Suşehri

Suşehri
İlçe
Yukarıdan aşağıya: Suşehri ilçesinin genel bir görünümü • Solak köyü Yeniköy mezrası • Kılıçkaya Barajı • Akçaağıl Köprüsü • Hükümet Konağı binası
Yukarıdan aşağıya: Suşehri ilçesinin genel bir görünümü • Solak köyü Yeniköy mezrası • Kılıçkaya Barajı • Akçaağıl Köprüsü • Hükümet Konağı binası
Suşehri'nin Sivas'taki konumu
Suşehri'nin Sivas'taki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlSivas
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamMahmut Fazıl Yıldız[1]
 • Belediye başkanıAhmet Ayhan Kayaoğlu (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam985 km²
Rakım950 m
Nüfus
 (2023)
 • Toplam25.295
 • Kır
9,974
 • Şehir
15.418
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu58600
İl alan kodu346
İl plaka kodu58

Suşehri eski adıyla Enderes veya Endires, Karadeniz Bölgesi'nin Doğu Karadeniz Bölümünün güneybatısında, aynı adla anılan ovanın batı kenarında yer alan Sivas'ın bir ilçesidir. Doğusunda Akıncılar, güneyinde İmranlı, güneybatısında Zara, batısında Koyulhisar ve kuzeyinde Giresun'un Şebinkarahisar ilçeleri ile çevrilidir. 2023 nüfus istatistiklerine göre toplam nüfusu 25,295 olan Suşehri, Şarkışla ve Yıldızeli'nden sonra Sivas'ın en kalabalık üçüncü ilçesi konumundadır. İlçeye bağlı 12 mahalle, 71 köy ve 42 mezra bulunmaktadır.

Etimoloji

İlk çağlardaki adı Nikopolis olan ilçenin daha sonraki devirlerde adı Andriyas veya Andıras olarak geçmektedir.[2][3] Bu adın aslı Luvi dilinde Adra olup; erkek, koca ve ana tanrıçanın erkeği manalarına gelmektedir.[4] Andıras ismi Pontus Rumcası'nda Andras, Yunanca Hendêris iken[5] Türk ağzında ise Enderes ve Endires'e dönüşmüştür.[2] Suşehri adının ne zaman kullanılmaya başlandığı kesin olarak bilinmese de, bölgedeki halk dilinde Endires adı günümüzde dahi kullanılmaktadır.[2] Suşehri isminin, çevredeki su kaynaklarının bolluğu dolayısıyla Çaldıran Muharebesi'nden sonra Türklerin bölgeye hakimiyeti ile kullanılmaya başlandığı düşünülmektedir. 16. yüzyıldaki tapu tahrir kayıtlarında Suşehri adının kullanıldığı tespit edilmiştir.[2]

Tarihçe

Suşehri'nde bir grup kadın ve çocuk, Sivas Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu, 1891

Eski bir yerleşim yeri olan Suşehri'nin tarihi Bakır Çağı'na kadar uzanmaktadır. Günümüzde Kılıçkaya Barajı suları altında kalan Kayadelen köyü yakınlarında yapılan arkeolojik kazılarda Bakır Çağı özelliklerini gösteren eşyalar bulunmuştur. Akşar, Eskişar, Kale köyleri ve Çataloluk beldesinde Roma, Bizans ve Büyük Selçuklu İmparatorluğu dönemlerinden kalma kale kalıntıları bulunmaktadır. İlçeye bağlı Büyükgüzel ve Küçükgüzel köylerinin eski yerleşim yerlerinin, bulunan tarihi kalıntılar ile Roma İmparatorluğu döneminde önemli birer merkez olduğu tespit edildi. Küçükgüzel köyündeki arkeolojik çalışmalar ile gün yüzüne çıkarılan aslan başı mermeri ile önemli bir yapıya ait olduğu düşünülen bazı kalıntılar Sivas Müzesi ve Suşehri Hükûmet Konağı bahçesinde sergilenmektedir.

3 Temmuz 1243 tarihinde, Suşehri ilçesinde Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar arasında gerçekleşen ve Selçuklu Devleti'nin yenilip Moğol tabiiyetine girmesiyle sonuçlanan Kösedağ Muharebesi gerçekleşmiştir.

