilgi sistemlerinin geliÅŸtirilmesi^[5]

Bir konu UNIDROIT'in Çalışma Programına dahil edildiğinde, Sekreterlik, önerilen reformun uygunluğunu ve fizibilitesini değerlendirmek için bir fizibilite çalışması ve bir ön karşılaştırmalı hukuk analizi hazırlamaktan sorumludur. Bu çalışma, gözden geçirilmek üzere Yönetim Konseyine sunulacak ve uygun görülmesi halinde, bir sözleşme veya diğer yasal belgeler için ön proje taslağı hazırlamak üzere bir komite kurulacaktır.

Çalışma grubu tarafından hazırlanan bir ön taslak belge, sonraki adımlara ilişkin onay ve rehberlik için Yönetim Konseyine sunulur. Eğer bu bir Sözleşme ön taslağı ise, Konsey genellikle Sekreterya'dan, Diplomatik Konferansa sunulmak üzere bir Sözleşme taslağını sonuçlandırmak üzere hükûmet uzmanlarından oluşan bir komite oluşturmasını talep eder. Ön sözleşme taslağına bir alternatifin komite için uygun görülmemesi durumunda, Konsey bunun UNIDROIT tarafından yayınlanmasına ve dağıtılmasına izin verir.

UNIDROIT komitelerine katılım tüm Üye Devletlerin temsilcilerine açıktır ve ek Devletler, uluslararası kuruluşlar ve mesleki birlikler gözlemci olarak davet edilebilir. Komite tarafından nihai hale getirilen Sözleşme taslağı onay için Yönetim Konseyine sunulur. Katılımcı Devletler arasında bir fikir birliğini yansıtıyorsa ve Diplomatik Konferansta kabul edilme şansı yüksekse, Konsey bunun Konferansa iletilmesine izin verir. Bir UNIDROIT Üye Devleti tarafından toplanan Diplomatik Konferans, taslak Sözleşmeyi uluslararası bir Sözleşme olarak kabul eder.

UNIDROIT, Sekreterlikler arası düzeyde işbirliği anlaşmaları yoluyla hem hükûmetlerarası hem de hükûmet dışı çeşitli uluslararası kuruluşlarla işbirliği ilişkilerini sürdürmektedir. Lahey Uluslararası Özel Hukuk Konferansı, UNIDROIT ve "üç kız kardeş" olarak bilinen Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL), başlıca özel hukuk formüle eden kurumlardır. UNIDROIT'in hukukun uluslararası birleşmesi konusundaki uzmanlığı, karşılaştırmalı hukuk çalışmaları ve bu kuruluşlardaki uluslararası belgelerin temelini oluşturan Sözleşme taslaklarının hazırlanması da dahil olmak üzere diğer kuruluşlar için de görevlendirilen çalışmalara yol açmaktadır.

UNIDROIT, yasal hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla, çeşitli yargı alanlarından güncel ve kapsamlı yasal bilgilere erişmenin kritik öneminin bilincindedir. Ancak bu tür bilgileri elde etmek zor olabilir. Bu nedenle UNIDROIT, hem Üye hem de Üye olmayan Devletlerden akademik ve uygulamalı avukatlardan oluşan bir muhabir ağı kurar ve sürdürür. Bu muhabirler Yönetim Konseyi tarafından atanır ve değerli hukuki bilgi kaynakları olarak hizmet ederek UNIDROIT'in farklı ülkelerdeki kanunların durumu hakkında bilgi sahibi olmasını sağlar.^[6]

Devletler, tüzüğüne katılarak üye olurlar. 65 üye şunlardır:^[7]

Ekvador, 1940'tan 1964'e kadar, Lübnan 1958'den 1964'e kadar ve Senegal 1991'den 1997'ye UNIDROIT'e üye bir devletti. Varlığı sona eren ülkeler eski üye devletlerdir: Çekoslovakya, Doğu Almanya, Birleşik Arap Cumhuriyeti ve Yugoslavya.

