Mustafa Taki Efendi (1873, Sivas - 1 Ağustos 1925, Gürün), Osmanlı-Türk din âlimi, hukukçu, öğretmen, şair, yazar ve siyasetçi. 1920-1923 yılları arasında birinci dönem Sivas milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde yer aldı.
Yaşamı
Mustafa Taki Efendi 1873 yılında Sivas'ta doğdu. Babası Mehmet Selim Efendi, annesi ise Saniye hanımdır. Babasına nispetle Mustafa Takî Efendi'ye Selim Efendizâde de denilmiştir. Taki efendi, ilk ve orta öğrenimini Sivas İbtidai Mektebi ve Sivas Rüştiyesinde tamamladı.[1] 19 Ekim 1887 tarihinde sorgu hakim yardımcılığı görevi ile kariyerine başladı. 1891'de Hafik ilçesinde sorgu hakim yardımcısı olarak atandı. 1894-1913 yılları arasında Sivas Adliyesinde zabıt katipliği, başkatip ve mahkeme üyesi görevlerinde bulundu. 13 Kasım 1914'te Sivas Mekteb-i Sultânîsi'nde müderris sıfatıyla muallimlik, medresede ise fıkıh ve tefsir hocalığı yaptı. Muallimlik görevini 1920'de milletvekili olarak seçilene kadar sürdürdü.[2]
1920 Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinde Sivas milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde yer aldı ve 23 Nisan 1920'de açılan ilk mecliste hazır bulundu. Mecliste Şer'iye, Evkaf, Adalet, İrşat, Anayasa, Dilekçe, Millî Eğitim komisyonlarında ve Memurîn Muhakemât Tetkik Kurulunda çalıştı. TBMM'nin III. toplantı yılında bir süre Dilekçe Komisyonu Başkanlığını görevini yürüttü. Mecliste görev yaptığı süre boyunca yedisi gizli oturumlarda olmak üzere TBMM kürsüsünden 43 konuşma yaptı ve 5 kanun teklifi sundu.[1] Ümmetçi görüşe mensup bir mutasavvıf olarak Meclis çalışmalarında aktif bir siyasetçi olarak tanındı. I. Dönem milletvekilliğinden sonra 1924 yılında açılan Sivas İmam-Hatip Okuluna Hadis ve Arapça öğretmeni olarak atandı.[2]
Mustafa Takî Efendi aynı zamanda mutasavvıf ve şairdir. Hocası ve şeyhi Tokatlı Mustafa Hâkî Efendiye yazdığı bir mersiye ve bir de ilahisi vardır. İlmi otoritesi, hukuk bilgisi, dini ilimlerdeki üstün bilgisi ve mantık ve felsefe alanlarına olan ilgisi nedeniyle dönemin alimleri tarafından takdir edildi. Hasan Basri Çantay, Mustafa Taki Doğruyol'dan "büyük sufi", "yüksek âlim" ve "arif bir zât" olarak bahsetmektedir.[1]
Özel hayatı ve ölümü
Dört kez evlenen Mustafa Takî Efendi'nin yedi çocuğu oldu. İlk eşi Hatice Hanım'dan altı, ikinci eşi Behiye Hanım'dan ise bir çocuğu oldu. 1950'de vefat eden üçüncü eşi Teyfika Hanım'dan ve dördüncü eşi Emine Hanım'dan ise çocukları bulunmamaktadır. Ailesi, 1935 yılında yürürlüğe giren Soyadı Kanunundan sonra "Doğruyol" soyadını aldı.[2]
Türkçe, Arapça ve Farsça dillerini bilen Mustafa Taki Doğruyol, Sebîlürreşâd dergisinde kaleme aldığı bir yazısında "Azad-ı lmaret" isimli Ermenice yayınlanan gazeteye cevap vermiş olması Ermeniceyi de bildiğini göstermektedir.[2] Taki Efendi, muallimlik görevi devam ederken 1 Ağustos 1925'te Gürün'de 52 yaşında hayatını kaybetti. Cenazesi Sivas Merkez'deki Yukarı Tekke Mezarlığına defnedildi.[1]
Kaynakça