Suşehri'ne bağlı köylerden Akşar köyünün Orta Çağ'da önemli bir merkez olduğu, Suşehri ve civarındaki yerleşim yerlerinin idari açıdan buraya bağlı olduğu belirlenmiştir. Günümüzdeki adı Suşehri ovası olan düzlüğün Akşar ovası olarak adlandırıldığı ve Selçuklular zamanında Aq-Šahr veya başka bir ifadeyle Aqšer-abād adı altında önemli bir ulaşım noktası olduğu rivayet edilmiştir.[6]

1875 yılında yeniden yapılan vilayet düzenlemesinde Şebinkarahisar sancağı Trabzon Vilayeti'nden alınarak Amasya ve Tokat ile birlikte Sivas Vilayetine bağlanmıştır. Bu düzenleme ile Suşar (Gölova) ve Akşar Subaşılıkları kaldırılmış ve Endires köyüne ilçe teşkilatı kurularak "Şehr-i Su" adı verilmiştir. 20 Mayıs 1933'te çıkarılan bir kanunla Suşehri'nin bağlı bulunduğu Şebinkârahisar ilçe yapılarak Merkez kazası ile Alucra kazası Giresun'a bağlanınca Suşehri ve Koyulhisar Sivas iline; Mesudiye de Ordu'ya bağlanmıştır.[7]

Coğrafi özellikleri ve konumu

Ana madde: 1929 Suşehri depremi
Suşehri ovasından bir görünüm, 2020

Suşehri, Sivas'ın kuzeydoğusunda 38.04 doğu meridyeni ile 40.08 kuzey enleminin kesiştiği bölgede yer alır. Doğusunda Akıncılar, güneyinde İmranlı, güneybatısında Zara, batısında Koyulhisar, kuzeyinde ise Giresun'un Şebinkarahisar ilçeleri ile sınırı bulunmaktadır. 985 km²'lik bir alana yayılan ilçe, deniz seviyesinden ortalama 950 metre yüksekliktedir ve bu rakımı ile Türkiye ortalama yüksekliğine yakın bir seviyededir. Köse Dağları silsilesinin en yüksek Dağı olan Kösedağ 3050 mt yüksekliği ile Suşehri'nin ve Sivas'ın en yüksek dağı özelliğini taşır.[8] Ayrıca Suşehri ovasının kuzey kısmı Giresun Dağları'nın güney kollarını meydana getiren devamlı ve yüksek dağlarla sınırlanmıştır.

İlçe, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın doğuda Erzincan ile batıda Koyulhisar arasında yaklaşık 155 km uzunlukta ve K70B doğrultulu bölümü olan Erzincan-Koyulhisar bölümü arasında konumlanmıştır. Bu bölümde fay yer yer 5 km genişliklere ulaşır ve birkaç yerde sıçramalar yapar. Suşehri ovasında fay belirgin olup, ovanın ortasından geçmektedir.[9] Suşehri'nin yakın doğusunda ise, Karaağaç köyünün güneyinde, Küçükgüzel köyünün doğusunda ve batısında, Akıncılar'ın Yağlıçayır köyünün kuzeyinde fayın kuzey bloğu güneyine göre 1–2 m jeomorfolojik olarak yüksekte bulunmaktadır.[9] İlçe bu nedenle I. Derece yüksek riskli deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. 18 Mayıs 1929'da Suşehri'nde meydana gelen 6.1 büyüklüğündeki depremde 64 kişi hayatını kaybetti, 72'den fazlası ise yaralandı ve yüzlerce ev yıkıldı ya da ağır hasar aldı.[10]

Suşehri İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Sivas'a idarî olarak bağlı olsa da, coğrafi konumu bakımından Karadeniz Bölgesi'nin iç kısmında yer alır. Coğrafi özellikleri ve iklimsel olarak bir sınır bölgesinde yer aldığı için, burada hem İç Anadolu'nun karasal hem de Karadeniz iklimi'nin ılıman etkisi görülür. Ayrıca, Kuzey Anadolu Dağları, ilçenin deniz etkisinden yararlanmasını engeller. Bu nedenle yazları kurak, kışları İç Anadolu Bölgesine göre daha ılıman geçmektedir.

Nüfus

Suşehri ilçe merkezinin sınırını ve nüfusunu gösteren tabela, 2020
Yıl Toplam Şehir Kır
Suşehri ilçesi (Şebinkarahisar)
1927[11] 26.368 2.877 23.491
Suşehri ilçesi (Sivas)
1935[12] 31.903 3.037 28.866
1940[13] 31.320 3.716 27.604
1945[14] 34.739 4.223 30.516
1950[15] 39.540 4.994 34.546
1955[16] 48.444 5 086 43.358
1960[17] 54.041 6.426 47.615
1965[18] 56.927 7.063 49.864
1970[19] 60.977 9.963 51.014
1975[20] 61.054 10.863 50.191
1980[21] 58.089 11.548 46.541
1985[22] 61.314 14.961 46.353
1990[23][a] 46.843 23.202 23.641
2000[24] 44.731 25.137 19.594
2007[25] 27.415 13.941 13.474
2008[26] 26.941 13.715 13.226
2009[27] 28.044 15.304 12.740
2010[28] 26.929 14.810 12.119
2011[29] 26.511 14.642 11.869
2012[30] 26.396 14.749 11.647
2013[31] 26.053 14.544 11.509
2014[32] 26.091 15.135 10.956
2015[33] 25.340 15.043 10.297
2016[33] 25.098 15.030 10.068
2017[33] 24.753 14.953 9.800
2018[33] 25.654 14.643 11.011
2019[33] 25.159 14.906 10.253
2020[33] 25.392 15.418 9.974
2021[33] 25.404 15.715 9.689
2022[33] 25.499 15.960 9.539
2023[33] 25.295 15.359 9.936