Unidroit, yıllar içinde Unidroit tarafından hazırlanan ve Unidroit'e üye Devletler tarafından toplanan diplomatik Konferanslar tarafından kabul edilen aşağıdaki uluslararası Sözleşmeleri hazırlamıştır:^[8]

• Malların Uluslararası Satışına Ä°liÅŸkin Tekdüzen Kanuna Ä°liÅŸkin SözleÅŸme (Lahey, 1964)^[9]
• Uluslararası Mal Satışına Ä°liÅŸkin SözleÅŸmelerin OluÅŸturulmasına Ä°liÅŸkin Tekdüzen Kanuna Ä°liÅŸkin SözleÅŸme (Lahey, 1964)^[10]
• Uluslararası Seyahat SözleÅŸmeleri AntlaÅŸması (Brüksel, 1970)^[11]
• Uluslararası Vasiyetnamenin Åžekline Ä°liÅŸkin Tekdüzen Kanun SaÄŸlayan SözleÅŸme (Washington, DC, 1973)^[12]
• Uluslararası Mal Satışında Acentelik SözleÅŸmesi (Cenevre, 1983)^[13]
• UNIDROIT Uluslararası Finansal Kiralama SözleÅŸmesi (Ottawa, 1988)^[14]
• UNIDROIT Uluslararası Faktoring SözleÅŸmesi (Ottawa, 1988)^[14]
• Çalınan veya Yasadışı Åžekilde Ä°hraç Edilen Kültür Varlıklarına iliÅŸkin UNIDROIT SözleÅŸmesi (Roma, 1995)
• Mobil Ekipmana Ä°liÅŸkin Uluslararası Menfaatlere Ä°liÅŸkin SözleÅŸme (Cape Town, 2001)
  • Uçak Protokolü (2001)^[15]
  • Demiryolu, Demiryolu Taşıtlarına Ä°liÅŸkin Protokol (2007)^[16]
  • Uzay Varlıklarına Ä°liÅŸkin Protokol (2012)^[17]
  • Madencilik, Tarım ve Ä°nÅŸaat Ekipmanlarına Özel Konulara Ä°liÅŸkin Protokol (2019)^[18]
• Cenevre Menkul Kıymetler SözleÅŸmesi (Cenevre, 2009)^[19]

UNIDROIT, sözleÅŸmelerinden ikisinin emanetçisidir : Cape Town SözleÅŸmesi (dört protokolü dahil) ve Cenevre Menkul Kıymetler SözleÅŸmesi .

UNIDROIT uzun yıllar boyunca uluslararası sözleşmelerin arka plan çalışmalarını hazırladı ve daha sonra diğer uluslararası kuruluşlar tarafından sonuçlandırıldı. Bunlar arasında, 1956 yılında BM Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından sonuçlandırılan Karayoluyla Uluslararası Mal Taşımacılığına İlişkin Sözleşme (CMR) ve Birleşmiş Milletler Uluslararası Taşıma Terminalleri İşletmecilerinin Sorumluluğuna İlişkin Sözleşme sayılabilir. Ticaret 1991 yılında UNCITRAL tarafından tamamlandı.

Enstitü, uluslararası toplum üyelerine ilham kaynağı olacak örnek kanunlar, ilkeler, hukuki ve sözleşmesel rehberler gibi bağlayıcı olmayan kurallar hazırlamıştır.

• UNIDROIT Uluslararası Ticari SözleÅŸmeler Ä°lkeleri (1994, 2004, 2010 ve 2016)^[20]
• ALI / UNIDROIT SınıraÅŸan Medeni Usul Ä°lkeleri (Amerikan Hukuk Enstitüsü iÅŸbirliÄŸiyle) (2004)^[21][22]
• KeÅŸfedilmemiÅŸ Kültürel Varlıkların Devlet Mülkiyetine iliÅŸkin 2011 Model Hükümleri (UNESCO ile iÅŸbirliÄŸi içinde)^[23]
• NetleÅŸtirme Karşılıklarının Ä°ÅŸleyiÅŸ Esasları (2013)^[24]
• UNIDROIT/FAO/IFAD SözleÅŸmeli Çiftçilik Yasal Rehberi (2015)^[25]
• ELI/UNIDROIT Modeli Avrupa Medeni Usul Kuralları (2020)^[26]
• UNIDROIT/ IFAD Tarım arazisi yatırım sözleÅŸmelerine iliÅŸkin Yasal Kılavuz (2021)^[27]