İdari durum

Suşehri İlçesi, idari olarak Sivas iline bağlıdır. İlçe 12 mahalle, 71 köy muhtarlığı ve 42 mezra ile toplam 125 yerleşim birimi bulunmaktadır.[34] Sivas il merkezine 129  km uzaklıktadır.

Köyler, yerleşim özelliği bakımından incelendiğinde ilçe merkezine yakın bulunan ve düşük rakımlı yerlerde kurulu olan köyler toplu; dağlık kesimde kurulan köyler ise mezralara bölünmüş bir şekilde dağınıktır.

Kültür

Suşehri’nde kültürel yapıyı etkileyen en önemli faktörlerden biri coğrafi konumdur. Karadeniz Bölgesinde yer alması nedeniyle Sivas'a özgü halk oyunları ve klarnet yerine Suşehri'nde Kemençe, Zurna ve Horon kültürü vardır. [kaynak belirtilmeli] Çok yakın zamana kadar ilçede kemençe yapımcıları, icracıları ve tulum sanatçılarına çok sık rastlanmaktaydı. Tulum kültürü bu bölgelerde yok olmak üzeredir.Halk oyunlarında en çok tercih edilenler; Siksara, Düz Horon, Dik Horon, İki Ayak Horon, Temurağa Horonu, Alaşağı, Güzeller Horonudur.[kaynak belirtilmeli]

Geçim kaynağı

Bölgenin geçim kaynağını tarım ve hayvancılık oluşturur. Zengin toprak yapısı ve yayla konumunda olmasından dolayı hemen hemen her türlü sebze ve meyvenin yetiştirilmesi mümkündür. Şekerpancarı yoğunlukta olmakla beraber buğday en çok üretim yapılan bitkileridir.Hayvancılık bölgede ileri derecede yapılmaktadır. Genellikle köylerde yaşayanlar süt ve süt ürünlerini kendileri karşılamaktadır. [kaynak belirtilmeli]

Notlar

  1. ^ Akıncılar ve Gölova ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "Kaymakam Mahmut Fazıl YILDIZ". Erişim tarihi: 18 Aralık 2024. 
  2. ^ a b c d Adem Başıbüyük (2001). "Fonksiyonel Özellikleri Açısından Suşehri". Türk Coğrafya Dergisi, 37. İstanbul: DergiPark. ss. 79-105. doi:10.17211/tcd.73263. ISSN 1302-5856. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  3. ^ Tahir Sezen (2017). Osmanlı Yer Adları (PDF) (Sistem Ofset bas.). Ankara: Devlet Arşivleri Başkanlığı. s. 703. ISBN 978-975-19-6682-7. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  4. ^ Bilge Umar (1993). Türkiye'deki tarihsel adlar: Türkiye'nin tarihsel coğrafyası ve tarihsel adları üzerine alfabetik düzende bir inceleme. Michigan Üniversitesi: İnkılâp Kitabevi. s. 69. ISBN 9789751005397. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  5. ^ Sevan Nişanyan (2010). Adını unutan ülke: Türkiye'de adı değiştirilen yerler sözlüğü. Everest Yayınları. s. 286. ISBN 9789752897304. 10 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2021. 
  6. ^ Le Strange, The Geographical Part of the «Nuzhāt al-Qulūb» (Hamd-ALLAH Mustawfī 1340), S. 93, London 1919.
  7. ^ "TBMM Tutanak" (PDF). 20 Mayıs 1933. 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2020. 
  8. ^ "Dağlar". Sivas İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı. 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
  9. ^ a b Ramazan Demirtaş (Mart 2019). "Kuzey Anadolu Fay Sistemi Diri Fayları ve Deprem Etkinlikleri Paleosismolojik Çalışmalar ve Gelecek Deprem Potansiyelleri" (PDF). ResearchGate. s. 76. doi:10.13140/RG.2.2.36608.69125. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  10. ^ "Büyük depremler". Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2021. 
  11. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  12. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  14. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  18. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  31. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  32. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  33. ^ a b c d e f g h i
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Suşehri Nüfusu - Sivas". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Sivas Suşehri Nüfusu". nufusune.com. 
  34. ^ "İLLER BANKASI ANONİM ŞİRKETİ MEKÂNSAL PLANLAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI" (PDF). İlbank. Eylül 2023. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023. 

Dış bağlantılar